|
2-labaratoriya ishi Shifrlanadigan ma’lumot: telefon I. Sezar usuli s
|
| bet | 2/2 | | Sana | 30.01.2024 | | Hajmi | 34,96 Kb. | | #148554 |
Bog'liq 2-amaliy ishA
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
L
|
M
|
N
|
O
|
16
|
17
|
18
|
19
|
20
|
21
|
22
|
23
|
24
|
25
|
26
|
|
|
|
|
P
|
Q
|
R
|
S
|
T
|
U
|
V
|
W
|
X
|
Y
|
Z
|
|
|
|
|
KALIT = 10
MATN: TELEFON
SHIFRLANGAN MATN: DPWPQZY
II. Polibiya kvadrati. Bu sodda o‘rniga qo‘yish usuli sanalib, qadimgi Yunonistonda yaratilgan va dastlab grek alfaviti uchun ishlab chiqilgan, so‘ngra boshqa alfavitlar uchun foydalanilgan.
Ushbu usul bosqichlari quyidagilar:
1-bosqich. Shifrlash jadvalini yaratish. Tanlangan belgilardan tashkil topgan alfavitni iloji boricha tomonlari teng bo‘lgan jadvalda ifodalanadi. Jadval tomonlari qanchalik bir-biriga yaqin bo‘lsa, bardoshligi shunchalik yuqori bo‘ladi. Quyida lotin va kiril alfavitlari uchun taklif etilgan jadvallar keltirilgan
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
1
|
A
|
B
|
C
|
D
|
E
|
2
|
F
|
G
|
H
|
I/J
|
K
|
3
|
L
|
M
|
N
|
O
|
P
|
4
|
Q
|
R
|
S
|
T
|
U
|
5
|
V
|
W
|
X
|
Y
|
Z
|
2-bosqich. Shifrlash. Ishlab chiqilgan alfavitlar asosida shifrlash jarayonini turli usullar asosida amalga oshirish mumkin. Quyida ularning 3 ta usuli keltirilgan.
Shifrlash usuli. Bu usulda shifrlash uchun ochiq matn yuqoridagi jadvallardan biri foydalaniladi. Ochiq matn harflari jadvaldan olinib, tagidagi belgi unga mos shifr matn belgini ifodalaydi. Quyida “SOMETEXT” ochiq matnini shifrlash keltirilgan.
Ochiq matn belgisi:
|
S
|
O
|
M
|
E
|
T
|
E
|
X
|
T
|
Shifr matn belgisi :
|
X
|
T
|
R
|
K
|
Y
|
K
|
C
|
Y
|
MATN: TELEFON
SHIFRLANGAN MATN: YKQKLTS
Shifrlash usuli. Bu usulda ma’lumotni shifrlashda uning jadvaldagi joylashgan o‘rnidan foydalaniladi.
MATN: TELEFON
GORIZONTAL O’RNI: 4 5 1 5 1 4 3
VERTIKAL O’RNI: 4 1 3 1 2 3 3
45 15 14 34 13 12 33
SHIFRLANGAN MATN: YVQSLFN
III. Affin tizimidagi Цezar usulida har bir harfga almashtiriluvchi harflar maxsus formula bo‘yicha aniqlanadi: E(x)=ax+b (modm), bu erda a, b - butun sonlar bo‘lib, kalitlar hisoblanadi, 0≤a, bm – alfavit uzunligi.
Deshifrlash jarayoni quyidagi formula asosida amalga oshiriladi: . Bu erda a-1 modm bo‘yicha a ga teskari bo‘lgan son (ya’ni, a-1*a modm = 1 bo‘lishi kerak).
Lotin alfaviti foydalanilganda u quyidagicha raqamlanadi:
A
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
L
|
M
|
N
|
O
|
P
|
Q
|
R
|
S
|
T
|
U
|
V
|
W
|
X
|
Y
|
Z
|
0
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
15
|
16
|
17
|
18
|
19
|
20
|
21
|
22
|
23
|
24
|
25
|
Shifrlash. Ushbu usulda ma’lumotlarni shifrlash uchun “ATTACK AT DAWN” ochiq matni olinib, kalit sifatida a=3 va b=4 olindi. Alfavit uzunligi m=26 ga teng. Bu holda shifrlash funkцifsining umumiy ko‘rinishi quyidagicha bo‘ladi: . Yuqoridagi jadvalga asoslanib quyidagini olish mumkin:
Xabar
|
A
|
T
|
T
|
A
|
C
|
K
|
A
|
T
|
D
|
A
|
W
|
N
|
|
0
|
19
|
19
|
0
|
2
|
10
|
0
|
19
|
3
|
0
|
22
|
13
|
Shifrlashning umumiy ko‘rinishi эsa quyidagicha bo‘ladi:
Xabar
|
A
|
T
|
T
|
A
|
C
|
K
|
A
|
T
|
D
|
A
|
W
|
N
|
x
|
0
|
19
|
19
|
0
|
2
|
10
|
0
|
19
|
3
|
0
|
22
|
13
|
3x+4
|
4
|
61
|
61
|
4
|
10
|
34
|
4
|
61
|
13
|
4
|
70
|
43
|
(3x+4)mod26
|
4
|
9
|
9
|
4
|
10
|
8
|
4
|
9
|
13
|
4
|
18
|
17
|
Shifr matn
|
E
|
J
|
J
|
E
|
K
|
I
|
E
|
J
|
N
|
E
|
S
|
R
|
MATN: TELEFON 19 4 11 4 5 14 13 X
61 16 37 16 19 46 43 3X+4
4 16 11 16 19 20 17 (3X+4)MOD26
SHIFRLANGAN MATN EQLQTUR
|
| |
