|
2023j 1-Tema atı: Jeke kompyuter haqqında ulıwma túsinik Teoriyalıq sabaqtıń oqıtıw texnologiyası modeli
|
| bet | 55/77 | | Sana | 20.01.2024 | | Hajmi | 2,73 Mb. | | #141639 |
Bog'liq rushnoyPaydalanılatuǵın ádebiyatlar
1. I.V.Dimiteriyeva, J.M.Raxmanov “Uch o’lchovli modellashtirish” Xalq nashriyoti 2022
2. Ш.А. Назиров, Ф.М.Нуралиев, Б.Ш.Айтмуратов. Растр ва вектор графика. ЎзР олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги. Ўрта махсус, касб-ҳунар таълими маркази. – Т.: Ғафур Ғулом номидаги нашриёт-матбаа ижодий уйи, 2007.
3. Ш.И.Раззоқов, Ш.С.Йўлдошев, У.М.Ибрагимов. Компьютер графикаси. ЎзР олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги. Ўрта махсус, касб-ҳунар таълими маркази. – Т.: Талқин, 2006
4. Ш.А.Назиров, Ф.М.Нуралиев, Б.Ш.Айтмуратов. Векторная и растровая графика. Министерство высшего и среднего специального образования РУз. Центр среднего специального профессионального образования. – Т.: Издательско-полиграфический творческий дом имени Чулпана, 2007
5. Эстетика и дизайн. Учебное пособие. – Т.: Изд-во «Фан ва технология», 2005
(6-qosımsha)
Tiykarǵı túsinikler
Qattı disktıń apparatı hám islew principi
Qattı disktıń islew principi qısqasha maǵlıwmattı oqıw yamasa jazıw processleri retinde xarakteristikalanıwı múmkin. Biraq bul qanday júz boladı? Magnit qattı disk qanday islewin túsiniw ushın aldın onıń qanday islewin úyreniwińiz kerek.
Qattı disktıń ózi plitalar kompleksi bolıp, olardıń sanı tórtdan toǵızǵa shekem ózgeriwi múmkin, olar bir-birine mil dep atalǵan kósher (kósher) menen baylanısqan. Plitalar bir-biriniń ústine jaylasqan. Kóbinese olardı islep shıǵarıw ushın materiallar alyuminiy, gúrish, keramika, shıyshe hám basqalar bolıp tabıladı. Plitalardıń ózi gamma ferrit oksidi, xrom oksidi, bariy ferrit hám basqalarǵa tiykarlanǵan plastinka dep atalǵan arnawlı magnit qatlamǵa iye. Hár bir bunday plastinkanıń qalıńlıǵı shama menen 2 mm.Radial baslar maǵlıwmattı jazıw hám oqıw ushın juwapker bolıp tabıladı (hár bir plastinka ushın birden) hám eki sirt da plitalarda isletiledi. Onıń ushın ol 3600 den 7200 rpm ge shekem bolıwı múmkin hám eki elektr motorlar baslardıń háreketleniwi ushın juwapker bolıp tabıladı.
Bunday halda, kompyuterdiń qattı diskınıń tiykarǵı principi sonnan ibarat, maǵlıwmatlar qandayda bir orında jazılmaydı, lekin anıq belgilengen orınlarda, konsentrik jollarda yamasa treklarda jaylasqan sektorlar dep ataladı. Shálkesmaslik ushın birden-bir qaǵıydalar qollanıladı. Bul degeni, qattı disk drayverlarining principleri, olardıń logikalıq dúzilisi kózqarasınan, universal bolıp tabıladı. Mısalı, dúnyada birden-bir standart retinde qabıl etilgen bir sektor kólemi 512 bayttı quraydı. Óz gezeginde, sektorlar qońsılas sektorlardıń izbe-izligi bolǵan klasterlerge bólinedi.jáne bul boyınsha qattı disktıń islew principiniń ayriqsha qásiyetleri sonda, informaciya almasinuvi pútkil klasterler tárepinen ámelge asıriladı (tarmaqlar shınjırlarınıń pútkil sanı ).
Biraq maǵlıwmattı oqıw qanday ámelge asıriladı? Qattı disktıń islew principleri tómendegishe: arnawlı braket járdeminde oqılatuǵın bas radial (spiral) jóneliste kerekli trekka qaray jıljıydı hám aylantırılǵanda berilgen sektorǵa jaylasadı hám barlıq baslar bir waqtıniń ózinde háreketleniwi múmkin, birdey maǵlıwmatlardı tekǵana túrli treklardan oqıydı, sonıń menen birge, hár qıylı disklardan (plitalardan ). Birdey ceriya nomerlerine iye bolǵan barlıq treklar ádetde cilindrler dep ataladı.
