14-Ma’ruza:Gaz taqsimlash tizimining tasnifi va vazifalari
Reja:
1. Quvurlardan olinayotgan neftni tarkibi va undagi
qo‘shimchalarnisalbiyta’sirlari
2. Neftni qo‘shimchalardan tozalash
3. Neftni kompleks tayyorlash qurilmalarining umumiy chizmasi va
texnologik jarayonlari
Quduqlardan olinayotgan neft “hom” mahsulot bo‘lib, uning tarkibida qatlam
suvida erigan mineral tuzlar, qatlam suvi, organik (S
1
-S
4
) va noorganik (SO
2
, N
2
S)
gazlar va mexanik qo‘shimchalar bo‘ladi.
Neft tarkibida (1 t neftda) qatlam suvining miqdori 200-300 kg bo‘lib, ayrim
hollarda uning miqdori 90 % gacha bo‘ladi. 1 tonna neft tarkibidagi organik gazlar
miqdori50-100 m
3
ni tashkil etadi. Qatlam suvi tarkibidagi mineral tuzlar miqdori
2500 mg/l gacha bo‘ladi. Neftdagi mexanik qo‘shimchalar qum, tuproq
zarrachalaridan, hamda korroziya mahsulotlaridan tashkil topgan bo‘ladi. Yuqorida
keltirilgan qo‘shimchalar orqali jo‘natish, saqlash
va qayta ishlash jarayonlariga,
hamda neftdan olinadigan mahsulotlarning tarkibiga katta ta’sir ko‘rsatadi.
Neft tarkibida suvning bo‘lishi, quvur orqali jo‘natilayotgan mahsulot hajmini
ko‘payishini sodir etadi (ko‘pirishi sababli). Bu o‘z navbatida tashish harajatlarini
qimmatlashtiradi.
Neft tarkibidagi suvning miqdori 0,1 % bo‘lgan holda ham rektifikatsiya
kolonnasida neftning tez ko‘pirishini sodir etib, texnologik jarayonlarini tez izdan
chiqishiga olib keladi.
Neft tarkibidagi yengil uglevodorodlar (S
2
-S
5
) foydali homashyo bo‘lib,
ulardan sanoat miqyosida ishlatiladigan spirtlar, sintetik kauchik, erituvchilar, suyuq
motor yoqilg‘ilari, o‘g‘itlar, suniy tolalar va boshqalar olinadi. Shuning uchun ularni
texnologik jarayonlarda (haydash, saqlash) isrof bo‘lmasligini sodir etish va qayta
ishlash uchun soklash kerak bo‘ladi.
Neft tarkibida mineral qo‘shimchalarning bo‘lishi: quvur va qayta ishlash
zavodining jihozlarini errozik
yemirilishini sodir etadi; neftni qayta ishlashni
qiyinlashtiradi; mazut va gudronlarni kukunini (zolnost) oshiradi,
hamda
sovutkichlarda, pechkalarda issiqlik almashtiruvchi apparatlarda qoldiqlar hosil
qilib, issiqlik berish koeffitsiyentini kamaytiradi va tezda ishdan chiqishiga olib
keladi.
Neft tarkibida kristall ko‘rinishidagi mineral tuzlarning bo‘lishi;
neftni
haydash, qayta ishlash metall qurilmalarini va quvurlarni tez korroziyalanishini
sodir etadi, emulsiya turg‘unligini oshiradi, neftni
qayta ishlash jarayonlarini
qiyinlashtiradi.
Yuqorida keltirilgan qo‘shimchalardan tozalash jarayoni kon havzasida
joylashgan neftni kompleks qayta ishlash qurilmalarida (UKPN) amalga oshiriladi.
Bu qurilmalarda: gazsizlantirish,
suvsizlantirish, tuzsizlantirish texnologik
jarayonlar bajariladi, hamda tozalangan neftni quvurlar orqali qayta ishlash zavodiga
yuboriladi.
Quvur orqali jo‘natishga tayyorlangan neftning tarkibi quyidagicha bo‘lishi
kerak: mineral tuzlarning miqdori 50 mg/l; mexanik qo‘shimchalarning miqdori
0,05% dan va suvning miqdori 0,5% dan ortiq bo‘lmasligi kerak.
