|
2023j 1-Tema atı: Jeke kompyuter haqqında ulıwma túsinik Teoriyalıq sabaqtıń oqıtıw texnologiyası modeli
|
| bet | 25/77 | | Sana | 20.01.2024 | | Hajmi | 2,73 Mb. | | #141639 |
Bog'liq rushnoy(4-qosımsha)
Blic sorawlar
• Mikroprosessorlar ne?
• Mikroprosessorning tiykarǵı qásiyetleri ne?
• Mikroprosessorlar gruppaları ne?
(5-qosımsha)
Paydalanılatuǵın ádebiyatlar
1. I.V.Dimiteriyeva, J.M.Raxmanov “Uch o’lchovli modellashtirish” Xalq nashriyoti 2022
2. Ш.А. Назиров, Ф.М.Нуралиев, Б.Ш.Айтмуратов. Растр ва вектор графика. ЎзР олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги. Ўрта махсус, касб-ҳунар таълими маркази. – Т.: Ғафур Ғулом номидаги нашриёт-матбаа ижодий уйи, 2007.
3. Ш.И.Раззоқов, Ш.С.Йўлдошев, У.М.Ибрагимов. Компьютер графикаси. ЎзР олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги. Ўрта махсус, касб-ҳунар таълими маркази. – Т.: Талқин, 2006
4. Ш.А.Назиров, Ф.М.Нуралиев, Б.Ш.Айтмуратов. Векторная и растровая графика. Министерство высшего и среднего специального образования РУз. Центр среднего специального профессионального образования. – Т.: Издательско-полиграфический творческий дом имени Чулпана, 2007
5. Эстетика и дизайн. Учебное пособие. – Т.: Изд-во «Фан ва технология», 2005
(6-qosımsha)
Tiykarǵı túsinikler
Mikroprosessorlar Ne? Mikroprosessorlar Túrleri
Kompyuter texnologiyaları bizge úlken nátiyjelililik menen islew imkaniyatın beredi. Lekin qanday etip olar ulıwma islemeydi? Bul hár qıylı apparatlar hám apparatlarǵa járdem beredi. hám olardan biri mikroişlemci. Bul ne? Onıń wazıypaları nede? Bul apparattıń qásiyetleri qanday? Mikroprosessor arxitektorchiligi ne? Qanday parametrler oǵan baylanıslı?
MIKROPROSESSORLAR NIMA?
Bul programmalıq tárepten basqarılatuǵın apparattıń atı. Onıń wazıypası cifrlı informaciyanı qayta islew hám basqarıw bolıp tabıladı. Mikro-protsessor basqarıwı kishi bolıwı kerek, lekin usı waqıtta islep turıwı kerek. Bulardan baslap, endi xabar berinadigan bir qatar ayrıqshalıqlar júzege keledi. Mikro-protsessor (super) iri integral mikrosxemalar (C) LSI arqalı ámelge asıriladı, bul bir neshe bólek bolıwı múmkin. Olar ushın tómendegiler xarakterli:
• Kem baha (ǵalabalıq islep shıǵarıwdı názerde tutadı ).
• Óndiristiń ápiwayılıǵı (bir texnologiyada );
• Ol kishi maydandı iyeleydi (bir neshe kvadrat santımetr yamasa hátte millimetr).
• Joqarı isenimlilik.
• Kem energiya sarplang.
