2.2.2. Dasturiy ta'minotni loyihalash va amalga oshirish
Dasturiy ta'minotni ishlab chiqishni amalga oshirish bosqichi - mijozga etkazib
berish uchun bajariladigan tizimni ishlab chiqish jarayonidir. Ba'zan bu dasturiy
ta'minotni loyihalash va dasturlashning alohida faoliyatini o'z ichiga oladi. Biroq,
agar rivojlanishga tezkor yondashuv qo'llanilsa, loyihalash va amalga oshirish bir-
biri bilan chambarchas bog'liq bo'lib, jarayon davomida rasmiy loyiha hujjatlari
ishlab chiqilmaydi. Ammo ba’zi holatlarda dasturiy ta'minot
hali ham ishlab
chiqishda loyihalash norasmiy ravishda doskada va dasturchining daftarida qayd
etilmoqda.
Dasturiy ta'minotni loyihalash - bu yaratiladigan dasturiy ta'minotning tuzilishi,
tizim tomonidan ishlatiladigan ma'lumotlar modellari va tuzilmalari,
tizim
komponentlari orasidagi interfeyslar va ba'zan foydalaniladigan algoritmlarning
tavsifi hisoblanadi. Loyihachilar tayyor loyihaga kelmaydilar, loyihani bosqichma-
bosqich ishlab chiqadilar. Ular loyihani ishlab chiqishda tafsilotlarni qo'shadilar va
oldingi loyihalarni o'zgartirish uchun doimiy orqaga qaytishadi.
2.5-rasmda loyihalash jarayonining abstrakt modeli bo'lib, loyihalash jarayoniga
kirishlar, jarayon faoliyati va jarayon natijalarini ko'rsatadi. Loyihalash jarayonidagi
xarakatlar ketma-ket keladi va bir-biriga bog'liqdir. Loyiha haqidagi yangi
ma'lumotlar doimiy ravishda yaratiladi va bu avvalgi loyiha qarorlariga ta'sir qiladi.
Shuning uchun albatta loyihani qayta ishlanadi.
Ko'pgina dasturlar boshqa dasturiy ta'minot tizimlari bilan o’zaro aloqa bo’ladi. Bu
boshqa
tizimlarga operatsion tizim, ma'lumotlar bazasi, vositachi dasturlar va
boshqa amaliy tizimlar kiradi. Ular "dasturiy ta'minot platformasi" ni, ya'ni dasturiy
ta'minot amalga oshiriladigan muhitni tashkil qiladi. Ushbu platforma haqidagi
ma'lumotlar loyihalash jarayonining muhim qismidir, chunki loyihachilar uni muhit
bilan qanday qilib yaxshi integratsiya qilish yo’lini topishlari kerak. Agar tizim
mavjud ma'lumotlarni
qayta ishlasa, u holda ushbu ma'lumotlarning tavsifi
platforma spetsifikatsiyasiga kiritilishi mumkin. Aks holda, tizim ma'lumotlarini
tashkil etishni aniqlash uchun ma'lumotlar tavsifi loyiha jarayoniga kirish bo'lishi
kerak
Loyihalash jarayonidagi faoliyatlar ishlab chiqilayotgan tizim turiga qarab
farqlanadi.
Misol uchun, real vaqt tizimlari vaqtni loyihalashning qo'shimcha
bosqichini talab qiladi, lekin ma'lumotlar bazasini o'z ichiga olmaydi, shuning uchun
ma'lumotlar bazasi talab etilmaydi. 2.5-rasmda axborot tizimlarini loyihalash
jarayonining bir qismi bo'lishi mumkin bo'lgan to'rtta faoliyat ko'rsatilgan:
1. Arxitekturani loyihalash, bu erda tizimning umumiy tuzilishini,
asosiy
komponentlarini (ba'zan quyi tizimlar yoki modullar deb ataladi), ularning
aloqalarini va ularning taqsimlanishi aniqlanadi.
2. Ma'lumotlar bazasi loyihalash, bu erda tizim ma'lumotlar tuzilmalarini
loyihalashtiriladi va ular ma'lumotlar bazasida ifodalanishi ko’rsatib beriladi.
Shunga qaramay, bu erda ish mavjud ma'lumotlar bazasidan qayta foydalanish
yoki yangi ma'lumotlar bazasi yaratishga bog'liq.
3. Tizim komponentlari orasidagi interfeyslarni
aniqlaydigan interfeysni
loyihalash. Ushbu interfeys spetsifikatsiyasi bir ma'noli bo'lishi kerak. Aniq
interfeysga ega bo'lgan holda, komponent boshqa komponentlar tomonidan
qanday amalga oshirilishini bilmasdan foydalanishi mumkin. Interfeys
spetsifikatsiyalari kelishilganidan so'ng, komponentlar alohida loyihalanishi
va ishlab chiqilishi mumkin.
4. Komponentlarni tanlash va loyihalash, bu erda siz qayta foydalanish mumkin
bo'lgan komponentlarni qidirasiz va agar mos komponentlar mavjud bo'lmasa,
yangi dasturiy ta'minot komponentlarini loyihalanadi.
Ushbu bosqichdagi
loyiha amalga oshirish bosqichi uchun dasturchiga qoldirilgan oddiy
komponent tavsifi bo'lishi mumkin. Shuningdek, bu qayta foydalanish
mumkin bo'lgan komponentga yoki UMLda ifodalangan
batafsil loyihalash
modeliga kiritiladigan o'zgarishlar ro'yxati bo'lishi mumkin. Keyinchalik,
loyihalash modeli avtomatik ravishda amalga oshirish bosqichida
foydalanishi mumkin.
Nazorat savollari
1.Dasturiy ta'minotni loyihalash va amalga oshirish bu nima ?
2.Dasturiy ta'minot spetsifikatsiyasi ?
3.Jarayon faoliyati ?
