|
Sun’iy intellektning asosiy xususiyatlari
|
| bet | 5/12 | | Sana | 22.02.2024 | | Hajmi | 0,97 Mb. | | #160774 |
Bog'liq 2 ma\'ruza Sun’iy intellektning asosiy tarkibiy qismlari va arxitekturasi4. Sun’iy intellektning asosiy xususiyatlari
SI formallashmagan masalalar uchun mo`ljallangan, formallashgan masalalar yechimiga mo`ljallangan dasturlarni ishlab chiqishda an’anaviy yondoshuvni o`zgartirmaydi va rad etmaydi.
Formallashmagan masalalar odatda quyidagi xususiyatlarga ega bo`ladi:
xatolikli, birxilliksiz, to`liqmaslik va boshlang`ich ma’lumotlarning qaramaqarshilikligi;
xatoli, muammo haqidagi bilimlarning to`liqmasligi va qarama-qarshilikligi; - yechim fazosi o`lchamining kattaligi, ya’ni yechimni izlashda birma-bir tekshirishning katta bo`lishi; - ma’lumotlar va bilimlarning dinamik o`zgaruvchanligi.
Shuni ta’kidlash kerakki, formallashmagan masalalar katta va juda muhim masalalar sinfini tashkil qiladi. Ko`pchilik mutaxassislar bu masalalarni EHM da yechiladigan masalalar sinfi deb hisoblaydilar.
SI tizimlari qayta ishlash tizimlaridan shu bilan farq qiladiki, ularda asosan (sonli emas) belgili (simvolli) namoyish usuli, belgili xulosa va (ma’lum algoritmni bajarish emas) yechimni evristik qidirish, izlash bajariladi.
SI faqat murakkab amaliy masalalarni yechishda qo`llaniladi. Yechimning sifati va samaradorliligi borasida IT yechimlari inson – ekspert yechimlaridan qolishmaydi. IT yechimi «shaffofligi» bilan ajralib turadi, ya’ni foydalanuvchiga yechim sifatli darajada tushuntiriladi. ITning bu xususiyati o`z bilimlari asosida biror xulosaga kelish qobiliyatining mavjudligi bilan xarakterlanadi.
IT o`z bilimlarini ekspert bilan munosabatlari vaqtida to`ldirib boradi. Ta’kidlash lozimki, hozirgi vaqtda IT texnologiyasi moliya, neft va gaz sanoati, energetika, transport, farmatsevtika, ishlab chiqarish, kosmos, metallurgiya, tog`-kon ishlari, kimyo, ta’lim, sellyuza-qog`oz sanoati, telekommunikatsiya va aloqa hamda boshqa turli muammoli sohalarning turli xil tipdagi masalalarini yechish (izohlash, oldindan aytish-bashorat qilish tashxis, loyihalashtirish, konstruktsiyalash, boshqarish, tushuntirish) da ishlatiladi.
SI tizim ishlab chiqaruvchilariga omad darrov kelgani yo`q. 1960—1985 yillar orasida SIning rivojlanishi ko`plab amaliy masalarni yechish bilan bog`liq. 1985 yildan boshlab asosan (1988-1990 yillarda) birinchi navbatda ET, keyinroq ETda tabiiy til (TT) – tizimlar va neyronli tarmoqlar (NT) savdo sohalarida ham faol ishlatila boshlandi [11-15].
E’tiborni qaratish lozimki, ba’zi mutaxassislar (qoida bo`yicha, SIdagi emas, dasturlashtirishdagi mutaxassislar) SITlar kutilgan natijalarni bermaganligini ta’kidlashda davom etmoqdalar. Bu adashuvlarning sababi shundan iboratki, mualliflar ETni an’anaviy dasturlashtirishning alternativi sifatida qaraganligi, ya’ni ular ET alohida (boshqa dasturiy vositalarsiz) buyurtmachining har qanday masalasini yechib beradi degan fikrdan kelib chiqqanligidir. Ta’kidlash joizki, ETning paydo bo`lishida unda ishlatiladigan tillar spetsifikasi, sohalarni qayta ishlash texnologiyalari va ishlatiladigan qurilmalar (masalan, Lisp - mashinalar) shunday xulosa chiqarishga olib keldiki, ET va an’anaviy dasturlash tizimlarini birlashtirish murakkab va bajarib bo`lmaydigan masalalar degan asosni berdi. Hozirgi kunda ETni hosil qilish uchun texnik vositalar to`liq holda an’anaviy dasturlashtirishning zamonaviy texnologik tendentsiyasiga mos holda qayta ishlanayapti. Ular ET da integrallashgan sohalar yaratishda kelib chiqadigan muammolarni bartaraf etadi.
SIT ni yutuqqa olib kelgan sabablar quyidagilar [11-15].
IIT larga kuyidagi xususiyatlar kiradi:
Kommunikativ imkoniyatini rivojlantirish, dialog rejimda inson tiliga maksimap yakin xolatda kar kanday surovlarni kayta ishlay olish (tabiiy til interfeys tizimi - TTIT);
Bush strukturlangan va yetarli formaplashtirilmagan masalarni (engil modellar asosida) yechishga muljallangan bulish;
Noanik va dinamik ma’lumotlar bilan ishlay oladigan kobiliyatga ega bulish;
Konkret situatsiyapar asosida yigilgan bilimlarni ajratib olib, tizimni rivojlantirish;
Ma’lumotlar omboridan kerakpi ma’lumotlarni olish xusu- siyatiga ega bulish va boshkdlar.
Intellektual informatsion tizimlarni odsiy informatsion tizimlardan farki kuyidagilardan iborat:
Interfeys foydapanuvchi bilan tabiiy tilda bajarilishini ta’minlash;
Xar kanday ob’ektlarniva uning atrofidagilarni bilim bazasi modeli shaklida kurit, ya’ni noanik va tulik bulmagan ma’lumotlar paytvdatugri xulosa chikarish;
IITning yechimi “ochik — oydinligi” bulishligi, ya’ni foydala- nuvchiga yukori darajada tushuntura olish;
Ekspert tizimlari uz bilimlarini ekspertlar bilan mulokotda bulib tuldirib borish;
Avtomatik ravishda yigilayotgan faktlar asosida bilim bazasi- ni tulgazib borish;
IIT foydalanuvchisiga “tayyor” javob beraolish, ekspert - inson bergan javobga tugri kelishligini ta’minlash;
Bilim bazasi ni spesifik komponent sifatida ishlatklishini ta’minlash va boshkalar.
|
| |
