|
2023j 1-Tema atı: Jeke kompyuter haqqında ulıwma túsinik Teoriyalıq sabaqtıń oqıtıw texnologiyası modeli
|
| bet | 21/77 | | Sana | 20.01.2024 | | Hajmi | 2,73 Mb. | | #141639 |
Bog'liq rushnoy(4-qosımsha)
Blic sorawlar
• Kompyuter arxitekturası degenimiz ne?
• Kompyuterdiń dúzilisi degenimiz ne?
• ShKning tiykarǵı blokları hám olardıń wazıypaları degenimiz ne?
(5-qosımsha)
Paydalanılatuǵın ádebiyatlar
1. I.V.Dimiteriyeva, J.M.Raxmanov “Uch o’lchovli modellashtirish” Xalq nashriyoti 2022
2. Ш.А. Назиров, Ф.М.Нуралиев, Б.Ш.Айтмуратов. Растр ва вектор графика. ЎзР олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги. Ўрта махсус, касб-ҳунар таълими маркази. – Т.: Ғафур Ғулом номидаги нашриёт-матбаа ижодий уйи, 2007.
3. Ш.И.Раззоқов, Ш.С.Йўлдошев, У.М.Ибрагимов. Компьютер графикаси. ЎзР олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги. Ўрта махсус, касб-ҳунар таълими маркази. – Т.: Талқин, 2006
4. Ш.А.Назиров, Ф.М.Нуралиев, Б.Ш.Айтмуратов. Векторная и растровая графика. Министерство высшего и среднего специального образования РУз. Центр среднего специального профессионального образования. – Т.: Издательско-полиграфический творческий дом имени Чулпана, 2007
5. Эстетика и дизайн. Учебное пособие. – Т.: Изд-во «Фан ва технология», 2005
(6-qosımsha)
Tiykarǵı túsinikler
Kompyuter arxitekturası, ádetde, arxitektura qásiyetleriniń paydalanıwshı ushın úlken áhmiyetke iye bolatuǵın kompleksi menen belgilenedi. Bunda, tiykarǵı itibar mashinanıń dúzilisi hám funktsional múmkinshiliklerine qaratıladı. Bul múmkinshilikler tiykarǵı hám qosımsha funktsional múmkinshiliklerge parıq etedi.
Tiykarǵı funktsiyalar EHM wazıypasın belgilep beredi. Onıń wazıypaları gápine informaciyaǵa qayta islew, saqlaw hám sırtqı ob'ektler menen informaciya almasınıw kiredi.
Qosımsha funktsiyalar bolsa tiykarǵı funktsiyalar nátiyjesin asıradı, yaǵnıy mashina jumısınıń ónimli rejimi, joqarı isenimliligi, paydalanıwshı menen mashina ortasında dialog qáliplesiwi hám sol sıyaqlılardı támiyinleydi. EHMning sanap ótilgen funktsiyaları mashina komponentleri, atap aytqanda apparat quralları hám programmalıq qurallar járdeminde ámelge asadı.
Kompyuterdiń dúzilisi - kompyuter komponentleriniń quramı, olar arasında atqarılatuǵın háreketler tártibi hám principlerıni belgilep beretuǵın arnawlı bir model bolıp tabıladı.
Jeke kompyuter - hámmediń múmkinshiligi hám paydalanıw qolaylıǵı boyınsha ulıwma talaplardı qánaatlantıratuǵın stol ústine ornatılatuǵın yamasa qolda alıp yuriladigan EHM.
ShK abzallıqları gápine tómendegiler kiredi:
• yakka qarıydar múmkinshiligi sheńberindegi ortasha bahası ;
• atrof-ortalıq sharayatlarına salıstırǵanda arnawlı talaplar qoyılmaǵan tárzde toliq huqıqlı islewi;
• arxitekturaning pán, táliymat, basqarıw hám xojalıq turmıs tarawlarında túrlishe qollanılıwǵa iykemlese alatuǵın ózgeriwshenligi;
• foydalanuvchining arnawlı professional tayarlıqsız isley alıwın támiyinleytuǵın qolay operatsion sistema hám sol sıyaqlı programmalıq támiynatlardıń bar ekenligi;
• ishining oǵada isenimliligi (5 mıń saattan artıq islewi).
ShKning tiykarǵı blokları hám olardıń wazıypaları.
ShKning tiykarǵı blokları hám olardıń wazıypaların kórip shıǵamız.
Mikroprotsessor (MP). Bul, ShKdagi oraylıq blok bolıp, mashinanıń barlıq blokları atqaratuǵın islerdi basqarıw hám de informaciya menen arifmetik hám logikalıq operatsiyalar orınlaw ushın mólsherlengen.
