qoidalarning, me’yorlarning, ilmiy va tashkiliy asoslarning belgilanishi va tadbiq
etilishi.
Ushbu tavsifdan kelib chiqib aytish mumkinki,
metrologik ta’minotning
vazifasiga quyidagilar yuklatilgan:
• o‘lchash vositalarining ishga yaroqliligini tashkil etish, ta’minlash va
tadbiq etish;
• o‘lchashlarni
amalga oshirish, uning natijalarini qayta ishlash va tavsiya
etish borasidagi me’yoriy hujjatlarni ishlab chiqish va tadbiq etish;
• hujjatlarni ekspertizadan o‘tkazish;
• o‘lchash vositalarining davlat sinovlari;
• o‘lchash vositalarining va uslublarining metrologik attestatsiyasi va x.k.
Metrologik ta’minot ilmiy, tashkiliy, texnikaviy va me’yoriy-uslubiy
asoslarga bo‘linadi (5.2-rasm).
3.2. Ishlab chiqarish tarmoqlarida metrologik ta’minot
Ishlab chiqarish tarmoqlarini asosan sanoat korxonalari tashkil etadi va bu
korxonalar bevosita mahsulotlarni ishlab chiqish (loyihalash),
ishlab chiqarish,
montaj qilish va ekspluatsiya qilish faoliyatlari bilan o‘z faoliyatini olib borishadi.
Demak, umumlashgan holda korxonaning metrologik ta’minotiga to‘xtalib o‘tamiz.
Korxonada metrologik ta’minotning asosiy vazifalari quyidagicha:
1) mahsulotni ishlab chiqish, ishlab chiqarish va sinashda o‘lchashlar
birliligini ta’minlash;
2) texnologik qurilmalarning xarakteristikalarini nazorati, texnologik
jarayonlarining
parametrlari, mahsulot sifati ko‘rsatkichlarini nazarot qilishda
o‘lchashlar aniqligini optimal normalar va o‘lchanayotgan parametrlarning ratsional
nomenklaturasini o‘rnatish va tahlil qilish;
3) o‘lchash vositalariga metrologik xizmat ko‘rsatish: hisobini yuritish,
saqlash, qiyoslash, kalibrlash, ta’mirlashni tashkil qilish va ta’minlash;
4) zaruriy aniqlikni kafolatlovchi o‘lchashlarni bajarish uslubiyotini ishlab
chiqish va ishlab chiqarish jarayoniga joriy etish;
5) metrologik qoida va me’yorlarga rioya qilinishi
ustidan hamda mavjud
ekspluatatsiya sharoitlarda o‘lchash, nazorat va sinov qurilmalari uchun nazoratni
amalga oshirish;
6) konstruktor va texnologik hujjatlarni metrologik ekspertiza qilish;
7) Sinov qurilmalariga o‘rnatilgan talablarga muvofiq hisobini yuritish,
attestatsiyachlash, ta’mirlash kabi metrologik xizmatlar ko‘rsatishni tashkillashtirish
va ta’minlash;
8) o‘lchash vositalari hisobini yuritish, attestatsiyalash va ta’mirlash
metrologik xizmatini tashkillashtirish va ta’minlash;
9) o‘lchash tizimlarining o‘lchash kanallari hisobini yuritish,
attestatsiya,
qiyoslash, kalibrlash metologik xizmatlarini tashkillashtirish va ta’minlash;
10) o‘ta aniqlikdagi o‘lchashlarni tashkillashtirish va bajarish;
11) materiallar, xom-ashyo va yonilg‘i-energiya resurslari sarfini to‘g‘ri va
aniq hisobini ta’minlash;
Бошлаш
Ўтган йил давомидаги МХ
фаолиятини таҳлил қилиш
ЎВ қиёслаш, калибрлаш, СҚ аттестациялаш,
графикларини ишлаб чиқиш, ЎВ ва СҚ фойдаланиш
ва ишчи ҳолатини текшириш графиги ишлаб чиқиш
Қиёслаш
графигини ишлаб
чиқиш
ЎВ калибрлаш, СҚ
аттестациялаш, ЎВ, СҚ
фойдаланиш ва ишчи
ҳолатини текшириш
гарфиги
Графикни
имзолаш
Графикни
тасдиқлаш
Графикни келишиш
ва тасдиқлаш
ЎВ қиёслаш графиги
ЎВ калибрлаш ва СҚ
аттестациялаш, ишчи
ҳолатини текшириш
графиклари
КЛ
Графикларни бажариш
Тамом
3.4-расм. Ишлаб чиқаришни метрологик таъминотини режалаштириш жараёни
алгоритми:
ЎВ-ўлчаш
воситаси; СҚ-синов қурилмаси; КЛ-калибрлаш лабораторияси.
Korxona
metrologik
ta’minotiga muvofiq asosiy ko‘rsatkichlarni
shakllantirishni 3.3-rasmda kelitirlgan holatda tasvirlash mumkin. Keltirilgan
sxemadan III-darajali elementlarning holatini to‘liq tavsiflovchi metrologik
ta’minotga o‘rnatiladigan talablarga muvofiq bo‘lishi lozim.
3.4-rasmda ishlab chiqarishni metrologik ta’minotini rejalashtirish jarayoni
algoritmi va 3.5-rasmda korxonada O‘V va SQ ustidan metrologik nazorat jarayoni
algoritmi
3.6-rasmda ishlab chiqarishning metrologik ta’minoti
jarayonlarining
natijaviyligi algoritmi keltirilgan.
Ishlab chiqarishni metrologik ta’minoti bo‘yicha ishlarning samaradorligini
oshirishni ta’minlovchi chora-tadbirlar quyidagicha:
1) “zarur va etarli” prinsipidan kelib chiqib, nazorat, o‘lchash va sinov
qurilmalari (NO‘SQ) parkini tekshirish va optimallashtirish;
2) manan eskirgan NO‘SQ parkini zamonaviy qurilmalar bilan almashtirish,
yangi o‘lchash usullarini joriy qilish;
Бошланиш
Назорат ўтказиш
Номувофиқлик
аниқландими?
Аниқланган номувофиқлик бўйича
буйруқ чиқариш
Тамом
ЎВ (СҚ) ни
олиш
Таъмирлаш
Лаборатория,
цех
(бўлинма)
Номувофиқликни
бартараф қилиш
ЎВ ва СҚ фойланиш ва иш
жойларидага ҳолатини текшириш
графиги
Цехларни текшириш
далолатномаси
