|
2023j 1-Tema atı: Jeke kompyuter haqqında ulıwma túsinik Teoriyalıq sabaqtıń oqıtıw texnologiyası modeli
|
| bet | 17/77 | | Sana | 20.01.2024 | | Hajmi | 2,73 Mb. | | #141639 |
Bog'liq rushnoy(4-qosımsha)
Blic sorawlar
• Sistemalı platalar degenimiz ne?
• Sistemalı plata túrleri haqqında aytıp beriń?
• Sistemalı platanı tańlawdıń birpara máseleleri degenimiz ne?
(5-qosımsha)
Paydalanılatuǵın ádebiyatlar
1. I.V.Dimiteriyeva, J.M.Raxmanov “Uch o’lchovli modellashtirish” Xalq nashriyoti 2022
2. Ш.А. Назиров, Ф.М.Нуралиев, Б.Ш.Айтмуратов. Растр ва вектор графика. ЎзР олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги. Ўрта махсус, касб-ҳунар таълими маркази. – Т.: Ғафур Ғулом номидаги нашриёт-матбаа ижодий уйи, 2007.
3. Ш.И.Раззоқов, Ш.С.Йўлдошев, У.М.Ибрагимов. Компьютер графикаси. ЎзР олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги. Ўрта махсус, касб-ҳунар таълими маркази. – Т.: Талқин, 2006
4. Ш.А.Назиров, Ф.М.Нуралиев, Б.Ш.Айтмуратов. Векторная и растровая графика. Министерство высшего и среднего специального образования РУз. Центр среднего специального профессионального образования. – Т.: Издательско-полиграфический творческий дом имени Чулпана, 2007
5. Эстетика и дизайн. Учебное пособие. – Т.: Изд-во «Фан ва технология», 2005
(6-qosımsha)
Tiykarǵı túsinikler
Sistemalı platalar
Sistemalı yamasa bas (maotherboad) plata maydanı 100-150 sm2 bolǵan baspalı plata kóriniske yega bolıp, oǵan kóp sanlı hár qıylı mikrosxemalar, razyomlar (ajratqıshlar ) hám basqa yelementlar jaylastırıladı. Sistemalı plata (TP) konstrukciyasining eki tiykarǵı kórinisi bar bolıp tabıladı:
- platada islew ushın kerekli hámme mikrosxemalar qattı maxkamlangan házir bunday platalar bir platalı dep atalıwshı tek ápiwayı úy kompyuterlerinde isletilip atır ;
- tikkeley sistemalı platada tek minimal sandaǵı mikrosxemalar jaylastırıladı, qalǵan barlıq komponentalar yesa sistemalı shina járdeminde hám konstruktiv tárepden TP de ámeldegi bolǵan arnawlı razyomlarga (slotlarga) ornatılatuǵın qosımsha platalarda (keńeytiw platalarında ) birlestiriledi; bunday texnologiyanı isletiwshi kompyuterler shinali arxitekturalı esaplaw sistemalarına tiyisli bolıp tabıladı.
Zamanagóy professional jeke kompyuterler naǵız ózi shinali arxitekturaǵa yega bolıp tabıladı.
Sistemalı plata túrleri
Házirgi waqıtta odan artıq firmalar úlken muǵdardaǵı hár qıylı sistemalı platalardı islep shıǵarıp atır, olar konstruktiv tárepden de, olardı qollap quwatlaytuǵın mikroprocessor tili buyicha da, olardı islew taktli chastotası boyınsha da, jumısshı kernewlerdi úlkenligi boyınsha da parıq etedi.
Sonday eken, qollaytuǵın mikroprocessorlar túrleri boyınsha TP ni tómendegi gruppalarǵa bolıw múmkin:
- 8086, 8088 MP lari ushın mólsherlengen platalar jańa kompyuterlerde on jıldan artıq waqıttan berli qollanilmaydi, lekin qayda bolsa da olardı holi da tolish múmkin;
- 80286 MP lari ushın platalar - olar da yeskirdi, lekin birpara kompyuterlerde holi da isletilip atır (80386 hám odan joqarı MP lar ushın jaramsız bolıp tabıladı);
- 80386 hám 80486 mikroprocessorlari ushın platalar - házir de uyqas SHK larda isletilip atır, lekin sonı inabatqa alıw kerek, 80386 MP li kompyuterlerde ornatılǵan sistemalı platalar kóbinese 80486 MP de ornatıw ushın jaramsız bolıp tabıladı, 80486 MP li kompyuterlerde ornatılǵanları kóbinese Pentium MP larida ornatıw ushın jaramsız bolıp tabıladı (uyqas túrde ózgertiwde (up-grate) MP ni almastırǵanda sistemalı platanı da almastırıwǵa tuwrı keledi - bul sezilerli qımbatlaw bolıp tabıladı); bul gruppa daǵı platalardan geyparaları qosımsha Over Drive MP ni ornatıw imkaniyatın beredi, bul yesa tiykarǵı mikroprocessor xarakteristikaların Pentium MP larining xarakteristikaları dárejesineshe keńeytiredi.
