2-Tajriba ishi.
Yig‘indi quyosh radiatsiyasini piranometr yordamida o‘lchash.
Ishning maqsadi: piranometrning qo’llanish maqsadi va
tuzilishi, uning
ishlash prinsipi bilan tanishish, quyosh nurlanishining intensivligini tajriba
yordamida o’lchashni va olingan ma'lumotlarni qayta ishlash usullarini o'rganish.
Kutilayotgan natija: a) Tajriba yo’li bilan piranometr ko’rsatkichlarini olish
o’rganiladi; b) tajribada olingan piranometr ko'rsatkichlarini (W*m²) qayta ishlash
o’rganiladi.
Kerakli jihozlar: piranometr qurilmasi, zamonaviy kompyuter
Talab etiladigan hisobotning tuzilishi:
1. Piranometrning maqsadi va dizayni.
2. Qurilmaning sxematik diagrammasi.
3. Qurilma va jihozlarning ishlash prinsipi tavsifi.
4. Tajriba natijalari bo’yicha jadval.
5. Xulosa
NAZARIY QISM
Quyoshning sochilma diskidan Yer sirtigacha
etib kelgan quyosh nuri
energiyasi to'g'ri quyosh
radiatsiyasi deb ataladi. Yer bilan quyosh orasidagi masofa
juda katta bo'lganligi sababli to'g'ri quyosh radiatsiyasini parallel nurlar dastasi kabi
qarash mumkin. Quyosh radiatsiyasi atmosfera va bulutlarda sochilgandan keyin
havo molekulalaridan, bulut va chang zarrachalaridan qaytib erdagi gorizontal sirtga
tushadigan qismi sochilgan quyosh radiatsiyasi deyiladi. Gorizontal sirtga bir vaqtda
tushuvchi to'g'ri quyosh radiatsiyasi va sochilgan quyosh radiatsiyasi birgalikda
yig'indi quyosh radiatsiyasini hosil qiladi.
Yer sirtidagi biror yuzga to'g'ri keladigan quyoshning nuriy energiyasining oz
yoki ko'pligini
belgilashda quyosh radiatsiyasining intensivligi tushunchasidan
foydalaniladi. Quyosh nuriga tik joylashgan 1 sm
2
sirtga 1
min da tushuvchi
quyoshning nuriy energiyasi to'g'ri quyosh radiatsiyasining intensivligi deb ataladi.
Yer sathidan hisoblaganda balandlik ortgan sari to'g'ri quyosh radiatsiyasining
intensivligi ham orta boradi, chunki balandlik oshgan sari quyosh nurlarining quyosh
nurlarining atmosferadan o'tadigan yo'li qisqarib,
atmosferaning quyosh
radiatsiyasini yutishdagi va sochishdagi roli kamaya boradi.
Atmosferadan tashqaridagi istalgan nuqtada quyosh radiatsiyasining
intensivligi bir xil bo'ladi. Shuning uchun atmosferadan tashqarida quyosh
radiatsiyasining intensivligini
quyosh doimiysi deb yuritiladi. Quyosh doimiysining
kataligi Quyosh nurlanish qobiliyatiga bog'liq. Xalqaro kelishuvga
muvofiq quyosh
doimiysi kattaligi qilib
𝑆
0
= 1,98
𝑘𝑎𝑙
𝑠𝑚2𝑚𝑖𝑛
= 1386 𝑉𝑡/𝑚
2
qabul qilingan. Keyingi
yillarda o'tkazilgan tekshirishlar quyosh doimiysining yuqorida ko'rsatilgan
qiymatining kattaligi yetarlicha aniq emasligini ko'rsatmoqda. Tekshirishlar
shuni
ko'rsatadiki, to'g'ri quyosh radiatsiyasining intensivligi joyning dengiz sathidan
balandligiga, atmosferaning tiniqligiga, bulutdorligiga,
quyoshning gorizontdan
balandligiga bog'liq bo'ladi.
