22
SSRning yaxlit boshqaruvi - Prezidentlik institutini tashkil qilgan Islom
Karimovning buyuk say-harakatlari ila Istiqlol amalga oshirildi! Agar 1990 yil 24
martda birinchi Prezident Islom Karimov О‗zbekiston SSR Oliy Kengashida
saylangan bо‗lsa, 1991 yil 29 dekabrda mustaqil davlat
ahli tomonidan muxolifat
saylovlari asosida juda kо‗p ovoz olib (89,2%) xalq Prezidenti - Birinchi Prezident
lavozimini egalladi, milliy davlatchilikka asos soldi.
О‗zbek davlatchiligi qachon paydo bо‗lgan? degan savolga Yо‗lboshchimiz
shunday javob beradi: ―Nima emish, О‗zbekiston XX asrning 20-yillarida,
aniqrog‗i, 1924 yili davlat maqomini olgan emish. Biz shu gapga ishonishimiz
kerakmi? Maqtanish emas,
yangidan shakllanayotgan о‗zbek davlatchiligi boshida
turgan inson sifatida aytishga haqqim bor, kerak bо‗lsa, bu ish uchun jonimni,
borlig‗imni berishga tayyorman‖(
Karimov I.A. Tarixiy xotirasiz kelajak yо‗q. - T.: Sharq.
1998. 11-b.
).
Har bir jamiyat о‗zining yuksak taraqqiyotiga erishishi uchun mustaqil
bо‗lishi hamda milliy davlatchilikning haqiqiy demokratik jarayonlarini vujudga
keltirishi zarur! Bu jarayonlar mamlakatimizda istiqlol yillari amalga oshirilib,
umume‘tirof etilgan demokratik normalar va milliy manfaatlarimizga mos keluvchi
demokratik huquqiy milliy davlat barpo etildi.
Shuni ta‘kidlash kerakki, davlatning demokratik tamoyillari universal holat
bо‗lib, Amerika, Rossiya, Xitoy yoki Germaniyada qanday bо‗lsa,
bizda ham
shunday bо‗lishi kerak, deb anglashimiz notо‗g‗ri?! YA‘ni, uni vujudga
keltiradigan, shakllantiradigan о‗ziga xos xususiyatlariga ega bо‗lgan ijtimoiy-
iqtisodiy, ma‘naviy-siyosiy, tarixiy-huquqiy, geografik, geostrategik shart-
sharoitlar turli xalqlar va davlatlarda har xil darajada rivojlanish jarayonlarini
boshidan kechirdi. Demak, rivojlanish jarayonlari millat ruhiyatidan kelib chiqadi.
Mamlakatning, aholining rivojlanish negizi milliy davlatning demokratik
jarayonlarini belgilaydi.
Milliy davlatchiligimizning demokratik prinsiplari О‗zbekistonning
Birinchi
Prezidenti Islom Karimov tomonidan ishlab chiqildi va amalga oshirildi.
I.Karimovning ta‘kidlashicha, «Istiqlol biz uchun taraqqiyotning butunlay yangi,
keng ufqlarini ochdi. О‗z kelajagimizni о‗z qо‗limiz bilan yaratadigan bо‗ldik.
Hayotimiz va umumiy xonadonimizni milliy manfaat va qadriyatlarimizni
umume‘tirof etilgan demokratik mezonlarga monand qilib qurishdek noyob tarixiy
imkoniyatga ega bо‗ldik», degan purma‘no fikrlari milliy davlatchilikning
rivojlanish muammolarini belgilaydi. Chunonchi:
a) siyosiy-ijtimoiy, huquqiy-ma‟naviy rivojlanishning demokratik obyektiv
jihatlari davlat bosh islohotchi sifatidagi jarayonning о„ziga xos va о„ziga mos
xususiyatlari bilan uyg„unlashgan holda sodir bо„lmoqda. G„arb mamlakatlarida
esa rivojlanishda inqilobiy о„zgarishlar kо„p uchraydi. Bizning xalqimiz esa
mulohazakor, yetti о„lchab bir kes, qabilida ish tutadi. YA‟ni, bu xalqimiz
mentalitetidan kelib chiqadi;
b) xalqimiz ruhiyati va ijtimoiy ong taraqqiyotiga kо„ra yangilik va xо„jalik
yuritishga ishtiyoqi baland. Natijada madaniyat rivoji va xо„jalik yuritishi,
ayniqsa, savdoning hozirgi jahon andozalari talablari darajasida tiklanishi - Ipak
23
yо„li gullab-yashnashining о„zagi bо„ldi. Bu esa davlatimiz taraqqiyotida о„ziga
xoslikni vujudga keltirmoqda;
v) milliy davlatning demokratik jarayonlari inson ravnaqi uchun xizmat qilar
ekan, bu, albatta, insonning ehtiyoji, manfaati, qobiliyatidan kelib chiqishi kerak.