Bul gruppada sistemalı platalardıń kóplegen zárúrli parametrleri anıqlanǵan, olar zamanagóy TP larni xarakteristikalaydı hám sol waqıtqa shekem, atap aytqanda, birikpeni nollı kúsheytiwli mikroprocessorli razyom tipi standart bolıp koddı (ZIP tipidagi), bul yesa úy sharayatlarında arnawlı ásbaplardı qollamawdan MP ni almastırıwdı ámelge asırıw imkaniyatın beredi;
- Pentium hám Pentium Pro'MP lar ushın platalar zamanagóy kompyuterlerde ornatıladı hám tómendegilerge bólinedi:
a) 5 v kernewta hám de 60 hám 66 MGc ırǵaq chastotalı Pentium MP larga mólsherlengen TP lar, usınıń menen birge olardıń birparaları 80486 MP menen isleydi; platalarǵa, ádetde, tiykarǵı mikroprocessorning xarakteristikaların jaqsılaw ushın qosımsha Over Drive MP larini ornatıw múmkin;
b) 3, 3 v kernewge hám 75 MGc hám odan joqarı ırǵaq chastotalı Pentium MP lariga mólsherlengen TP lar - bul házirgi waqıtta jeń kóp tarqalǵan sistemalı platalar bolıp tabıladı;
v) Pentium Pro'MP iga mólsherlengen TP, olar aldınǵı platalar qims gruppadcan tek basqa processorlı razyom menen hám ekinshi dárejeli kesh-yaddıń joq ekenligi menen parq etip, olar tikkeley Pentium Pro'MP dıń platasında integraciya etilgen.
Bul gruppa daǵı júdá joqarı sapalı sistemalı platalardı tómendegi firmalar shıǵarıp atırlar : IBM, Compaq, Intel, ASUStek, Mylex Corp., FIC, Giga Byte, Micronic Computers, Advenced Integration Research hám b.;
- Pentium MMX i Pentium Pro'MP lari ushın platalar, ol Pentium hám Pentium Pro'MP larining platalarınan, eki bólek derek kernewleri (2, 8 v hám 3, 3 v) menen, ózgertirilgen processorlı raz'yomning bar ekenligi menen (usınıń menen birge, Pentium MMX mikroprocessori ushın ol Pentium II mikroprocessorinikiga qaraǵanda basqashalaw ) hám MMX ni qo'llovchi arnawlı BIOS mikrosxemasining bar ekenligi menen parıq etedi.
1. Dawıs adapteriniń intefal sxeması Yamaha OPLU-ML - dawıstı kesteli sintez qılıwdı qo'llovchi dawıslı harita Wawe Table.
2. Dawıs adapteriniń integral sxeması Yamaha OPL3-SA - dawıstı cifrlı chastota - modulyaciyalangan sintezni qo'llovchi dawıslı kartası.
3. CD-ROM audio'chiqishi.
4. Sırtqı dawıslı adapterdi jalǵaw ushın razyom.
5. Telefon liniyasini jalǵaw ushın razyom.
6. Stereoadapterning audio'integral sxeması.
7. SHK dıń arqa panelindegi kirgiziw-shıǵarıw razyomlari.
8. COM2 izbe-iz portı.
9. Socket 7 tipidagi mikroprocessor razyoni.
10. 2-dárejeli kesh-yad (256 Kbayt).
11. Bas platanıń támiynat razyoni (2 bólek derek kernewi 2, 8 hám 3, 3 v).
12. Kernew retlegichi.
13. Juplıqqa hám aljasıqlardı tuwrılawǵa baqlawdı qollap quwatlaytuǵın, sıyımlılıqı 128 Mbayt ge shekem bolǵan tiykarǵı yad SIMM mikrosxemalari ushın raz'yomlar (slotlar).
