1-ilova.
O‟zbekiston Respublikasi konstitutsiyaviy tizimining prinsiplari
1.Davlat
hokimiyatini
tashkil
qilish
asoslarining
prinsiplari
(xalq
hokimiyatchiligi, huquqning ustunligi, hokimiyat vakolatlarining bo‘linishi, davlat
suvereniteti, jahon hamjamiyatiga uning bir a‘zosi sifatida kirishi)
2.Ijtimoiy hokimiyatni tashkil qilish asoslarining prinsiplari (Inson huquqlari
va erkinliklarining oliy qadriyat sifatida tan olinishi, Davlatning asosiy vazifasi –
inson va fuqaro huquqlari va erkinliklarini himoya qilish hamda ularga rioya etish)
3.Fuqarolik jamiyati turmushini tashkil etish asoslarining prinsiplari
(Mafkuraviy va siyosiy ko‘pfikrlilik (plyuralizm), Davlatning dunyoviy xususiyati,
Iqtisodiy faoliyat erkinligi, Mulk shakllarining xilma-xilligi va tengligi,
Siyosatning ijtimoiy yo‘nalganligi)
2-ilova.
Konstitutsiya normalari quyidagilarni belgilab beradi:
1.O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy tizimining asoslarini
2.Inson va fuqarolarning asosiy huquqlari, erkinliklari va burchlarini
3.Fuqarolik jamiyatning tarkibiy qismlarini
4.O‘zbekiston Respublikasining davlat tuzilishini
5.Davlat hokimiyati va mahalliy o‘zini-o‘zi boshqarish tizimini
3-ilova.
Qoraqalpog‟iston Respubilkasining o‟ziga xos belgilari:
1.O‘z Konstitutsiyasiga ega
2.Respublika parlamenti mavjud
3.Respublikaning maqomi O‘zbekiston Konstitutsiyasi va Qoraqalpog‘iston
Respublikasi Konstitutsiyasi tomonidan belgilanadi
3.Mustaqil
taraqqiyotning
dastlabki
davridagi
muammolar,
taraqqiyotning “О„zbek modeli” va uning о„ziga xos xususiyatlari.
XX asr jahon tarixiga juda katta о‗zgarishlar olib keldi, insoniyat taraqqiyoti
va tanazzulida nihoyatda muhim о‗ringa ega bо‗ldi. Asr boshida rus inqilobi, rus-
yapon urushi, Birinchi jahon urushi, 20-yillardan SHо‗rolar hokimiyati
hukmronligini iqtisodiy jihatdan mustahkamlash, jahon tamaddunida turli qarama-
qarshiliklar, ya‘ni Germaniyada fashizmning paydo bо‗lishi, ikkinchi jahon urushi
20
va undan keyin ikki qarama-qarshi tizimning yuzaga kelishi va nihoyat 80-yillarda
parchalanishi juda katta о‗zgarishlarni boshlab berdi.
Bu о‗rinda, albatta, 90-yillarga kelib, sobiq SSSRda qanday tub о‗zgarishlar
bо‗lganiga jiddiy e‘tibor beramiz. Demak, sobiq imperiyaning tajovuzkorona
siyosati 73 yil mobaynida asta-sekinlik bilan chok-chokidan sitila bordi. Natijada
mamlakat ijtimoiy-siyosiy jarayonlarini ham, odamlar xatti-harakatini ham
boshqarib bо‗lmaydigan holatlar vujudga keldi. Ana shunday murakkab siyosiy-
huquqiy va ma‘naviy muhim hamda aholi ma‘naviy-ruhiy holatining butun
miqyosi va mohiyatini tо‗g‗ri baholash lozim edi.
Darhaqiqat, XX asrning 80-yillari oxirida respublika yetakchisi Islom
Karimov qanday sharoitda hokimiyat tepasiga keldi? О‗tmishdoshlaridan unga
qanday jamiyat meros bо‗lib qolgan edi? U qanday vaziyatda ish boshladi?
Darvoqe, masalaga ana shu tarzda xolis yondashilsa, bizningcha, Prezidentning
ham, mamlakatning ham tо‗laqonli qiyofasi, xalqimizning xohish-irodasi, maqsad
va vazifalari, tashvish-iztiroblari, qо‗yingki, hammasi kо‗z о‗ngimizda kino
lentasiday yaqqol gavdalanadi. Mavjud hodisalar va qaror topgan ijtimoiy-
iqtisodiy, siyosiy-ma‘naviy muhitga adolatli tarzda baho berish kerak edi!
