O‘zgaruvchan tok elektr yoyi o‘zgarmas tok elektr yoyidan farqli o‘laroq vaqt
davomida o‘zgaruvchi kuchlanish va tokka ega. Bunda yoy razryadining tok va kuchlanishi bir
davr mobaynida ikki marta nol qiymatdan o‘tib, yo‘nalishini o‘zgartiradi va elektrodlardagi
qutblar o‘zgaradi. Bunday o‘zgarish jarayonining har birida yoyning o‘chishi va qayta yonishi
kuzatiladi. YOyning o‘chishi esa elektrodlar orasidagi muhitda ikki jarayonning hosil bo‘lishiga
olib keladi, ya’ni elektrodlar orasidagi muhit deionizatsiyasi (yoki muhitning dielektrik bikirligi
ortadi) va elektrodlardagi potensialning ortishiga olib keladi. 4.3 - rasm.
4.3-rasm 4.3.a - rasmda zanjiriga faqat aktiv qarshilik ulangan elektr yoyining toki va
kuchlanishining ossilogrammasi keltirilgan. Bunda yoy toki i
g
va manba kuchlanishi U
c
bir xil
fazada o‘zgaradi. Rasmda ko‘rsatilganiday yoy kuchlanishning U
1
qiymatida hosil bo‘ladi va
kuchlanishning U
2
qiymatida o‘chadi.
Elektrodlar qutbi o‘zgargandan so‘ng U
1
kuchlanish agar qoldiq plazmaning dielektrik
bikirligidan katta bo‘lsa yoy qayta yonadi va ushbu jarayon keyingi davrlarda ham shunday
qaytariladi.
YOyni qayta yondirish va uning barqaror yonishini ta’minlash uchun yoy zanjiriga, unga
ketma-ket qilib induktivlik ulash tavsiya qilinadi. YOy toki va manba kuchlanishining yoy
zanjiriga induktivlik ulangan xolatidagi ossilogrammalari 4.3.b - rasmda keltirilgan. Ushbu
rasmdagi grafiklarning ta’lili shuni ko‘rsatadiki, manba kuchlanishi yoydagi kuchlanish U
d
dan
kamaygandan so‘ng yoyning o‘chmay yonishini induktivlikda to‘plangan elektromagnit energiya
qo‘llab quvvatlaydi. Bu esa quyidagi shart bajarilsa amalga oshadi :
U
d
=U
m
Sin
yoki
=arcsin U
d
/U
m
(4.2)
bu erda U
m
- manba kuchlanishining amplituda qiymati.
Quyidagini inobatga olsak:
Sin
= 1
2
cos
, lekin
Cos
=
/2U
d
/U
m
unda
2
ä
)
/
2
/
(
1
m U U Sin
(4.3)
(4.2) dagi qiymatni (4.3) ga qo‘ysak,
U
d
/U
m
0,54 va
Cos
=(
/2)(U
d
/U
m
)
(
/2)
0,54=0,85 (4.4.)
SHunday qilib, agar U
d
/U
m
nisbat 0,54 ga teng yoki unda kichik bo‘lsa va sos
0.85 ga
teng yoki kichik bo‘lsa, yoyning barqaror yonishi ta’minlanadi.
