2- MA’RUZA
Elektr yoy yordamida qizdirish.
Reja
1.Induksion qizdirish asoslari.
2.Kontakt payvandlash.
Elektr yoyning xususityalari va tavsiflari. Yoy pechlarning turlari va yoy yordamida
payvandlash.
Katta miqdordagi issiqlik energiyasini talab qiladigan qator elektrotermik jarayonlarni
amalga oshirishda organik yoqilg‘i hisobiga erishib bo‘lmaydigan yuqori haroratlarga, elektr yoy
razryadi
yoki oddiy qilib, aytganda elektr yoyi yordamida erishiladi. Ma’lumki, elektr yoyi
to‘g‘risidagi qator fizik tushunchalar 1802 yilda rus fizigi V.V.
Petrov tomonidan yoritib
berilgan va hozirgi davrda, elektr yoyining turli jabhalarda keng foydalanilishi munosabati bilan,
yoy to‘g‘risidagi tushunchalar atroflicha o‘rganilgan va boyitilgan.
Elektr yoyi, elektr tokining gaz, par va vakuumdan o‘tishi oqibatida namoyon bo‘luvchi
holatlarning biridir. Elektr yoyning asosiy xususiyatlari quyidagilardir;
1) yoy razryadi elektr tokining nisbatan katta qiymatlarida namoyon bo‘ladi,
masalan
metallar uchun bu ko‘rsatgich 0,5 A va undan yuqori qiymatlarni tashkil qiladi;
2) yoy markaziy qismning harorati 6000 - 18000 K
ni tashkil qiladi;
3) katoddagi tokning zichligi katta bo‘lib, 10
2
- 10
3
A/mm
2
ga teng;
4) yoyning katod oldi qismidagi kuchlanishning tushishi 10 - 20 V ga teng bo‘lib, amalda
tokka bog‘liq emas.
Elektr yoy razryadi uch bo‘lakka bo‘linadi deb qabul qilingan bo‘lib, bular - yoyning
katod oldi bo‘lagi, anodoldi bo‘lagi va
yoy ustuni bo‘lagi deb yuritiladi.
YOyning katodoldi bo‘lagi bor yo‘i 10
-6
m ni tashkil etadi, undagi kuchlanish tushishi 10-
20
V ni tashkil etadi, katodoldi elektr maydon kuchlanganligi 10
7
V/m ga teng. Katodoldi
bo‘lakdagi o‘tkazuchanlik asosan elektron o‘tkazuvchanlikga egadir.
Ionizatsiya jarayonini hosil qilish uchun elektronlar tomonidan ma’lum
energiyani olish
uchun etarli ‘isoblangan, “xaydash” kuchlanishi U
i
