Kriptografiya haqida asosiy tushunchalar

Kriptografiya haqida asosiy tushunchalar

• 
  «Kriptografiya» atamasi dastlab «yashirish, yozuvni berkitib quymoq» ma’nosini bildirgan.
  
• 
  Kriptografiya axborotni ruxsatsiz kirishdan himoyalab, uning maxfiyligini ta’minlaydi.
  
• 
  Kriptografiya sohasidagi oxirgi yutuklardan biri — raqamli signatura — maxsus xossa bilan axborotni to’ldirish yordamida yaxlitlikni ta’minlovchi usul, bunda axborot uning muallifi bergan ochiq kalit ma’lum bo’lgandagina tekshirilishi mumkin.
  
• 
  Ushbu usul maxfiy kalit yordamida yaxlitlik tekshiriladigan ma’lum usullaran ko’proq afzalliklarga ega.
  

Kriptografiya haqida asosiy tushunchalar

• 
  Sirli (maxfiy) aloqalar sohasi kriptologiya deb aytiladi. Ushbu so’z yunoncha «kripto» — sirli va «logus» — xabar ma’nosini bildiruvchi so’zlardan iborat.
  
• 
  Kriptologiya ikki yo’nalish, ya’ni kriptografiya va kriptotahlildan iborat.
  
• 
  Kriptografiyaning vazifasi xabarlarning maxfiyligini va haqiqiyligini ta’minlashdan iborat.
  
• 
  Kriptotahlilning vazifasi esa kriptograflar tomonidan ishlab chiqilgan himoya tizimini ochishdan iborat.
  

Simmetriyali kriptotizim asoslari.

• 
  Hozirgi kunda kriptotizimni ikki sinfga ajratish mumkin: • simmetriyali bir kalitlilik (maxfiy kalitli);
  
• 
  • asimmetriyali ikki kalitlilik (ochiq kalitli).
  
• 
  Simmetriyali tizimlarda kuyidagi ikkita muammo mavjud:
  
• 
  Axborot almashuvida ishtirok etuvchilar kanday yo’l bilan maxfiy kalitni bir-birlariga uzatishlari mumkin?
  
• 
  Jo’natilgan xabarning haqiqiyligini qanday aniqlasa bo’ladi?
  
• 
  Ushbu muammolarning yechimi ochiq kalitli tizimlarda o’z aksini topdi.
  
• 
  Ochiq kalitli asimmetriyali tizimda ikkita kalit ko’llaniladi. Biridan ikkinchisini xisoblash usullari bilan aniqlab bo’lmaydi.
  

• 
  Birinchi kalit axborot jo’natuvchi tomonidan shifrlashda ishlatilsa, ikkinchisi axborotni qabul kiluvchi tomonidan axborotni tiklashda qo’llaniladi va u sir saqlanishi lozim.
  
• 
  Ushbu usul bilan axborotning maxfiyligini ta’minlash mumkin. Agar birinchi kalit sirli bo’lsa, u holda uni elektron imzo sifatida qullash mumkin va bu usul bilan axborotni autentifikatsiyalash, ya’ni axborotning yaxlitligini ta’minlash imkoni paydo buladi.