Mikro-protsessor apparatı onıń arxitektorchiligi qurılısına úlken dárejede baylanıslı. Keyinirek bul máseleler kórip shıǵıladı hám bul maqala sheńberinde úsh túrdegi máseleler kórip shıǵıladı.
vAZIFALAR
BUL PROGRAMMALIQ TÁREPTEN BASQARILATUǴIN APPARATTIŃ ATI. ONIŃ WAZIYPASI CIFRLI INFORMACIYANI QAYTA ISLEW HÁM BASQARIW BOLIP TABILADI. MIKRO-PROTSESSOR BASQARIWI KISI BOLIWI KEREK, LEKIN USI WAQITTA ISLEP TURIWI KEREK. BULARDAN BASLAP, ENDI XABAR BERINADIGAN BIR KATAR AYRIQSHALIQLAR JÚZEGE KELEDI. MIKRO-PROTSESSOR (SUPER) IRI INTEGRAL MIKROSXEMALAR (C) LSI ARQALI ÁMELGE ASIRILADI, BUL BIR NESHE BO'LEK BOLIWI MÚMKIN. ALAR USHIN TO'MENDEGILER XARAKTERLI:
• KEM BAHA (ǴALABALIQ ISLEP SHIǴARIWDI NÁZERDE TUTADI ).
• ÓNDIRISTIŃ ÁPIWAYILIǴI (BIR TEXNOLOGIYADA );
• AL KISI MAYDANDI IYELEYDI (BIR NESHE KvADRAT SANTIMETR YAMASA HÁTTE MILLIMETR).
• JOQARI ISENIMLILIK.
• KEM ENERGIYA SARPLANG.
MIKRO-PROTSESSOR APPARATI ONIŃ ARXITEKTORCHILIGI QURILISINA ÚLKEN DÁREJEDE BAYLANISLI. KEYINIREK BUL MÁSELELER KO'RIP SHIǴILADI HÁM BUL MAQALA SHEŃBERINDE ÚSH TÚRDEGI MÁSELELER KO'RIP SHIǴILADI.
WAZIYPALARI
Bul olardı ádetde jaratılǵan etedi. Sonday etip, mikroişlemcinin funktsiyaları tómendegiler bolıp tabıladı:
• Tiykarǵı yaddan keletuǵın buyrıqlardı oqiń hám oching.
• Sırtqı apparatlardı (vOl) saqlaw ushın adapterlerden talaplardı qabıllaw hám olardı qayta islew.
• Maǵlıwmatlardı RAM hám vOl registrlaridan oqıw.
• Jeke kompyuterdiń basqa túyin hám blokların basqarıw arqalı basqarıw signalların jaratıw.
• Olar maǵlıwmatlardı qayta isleydi jáne onı RAMga, sonıń menen birge sırtqı apparatlar registrlariga jazıwadı.
MIKROPROSESSORNING ASOSIY XUSUSIYATLARI
Hámmesi bolıp, tórtew bar:
• Bıyt tereńligi.
• Jemisdorlik.
• Buyrıq sisteması.
• Mánzilli yad muǵdarı.
MIKROPROSESSORLAR GURUHLARI
Olardıń ushewi:
• CISC. Tolıq qatar buyrıqlar bar.
• RISC. Qısqa buyrıq qatarı bar.
• MISC. Minimal buyrıqlar kompleksi ámeldegi, biraq olardıń eki apparatı ushın da júdá tez bolıp tabıladı.
CISC TURI MIKROIŞLEMCILER
Olar kompyuter tarmaǵınıń bir bólegi retinde islewleri múmkin. Kóp wazıypa hám yad qáwipsizligi múmkinshiligi bar. Bul túrdegi mikroprotsessorlar eki rejimde isleydi: qorǵawlanǵan hám haqıyqıy. Birinshisi, kóp waqtın hám keńeytirilgen yadqa tezlik penen kirisiw múmkinshiligin beredi. Bunnan tısqarı, ol biygana xabarlardan qorǵawlanǵan. Haqıyqıy rejimde 8086 mikroprotsessor bólistiriledi hám bir wazıypa ámeliyatı bar.
RISC TURIDAGI MIKROPROTSESSORLAR
Olar ápiwayı isletilingen buyrıqlar bar. Eger quramalı zat qılıw kerek bolsa, kerekli funksiyanı " qurıw" múmkin. Buyrıqtı orınlaw ushın parallel orınlaw hám bir-biriniń ústine shıǵıw sebepli tek bir mashina waqıtı joytıladı. Salıstırıwlaw ushın, CISCda eń kishii tórtga baradı.