Islom Karimov respublikaning birinchi rahbarligiga saylanganidanoq, aytish
joizki, Markaz bilan о‗ziga xos, ya‘ni teng munosabatga kirishdi! Ochiqroq
aytganda, uning qat‘iyatliligi, u yoki bu tomonga og‗masdan о‗z mustaqil fikriga
egaligi va о‗z yо‗liga sobitligi ―ulug‗ og‗a‖larga yoqmadi?! ―Millat manfaatiga
kо‗proq yon bosgani, respublika ichki hayotidagi vaziyatga chuqurroq kirib
borgani sayin KPSS Markaziy Komiteti Siyosiy Byurosida ham, SSSR Oliy
Kengashi va Ittifoq idoralarida ham unga nisbatan munosabat keskinlasha
boshladi. Ayniqsa, yurtimizni abgor qilib, Markazga ―qochib‖ borgan bir guruh
―sobiqlar‖ bunday ―qulay‖ fursatdan foydalanib qolish uchun turli-tuman hiylayu
nayranglarni ishga solishdi. Qator markaziy nashrlarda О‗zbekiston va uning
rahbariyatiga nisbatan ig‗vogarliklar uyushtirildi. Bunday og‗ir, ziddiyatli bir
sharoitda ishlash respublika rahbaridan alohida asab, nihoyatda vazminlik,
pо‗latdek mustahkam iroda talab etardi,‖ -deb yozgan edi professor Narzulla
Jо‗rayev (
Jо‗rayev N. Agar ogoh sen... - T.: Yozuvchi, 1997. 34-b.
).
Tarixdan ma‘lumki, о‗sha paytda mavjud jarayonlarni chuqur о‗rganmay,
tahlil etib ulgurmay turib, ―Birlik‖ xalq harakati va ―Erk‖ demokratik partiyasi
vakillari ―Karimov о‗z pozitsiyasini e‘lon qilmayapti. Uning aniq dasturi yо‗q‖,
deb ta‘na toshlarini otishdi. Turli mitingbozliklarda ochiqdan-ochiq hujumga
о‗tdilar. Islom Karimov tabiatan keng fe‘li ila raqiblarga hurmat bilan qarash,
ularning fikrlarini eshitish, ijobiy xulosalar chiqarish, xalq va respublika manfaati
uchun har qanday ivg‗ogarliklar, tazyiqlaru zо‗ravonliklar, qolaversa, maqtovlaru
xushomadgо‗yliklarga bir xilda munosabatda bо‗lish, faqat aql-idrokka tayanib ish
tutish zarurligini bir soniya ham unutmadi!?
Alohida ta‘kidlash joizki, mustaqillik yо‗li – haqiqat va ezgulik yо‗li, inson
haq-huquqlari tengligi yо‗li, ma‘naviy barkamollik va yuksak madaniyat yо‗li, bir
sо‗z bilan aytganda, boy insoniy fazilatlar majmui. Shuning uchun ham 1989-1991
yillarda Islom Karimov о‗z tanlagan yо‗lining tо‗g‗riligiga qat‘iy ishondi va
21
millionlab yurtdoshlarimizni bunga ishontira oldi. Mustaqillikning ikkinchi yilida
―Buyuk maqsad yо‗lidan og‗ishmaylik‖ degan mavzuda О‗zR Oliy Kengashining
12 sessiyasida (1993 yil 6 may) quyidagi purma‘no fikrlarini muhrladi: ―...Bizni
tanlagan yо‗limizdan hech kim, hech qachon qaytara olmaydi. Zotan, Vatanga
bо‗lgan mehru muhabbat har qanday muammoni yechishga qodirdir. Endi ortga
yо‗l yо‗q. О‗zbekiston istiqbolini sobitqadamlik bilan barpo etmog‗imiz zarur. Bu
yо‗lda
ikkilanmoq,
manfaatparastlikning
mayda-chuyda
tashvishlariga
о‗ralashmoq – Vatanga, xalqqa, kelajak avlodga xiyonat bо‗ladi!
Istiqboldagi О‗zbekiston Vatan ozodligi nasib etmagan bobolarimizga ulug‗vor
haykal bо‗lajak! О‗zbekistonnnig shuhratiga shuhrat qо‗shuvchi farzandlarimizga
muqaddas beshik bо‗lajak‖.(
Karimov I.A. О‗zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. -T.:
О‗zbekiston. 1993. 182-b.
)
О‗z-о‗zidan biror voqea-hodisa sodir bо‗lmaydi, albatta. XX asrning 80-yillar
oxiri va 90-yillar boshlaridagi alg‗ov-dolg‗ov paytlarni nihoyatda chuqur: ham
siyosiy, ham iqtisodiy, ham ma‘naviy tahlil qilgan Prezident Islom Karimovning
qat‘iy, hal qiluvchi pozitsiyasi quyidagilarni tashkil qilgan edi:
- Yangilik bilan eskilik о„rtasida hamma vaqt keskin kurashlar, ziddiyatlar va
|