Usınıń menen birge, qattı diskta islewdiń taǵı bir principin ajıratıp kórsetiw múmkin: oqıw bası magnit maydanına qanshellilik jaqın bolsa (lekin oǵan tegmasa), jazıw qısıqlıǵı sonsha joqarı boladı.
Informaciya qanday jazıladı hám oqıladı?
Qattı disklar yamasa qattı disklar magnit dep atalǵan, sebebi olar Faradey hám Maksvell tárepinen dúzilgen magnetizm fizikasi nızamlarınan paydalanadılar.
Joqarıda aytıp ótkenimizdek, magnitlanǵan bayqaǵısh bolmaǵan materialdıń plitalarına magnit qatlam qollanıladı, olardıń qalıńlıǵı tek bir neshe mikrometrge teń. Jumıs waqtında magnit maydan payda boladı, ol domen dúzilisi dep ataladı. Magnit domen - bul shegaralar menen qatań sheklengen ferroalloyning magnitlanǵan aymaǵı bolıp tabıladı. Bunnan tısqarı, qattı disktıń islew principin qısqasha tómendegishe xarakteristikalaw múmkin: sırtqı magnit maydandıń tásiri payda bolǵanda, disktıń ishki maydanı magnit sızıqlar boylap ózin yo'naltira baslaydı hám effekt tawsılǵannan keyin, disklarda turaqlı magnitlanıw zonaları payda boladı, ol jaǵdayda ilgeri tiykarǵı maydanda saqlanǵan maǵlıwmatlar saqlanadı.... Oqıw bası jazıw waqtında sırtqı maydandı jaratılıwma juwapker bolıp tabıladı hám oqıw waqtında turaqlı magnitlanıw zonası, boshga keri bolıp, elektromotor kúsh yamasa EMF payda etedi. Bunnan tısqarı, hámme zat ápiwayı : EMF ózgeriwi ekilik kod daǵı birine tuwrı keledi jáne onıń joq ekenligi yamasa tawısıwı nolǵa tuwrı keledi. EMF ózgeriwi waqıtı ádetde bıyt elementi dep ataladı. Buǵan qosımsha túrde, tek kompyuter pánleri sebepli magnit maydan maǵlıwmatlardıń málim bir noqat izbe-izligi retinde baylanısıwı múmkin. Biraq, bunday noqatlardıń jaylasıwın esaplaw ulıwma múmkin emesligi sebepli, diskta aldınan belgilengen markerlerdi ornatıw kerek, bul kerekli jaydı anıqlawǵa járdem berdi. Bunday jarlıqlardı jaratıw formatlaw dep ataladı (shama menen aytqanda, disktı treklarga hám sektorlarǵa ajıratıw, klasterlerge birlestiriw). Formatlawtırıw kózqarasınan qattı disktıń logikalıq dúzilisi hám principi HDD dıń logikalıq dúziliwine kelsek, bul erda formatlaw birinshi orında turadı, ol jaǵdayda eki tiykarǵı tur ajratıladı : tómen dárejeli (fizikalıq ) hám joqarı dárejedegi (logikalıq ). Bul basqıshlarsız, qattı disktı jumıs jaǵdayına keltiriw haqqında sóylewdiń hájeti joq. Qanday etip jańa qattı disktı jumısqa túsiriw kerekligi bólek talqılaw etiledi.
Tómen dárejedegi formatlaw HDD maydanına fizikalıq tásirdi óz ishine aladı, bul jollar boylap jaylasqan sektorlardı jaratadı. Qattı disktıń islew principi sonnan ibarat, hár bir jaratılǵan sektor ayriqsha adreske iye bolıp, ol jaǵdayda sektordıń ózi, ol jaylasqan trekning nomeri hám plastinka tárepiniń sanı kiredi. Sonday etip, tuwrıdan-tuwrı kirisiwdi shólkemlestiriwde, tap sonday operativ yad tuwrıdan-tuwrı kórsetilgen adreske shaqırıq etedi hám pútkil sirt boylap kerekli maǵlıwmatlardı qıdırmaydı, bunıń nátiyjesinde tezlikke eriwiladi (eger bul eń zárúrli zat bolmasa da ). Ótinish, ótinish, tómen dárejedegi formatlawdı ámelge asırıwda barlıq maǵlıwmatlar óshiriledi hám kóbinese olardı qayta tiklew múmkin emes.
Logikalıq formatlaw - bul basqa másele (Windows sistemalarında bul tez formatlaw yamasa Tez formatlaw ). Buǵan qosımsha túrde, bul processler tap sol tárzde isleytuǵın tiykarǵı qattı disktıń ayriqsha maydanı bolǵan logikalıq bólimlerdi jaratıwda qollanıladı.
|
| |