MIKRO-PROTSESSOR NIMADAN IBORAT?
Ol eki bólekke bólinedi:
• Operatsiya xanasi. Tekseriw ásbapları, arifmetik logika hám mikroprosessor yadı bar.
• Interfeys. Ol mánziller registrlarini, port hám avtobuslarni basqarıw sxemaların hám buyrıqlar blokların óz ishine aladı.
Zárúrli arxitektorshılıq - mikroprosessorning logikalıq dúzilisi, onıń qásiyetlerin, qásiyetlerin hám bul apparatqa tiykarlanǵan kompyuter sistemasın jaratıw qábiletin belgileydi. Ush tiykarǵı tip ámeldegi: CISC, RISC hám MISC (yaǵnıy universal apparatlar haqqında sóylew). Sonday etip, ol jaǵdayda túrli dárejedegi dizimge alıw gruppaları bar. Bul sizdiń operatsiyalaringizni " truba rejimida" orınlawǵa múmkinshilik beredi. Bul nátiyjeli tezlikti unamlı tásir etedi. Kompyuterdiń mikroprotsessori ádetde bir apparatqa xızmet etedi - aytaylik, klaviatura.
CISC ARXITEKTURASI
Kompleks jollama Kompyuter ushın - komputer ushın tolıq kórsetpeler. Bul arxitektura menen mikroişlemcinin qásiyetleri tómendegiler:
• Funktsionallıǵı, uzınlıǵı hám formatında parq etiwshi kóplegen gruppalarǵa iye bolıń.
• Túrli mánzillew sistemaları isletiledi.
• Buyrıqlar quramalı kodlaw bar.
Bul arxitektorchilikning mikroprotsessorlari ne? Olar quramalı apparatlar bolıp, tiykarǵı waziypası funksionallıqqa baylanıslı.
RISC ME'MORCHILIGI
Kishreytirilgen Kórsetpeler Kompyuterdi ornatıw - kompyuter ushın bir hil kórsetpeler. Bul arxitektura menen mikroişlemcinin qásiyetleri tómendegiler:
• Ápiwayılastırılgan buyrıq sistemasın qollaydı : olardıń barlıǵı ápiwayı kodlaw menen birdey formatqa iye. RAMdan mikroprotsessor reestrlariga hám kerisinshe maǵlıwmatlarǵa qayta islew jollamaları járdeminde kóshiriledi.
• Joqarı tezligine qaramastan, bul mikroişlemciler salıstırǵanda tómen saat tezligi hám vLSI'nin tómen dárejede integraciyası bolıwı múmkin.
• Jámáátler RAMga salıstırǵanda kemrek júkleydi.
• Biraq RISC programmaları jumısın diskvalifikatsiya qılıw CISCga qaraǵanda talay quramalılaw.
• Usınıń menen programmalardı CISC menen qóllaw múmkin emes.
MISC ME'MORCHILIGI
Kóp maqsetli buyrıqlar Kompyuterdi basqarıw - kompyuterdi basqarıw ushın kóp maqsetli kórsetpeler. Bul CISC hám RISCning abzallıqların birlestiriwge urınıw bolıp tabıladı. Bul erda element bazası bólek bólimlerden (kóbinese bir denede birlestiriledi) jıynaladı :
• Tiykarǵı bólim. Bul RISC arxitekturasına tiykarlanadı.
• Kengayadigan bólim. Ol ROM ga tiyisli programmalıq támiynat.
Sistemanıń ózi CCCC qásiyetlerin aladı. Sonday etip, tiykarǵı jámáátler bul erda RISC tárepinen usınıs etilgen tiykarda isleydi. Usınıń menen birge, programmalıq támiynattı " jaratadi" bolǵan keńeytpe de bar.
|
| |