Mikroprotsessor quramına tómendegiler kiredi:
basqarıw apparatı (BQ) - aldın orınlanǵan operatsiyalardıń nátiyjeleri hám áyne pursatda atqarılıp atırǵan operatsiyadan kelip shıǵıs arnawlı bir basqarıw signalların (basqarıw impulslarini) qáliplestirip, mashinanıń barlıq bloklarına zárúrli pursatlarda uzatıp baradı ; atqarılıp atırǵan operatsiyada paydalaniletuǵın yad uyalarınıń mánzillerin qáliplestirip, olardı EHMning tiyisli bloklarına uzatadı ; usı basqarıw apparatı impulslarning tiykarǵı izbe-izligin taktli impulslar generatorınan aladı ;
arifmetik-logikalıq apparat (AMQ) - sanlı hám belgili informaciya menen atqarılatuǵın barlıq arifmetik hám logikalıq operatsiyalardı ámelge asırıw ushın mólsherlengen (ShKning ayırım modellerinde operatsiyalar atqarılıwın jedellestiriw ushın AMQga qosımsha matematikalıq soprotsessor jalǵanadı );
mikroprotsessor yadı (MPX) - mashina jumısınıń tikkeley ırǵaqlarında atqarılıp atırǵan esap jumıslarında qollanılatuǵın informaciyanı qısqa múddetke jazıp alıw hám sáwlelendiriw (uzatıw ) ushın xızmet etedi. Sebebi, tiykarǵı yad apparatı (AXQ) mudam da tez isleytuǵın mikroprotsessor nátiyjeli islewi ushın zárúr bolatuǵın informaciya jazıw, qıdırıw hám esaplab shıǵarıw tezligin támiyinley almaydı ;
registrlar - uzınlıǵı túrlishe bóle alatuǵın tez isleytuǵın yad uyaları (standart uzınlıǵı 1 báyit ga teń hám jumıs tezligi talay tómen bolǵan AXQ uyalarınan parıq etedi);
mikroprotsessorning interfeys sisteması - ShKning basqa apparatları menen ulanib, baylanıs bólewdi támiyinleydi; óz ishine MPning ishki interfeysi hám yadta saqlawshı bufer registrlarni hám de kirgiziw-shıǵarıw portları (KChP) hám sistema shinasini basqarıw sxemasın sáwlelengen etedi.
interfeys (ingl. interface) - kompyuterde ámeldegi apparatlardı óz-ara'ulab, olar ortasında baylanıs bólew hám ónimli sherikligin támiyinlew ushın mólsherlengen qurallar kompleksi.
kirgiziw-shıǵarıw portı (ingl. IG'O'- InputG'Output port ) - mikroprotsessorga ShKning basqa apparatın bólew imkaniyatın beretuǵın jalǵaw apparatı.
Mikroprotsessor, basqasha atı - oraylıq protsessor (MzP).
Oraylıq protsessor (CPU, ingl. Central Processing Unit) - kompyuterdiń programma tárepinen berilgen arifmetik hám logikalıq operatsiyalardı atqaratuǵın tiykarǵı jumıs komponenti bolıp, esaplaw procesin basqaradi hám kompyuterde ámeldegi barlıq apparatlar jumısın muwapıqlastıradı.
Kóbinese MzP óz ishine:
• arifmetik-logikalıq apparattı ;
• ma'lumotlar shinalari hám mánziller shinalarini;
• registrlarni;
• komandalar esaplagichini;
• kesh - kishi kólemli (virtual ) yadqa júdá tez (8 den 512 Kbayt ga shekem) saqlaw apparatın ;
• nuqtasi ózgeriwshen sanlardıń matematikalıq soprotsessorini sáwlelengen etedi.
Mikroprotsessorning dúzilisi
Basqarıw apparatı
Basqarıw apparatı funktsional tárepten ShKning eń quramalı apparatı esaplanadi. Bul apparat jol-jobalardıń kodlı shinasi (YKSh) jardeminde mashinanıń barlıq bloklarına etip baratuǵın basqarıw signalların qáliplestiredi.
Komandalar registri - yadta saqlaytuǵın registr bolıp, ol jaǵdayda komanda kodı, yaǵnıy atqarılıp atırǵan operatsiya kodı hám de operatsiyada qatnasıw jetip atırǵan operandlarning mánzilleri saqlanadı.
Komandalar registri MPning interfeys bóleginde, komandalar registrlari ushın mólsherlengen blok ishinde jaylasqan.
Operatsiyalar deshifratorlari - logikalıq blok bolıp, komandalar registridan kiyatırǵan operatsiya kodına (OK) muwapıq ózinde ámeldegi kóplegen shıǵıw jollarınan birin tańlaydı.
|
| |