14. Mikroprocessor samallatgichini jalǵaw ushın razyom.
15. Yegiluvchan disklar diskovodini jalǵaw ushın razyom.
16. Logikanı toplaw ushın qadaǵalawshınıń Intel 430 HX integral sxeması.
17. Old paneldiń razyomlari.
18. Disklı interfeys IDE baslanǵısh kanalınıń razyoni.
19. Disklı interfeys IDE ekilemshi kanalınıń razyoni.
20. SMOS sisteması ushın akkumulyator (sonday-aq haqıyqıy waqıt saatları ushın da ).
21. SHinalar qadaǵalawshısınıń PCI/ICA IDE integral sxeması.
22. Konfiguraciyali kashaklar (jamperlar) blokı.
23. Pezoelekgrik sistemalı radiokarnay.
24. Yegiluvchan disklar, izbe-iz hám parallel port, haqıyqıy waqıt saatların (taymerni), klaviatura qadaǵalawshısın hám b. interfeyslerdi qollap quwatlaytuǵın kirgiziw-shıǵarıw qadaǵalawshısınıń integral sxeması (USB universal shinasi ushın ).
25. videoxotira - EDO'tipidagi (2 Mbayt) grafika yadı.
26. videoharita - dızbekli (rastrlı ) hám úsh ólshemli grafikanı qo'llovchi grafiklı qadaǵalawshı S3 vIRGE.
27. Keńeytiw shinasining ISA razyomlari.
28. video'bilan islewdiń sırtqı adapterleri ushın razyom.
29. Lokal shina PCI keńeytpesiniń razyomlari.
Sistemalı platanı tańlawdıń birpara máseleleri
Platalardıń bazalıq tipik ólshemleri:
- 12 x13, 8 dyuymli Full-size AT (IBM PC dıń birinshi modellerinde isletilingen, házir shıǵarılmayapti);
- 8, 57 x13, 04 dyuymli hám olardıń 8, 57 x9, 85 dyuymli Mini AT kórinistegi túri - Baby AT; olar Slim Line den tısqarı hámme korpuslarǵa ornatılıwı múmkin (shıǵarılıp atır, lekin olar da aste yeskirib barıp atır );
- 9 x13 hám 8, 2 x10, 4 dyuym ólshemli, uyqas túrde Slim Line korpuslarında ornatılatuǵın LPX hám Mini LPX;
- ATX - sistemalı shinaning jeń jańa formatı bolıp, ol Baby AT den yelementlarning platada jáne de qolaylaw jaylasıwı (platanı almastan turıp, onıń yelementlarini kiyim-kenshek almastırıw imkaniyatın beredi), jaqsı samallatıw (mikroprocessorga ayrıqsha samallatgichni ornatıwdı talap jetpeydi), jańa universal shina razyoni USB dıń bar ekenligi hám kompyuter támiynatın modemdan yamasa lokal tarmaqtan aralıqtan turıp ozıw múmkinshiliginiń bar ekenligi menen parıq etedi. Platada operativ yad CD RAM dıń tek jańa tipi ushın razyomlar ornatılǵan.
SHK dıń kóplegen muhid múmkinshilikleri TP tipiga hám ol jaǵdayda isletilineip atırǵan járdemshi mikrosxemalar (chipset) toplaniga baylanıslı. TP ushın jeń ataqlı mikrosxemalar kompleksin tómendegi firmalar shıǵaradı : Intel (atap aytqanda, Pentium MMX MP ushın 430 FX-Triton2 hám Pentium II MP ushın 440 LX AGP ǵalabalıq jıynaqları ), Headland Technology, Chips & Technology, vLSI, UMC, OPTi, PC Chips, ALI, Sis, Sumphony hám boshq.
Sistemalı plata sistemalı shinani keńeytiw ushın hám yad modulların ornatıw ushın kóp sanlı razyomlarga yega. TEQQ modulları ushın 30 -, 72 - hám 168 - kontaktli razyomlar (birinshileri yeskirdi) isletiledi. Platalarda olarda ornatılǵan mikrosxemalar yaddıń qanday tiplerin qóllawı kórsetiliwi maqsetke muwapıq bolıp tabıladı jáne bul yad tek ǵana FPM tipi yemas, bálki EDO'yoki CD RAM sonda da jaqsı.
256 -512 Kbaytgacha bolǵan kesh-yadnn ornatıw yamasa keńeytiw múmkinshiligine ye'tiborni qaratıw kerek: kesh-yad mikrosxemalari DIP yamasa SOP tipidagi korpuslarda jıynalǵan, olar, yo'DIP-panelchaning uyqas razyomlariga ornatıladı, yamasa tikkeley plataǵa kepserlenedi. Sinxron kesh-yad arnawlı razyomga ornatılatuǵın, oǵırı SIMM modulın yeslatadigan arnawlı COAST modullarına jaylastırılıwı múmkin.
|
| |
