48
YANGI OʻZBEKISTON PEDAGOGLARI
AXBOROTNOMASI
www.in-academy.uz
2-JILD, 1-SON (YOʻPA)
umumiy hajmining 25 foizidan ko‘prog‘iga yetkazish, qayta tiklanadigan energiya
manbalaridan va ulardan olingan elektr energiyasini tarmoqqa
yetkazib berishning maxsus
xarid tarifini (“yashil tarif”) joriy etish belgilandi.
Mamlakatimizda ishlab chiqarilayotgan elektr energiyasining o‘rtacha yillik miqdori
69-72 mlrd. kVt/soatni tashkil etib, 2030 yilgacha ushbu ko‘rsatkichni 2 barobarga oshirish
nazarda tutilmoqda. Energetika sohasiga bozor mexanizmlarini joriy etish natijasida davlat-
xususiy sheriklik asosida qiymati 7,4 mlrd. AQSh dollariga teng bo‘lgan jami 19 ta loyiha
amalga
oshirilib, shundan bugungi kungacha 12 ta loyiha bo‘yicha tegishli bitimlar
imzolangan.
Bugungi kunda rivojlangan davlatlar energetika tizimida ishlab chiqarilayotgan
energiyaning 40-60 foizi qayta tiklanuvchi energiya manbalari hisobiga to‘g‘ri kelayotgan bir
vaqtda, ushbu ko‘rsatkich mamlakatimizda 5 foizni ham tashkil etmasligi ushbu yo‘nalishda
olib borilayotgan ishlarni jadallashtirishni taqozo etadi.
Hududlarda o‘tkazilgan o‘rganishlarda qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan
foydalanish sohasidagi davlat dasturlari va boshqa dasturlar doirasida amalga oshirilayotgan
ishlarning natijadorligi past darajada ekanligi ma’lum bo‘ldi.
Davlat- xususiy sheriklikni
rivojlantirish asosida qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan foydalanish
yuzasidan
investitsiyaviy jozibadorlikni oshirish bo‘yicha chora-tadbirlar bugungi kunda yetarli
darajada emas.
Qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan foydalanish sohasidagi resurslarni va
energiyani tejovchi ilg‘or texnologiyalarni joriy etishni rag‘batlantirish yuzasidan
ko‘rilayotgan chora-tadbirlar samaradorligini oshirish dolzarb masalalardan hisoblanadi.
Oxirgi yillarda biogaz energiyasi bo‘yicha ko‘pgina tajribalar qilindi va kerakli
natijalarga erishildi. Bir tonna hajmdagi chiqindi saqlaydigan biogaz qurilmasi bir oilani 6 oy
mabaynida gaz bilan ta’minlashi mumkin [4]. Hozirda olimlarimiz bunday qurilmalarni
yanada takomillashtirish usulida ish olib bormoqda. Respublikamizda shamol energiyasidan
foydalanish bo‘yicha ham ko‘plab tajribalar qilinmoqda. Amaliy loyihalar ilgari surilmoqda.
Chunki mamlakatimiz ba’zi hududlarida doimiy (Bekobod va Qo‘qon) boshqa joylarida esa
mavsumiy shamol esishi kuzatiladi. Muqobil energiyadan foydalanishning iqtisodiy tomonlari
odamlarga tushuntirish kerak.
Bu doimiy energiya, tekin energiya, cheksiz energiya
manbaidir.
Masalan, 1 KVt quyosh fotoelektrik stansiyasi bitta xonodonga bemalol yetadi, buni
laboratoriya sharoitida ishlab chiqadigan bo‘lsa, 15 million so‘m atrofida mablag‘ talab qilinar
ekan. Eshitilganda bu katta mablag‘ tuyuladi, lekin o‘rtacha 50 yilga taqsimlaganda bu arzimas
bo‘lib qoladi [5]. Masalaning yana muhim jihati shundaki, quyosh panellari yordamida olingan
elektr energiyaning tannarxi asosan yarim o‘tkazgichli kremniy bahosiga bog‘liq. Ayniqsa,
umumta’lim maktablarida quyosh energiyasidan foydalanishga mo‘ljallangan
yangi turdagi
laboratoriya asboblarini yaratganligi taqsinga sazovordir.