YA‟ni, uzoq yillar davomida tо„plangan tajriba, shuningdek, jahon tajribalari
xalqimizning milliy intellektini hisobga olgan holda amalga oshirilishi zarur;
g) mamlakatimizda jamoatchilik fikri jamoaviy nuqtai nazar asosida
rivojlanmoqda. G„arb davlatlaridagi demokratiyadan farqli о„laroq, bizda jamoa
о„z о„zini boshqaradi. Oila yoki jamoada kim aqlli, tajribali va yoshi ulug„ bо„lsa,
о„shaning fikri boshqalarga kо„proq ta‟sir qiladi. Mahalla va qishloqlarda
oqsoqollar, bir tomondan. hurmatli kishilar bо„lib, biror tо„xtamga kelishda
ularning fikrlari bilan hisoblashiladi. Ikkinchi tomondan esa shunga mos ravishda
davlat hokimiyati vakillariga ham alohida hurmat bilan qaraladi. Bu qо„rquv yoki
qaramlik emas, balki rahbarlarga hamda tajribali, obrо„li kishilarga bо„lgan
ishonch va hurmatdir.
Darvoqe, muqaddas kitobimiz Qur‘oni Karimda ham raiyat
1
uchun rahbarlar
fikri farzdir, ya‘ni bajarishi ijobiy holda amalga oshirilishi qayd qilingan. Bu yerda
an‘anaviylik va zamonaviylikning shunday manbai mavjudki, davlat va uning
rahbari xalqini chin dildan e‘zozlasa, adolat tamoyillari asosida boshqarsa, demak
taraqqiyotning eng zarur tayanch nuqtasi vujudga keladi. Shu jihatdan Prezident
Islom Karimov ta‘limotining noyobligini kо‗ramiz. I.Karimov mahallalarga davlat
tomonidan yordam berish, ularga buyuk davlat qurish yо‗lidagi imkoniyatlardan
foydalanishning taktik va strategik yо‗llarini belgilab berdi. YA‘ni:
1. О„zbekiston jamiyatidagi jamoaviy ustuvorlikning tabiati falsafiy-tarixiy
jihatdan chuqur ildizga ega va jamoatchilik hayoti tizimida alohida ijtimoiy
muvozanat yaratish zarurligiga asoslanadi. Mahalla instituti ravnaq topib,
jamoaviylik qadriyatlari davom etmoqda. Uning ijtimoiy hayotga tasiri juda katta.
2. Milliy davlatchilik jarayonlarini chuqurlashtirish sharoitida fuqarolarning
demokratik taraqqiyotning faol ishtirokchisi hamda uning faol himoyachisi sifatida
tayyorlash murakkab hamda muddat talab etadigan hodisa. Chunki,
mustamlakachilik davri illatlaridan qutulish «azobi»ni fikrlab yashash, aql-idrok
yо„rig„i bilan kun kо„rish «mashaqqati»ni yengish uchun insonga ichki iroda,
yangilanish g„oyasi, qat‟iyatli ong va tafakkur, ma‟naviy-huquqiy qudrat kerak.
Ana shu Iroda va Qudratni uyg„otish, shakllantirish, unga quvvat baxsh etish
bugunning asosiy vazifasidir.
Hozirgi paytga kelib, milliy davlatchilikning rivojlanish jarayonlari butunlay
ijobiy tomonga о‗zgardi. Shubhasiz, huquqiy davlatning eng asosiy tamoyili qonun
ustuvorligi ta‘minlanmoqda. Shu bilan birga, inson huquqlari umummajburiy
bо‗lishini ta‘minlashda huquqiy davlat asosi - hokimiyatlar bо‗linishining
konstitusiyaviy prinsipi muhim ahamiyatga ega. Chunki, davlat hokimiyati turli
organlarning vakolatlari bо‗linishiga nisbatan inson huquqlarining institusional
kafolatlarini yaratadi. Prezident Islom Karimov qaydiga kо‗ra: ―
О„zbekiston
