14-amaliy ish
Mavzu: GSM protokolining tahlili
Ishdan maqsad: GSM protokolini tahlil qilishda bilim va ko‘nikmaga ega
bo‘lish.
Nazariy qism
GSM (Global System for Mobile Communications)
standarti European
Telecommunications Standards Institute (ETSI) tashkiloti tomonidan raqamli mobil
telefonlarning ikkinchi avlodi (second-generation (2G)) uchun ishlab chiqilgan
protokol. 2014 yilga kelib ushbu standart, mobil aloqa uchun eng koʼp foydalanilgan
global standart sanalib, butun dunyo bozorida 90 % ulushni tashkil etib, 219 ta davlat
boʼylab xizmat koʼrsatmoqda. 2G texnologiyasi 1G
analog texnologiyaning
oʼzgarishidan kelib chiqqan boʼlib, hozirda uchunchi avlod (3G) UMTS standarti,
toʼrtinchi avlod (4G) LTE Advanced standarti va beshinchi avlod (5G) New Radio
ham amalda foydalanilmoqda. GSM arxitekturasi quyida rasmda keltirilgan.
Mobil telefon
Asos stansiyalar
Tarmoq boshqaruvchisi
Foydalanuvchi,
Ma lumotlar bazasi,
Autentifikasiya markazi
Alamashtirish
tizimlari
14.1-rasm. GSM arxitekturasi
GSM standartida quyidagi uchta xavfsizlik algoritmlari foydalanilgan:
A3- autentifikatsiyalash algoritmi;
А8 – kalit generatori algoritmi;
А5/1 – maʼlumotni shifrlash algoritmi.
GSM
standartida
foydalanuvchi
dastlab
identifikatsiyadan,
autentifikatsiyadan oʼtkaziladi va soʼngra unga xizmat koʼrsatiladi. Foydalanuvchi
SIM kartaga ega boʼlish jarayonida mobil tarmoq operatori (HLR) ham ushbu sim
kartadagi maʼlumotlarni, Ki, IMSI raqami va hakozolarni oʼzida koʼchirib oladi va
oʼzida saqlaydi. Ushbu parametrlar asosida autentifikatsiya va maxfiylik
taʼminlanadi.
GSM texnologiyasi yordamida ma’lumotlar uzatishni uchta asosiy imkoniyati
mavjud:
SMS
(Short Message Service) qisqa habarlarni uzatish xizmati;
GSM (Global System Mobile Telecommunication )- tovush ma’lumotlarini
uzatish xizmati;
GPRS (General Packet Radio Service) ma’lumotlarni paket ko‘rinishida
uzatish xizmati.
SMS xizmati mobil telefon foydalanuvchilari uchun ancha mashhurdir.
Ma’lumotlar oddiy qisqa xabar ko‘rinishida uzatiladi. Bu xizmatning asosiy afzalligi
shundaki,
undan foydalanish juda qulay, narxi yetarlicha arzon,
xabarlar osonlik
bilan yetkaziladi. Kamchiligi sifatida xabarlarni tezda o‘z manziliga yetkaza
olmaslik va xabarlar tarkibidagi belgilarning kamligi (maksimum 160 ta) ni
ko‘rsatish mumkin. Bu kamchiliklar natijasida obyektlardagi hisoblagichlardan
doimiy ravishda ma’lumotlarni kontsentratsiya qilish imkoni yo‘qqa chiqariladi.
SMS xizmatini kunda bir marta hisoblagichlardan ma’lumotlarni o‘lishda qo‘llash
samaralidir. Mazkur xizmat biz qarab chiqayotgan tizimda favqulodda obyektlarda
nosozliklar yuzaga kelganda tashvishli xabarlarni uzatishda ishlatiladi.
GSM tarmog‘ida ma’lumotlarni uzatishning optimal varianti GPRS (General
Packet Radio Service) texnologiyasining qo‘llanilishidir. Bu texnologiyaning asosiy
xususiyati shundaki, abonentlar doimiy ravishda tarmoqqa virtual aloqa kanali orqali
ulanishi mumkin. Abonentga ma’lumotlar paketini uzatish vaqtida real radiokanal
taqdim etiladi, qolgan vaqt tarmoqdagi boshqa foydalanuvchilarning
paketlarni
uzatish uchun qo‘llaniladi. Shunday qilib, abonent xuddi CSD va HSCSD rejimidagi
kabi fizik kanalni doimiy band qilmaydi va buning natijasida butun aloqa qilsh vaqti
uchun emas, balki faqat trafik uchun haq to‘lanadi. Natijada ma’lumotni har bir
