19-MA’RUZA.
Ko‘p qatlamli konlarni ishlatish
§ 1. Ko‘p qatlamli konlarni ishlashni loyihalashtirishni ba’zi masalalari
Ko‘p qatlamli konlar odatda bir nechta alohida ishlatish obyektiga ega
bo‘ladilar. Bu ishlatish obyektlari quyidagilar bilan o‘zaro farqlanadi: maydoni,
samarali qalinligi va o‘tkazuvchanligi, neftning qovushqoqligi,
neftning va erkin
gazning hajmlarini nisbati, yotish chuqurligi, boshqa
obyektlar bilan mos tushish
darajasi, qazib olinganlik darajasi va nihoyat qidirilganlik va o‘rganilganlik
darajasiga ko‘ra.
Keng turlilikni orasidan murakkab jamlangan jarayonga ega bo‘lish uchun
ma’lum bir xillikni aniqlash va ishlashning oqilona tizimini tanlay bilish kerak.
Bir-biridan uglevodorodlar bilan to‘yingan xududiy qalinlikni va fizik
xususiyatlarni har
xilligi bilan farq qiladigan, uch qatlamdan iborat konga ega
bo‘laylik (XII.1-rasm).
Geologik-fizik sharoitlarga ko‘ra konni ishlashni ikkita obyektga ajratish
maqsadga muvofiq: 1 va 2 qatlamlarni bir ishlash
obyektiga birlashtirish, 3
qatlamni esa alohida obyekt sifatida ishlanadi.
1 va 2 obyektlarni bir obyektga kirgizish shu bilan asoslanadiki, ularning
o‘tkazuvchanlik, neftning qovushqoqlik ko‘rsatgichlari
bir-birga yakin va bir-
biridan vertikal bo‘yicha uncha uzoq bo‘lmagan masofada joylashgan.
Shuningdek, 2 qatlamda neftning olinadigan zaxirasi nisbatan katta emas (XII.1-
jadval).
XII.1 - rasm
1,2,3 – mahsuldor qatlamlar;
А – 1-chi qatlam quduqlari;
B – 3-chi qatlam quduqlari;
V – 1-chi va 2-chi qatlam quduqlari;
– neft qatlami;
– kontur suvlari;
XII.1-jadval
Geologik-fizik xususiyatlar
Qatlam
1
2
3
Neftning boshlang‘ich olinadigan zaxirasi, ming.t
200
50
70
Qatlam qalinligi, m
10
5
15
Qatlam o‘tkazuvchanligi, mkm2
0,1
0,15
0,5
Neftning qovushqoqligi, mPaּs
50
60
3
3 – qatlamda 1 – qatlamga nisbatan neftning zaxirasi kam bo‘lgani bilan kam
qovushqoqlik neftga ega va o‘tkazuvchanligi yuqori. Bundan kelib chiqadiki, bu
qatlamni ochgan quduqlarning mahsuldorligi yuqori bo‘ladi va qatlamni oddiy suv
bostirish bilan ishlash mumkin.
1 va 2 – qatlamlarda qatlam neftining qovushqoqligi yuqori bo‘lganligi
tufayli
neftni qovushqoqligini tushirish texnologiyasini qo‘llash lozim.
Shuni ta’kidlash kerak-ki, yuqorida sanab o‘tilgan
omillardan har birini
ishlash obyektiga ta’sirini avvalo texnologik va texnik-iktisodiy tahlil qilish va
undan keyingina ishlash obyektlarini ajratish haqida qaror qabul qilish mumkin.
Biroq quduqlar sonini iqtisod qilish va kapital harajatlarni kamaytirish
maqsadida bir necha qatlamlarni bir ishlatish obyektiga birlashtirishga qiziqmaslik
kerak. Malaka shuni ko‘rsatadi-ki, bir ishlatish obyektiga birlashtirilgan mahsuldor
qatlamlarning kollektorlik xususiyatlarini har xilligi yuqori bo‘lganligi tufayli
haydalayotgan suv bilan neftni siqish bir tekisda kechmaydi, yo‘ldosh suvni
olinadigan mahsulot miqdorida ko‘payadigan
xududlari yuzaga keladi, buning
oqibatida esa qatlamlarning yakuniy neft beraolishligi kamayadi.
