3-amaliy mashgulot So’rovlarni xosil qilish. So’rovlarning xususiyatlari, filtrlar bilan ishlash, so’rovlarning turlari. Konstruktor yordamida so’rovlar xosil qilish. So’rov oynasinig vazifasi

Download 25,91 Kb.
Sana	16.01.2024
Hajmi	25,91 Kb.
	#138521

Bog'liq
3-amaliy mashgulot

So‘rovlar bilan ishlash

Mana MB jadvallari bilan tanishib chiqdik. Ular MBning eng qimmatli obyekti sanaladi. Odatda MB tuzilmasi yaxshi o'ylangan va puxta ishlangan bo'lsa, foydalanuvchilarning
MB jadvallariga murojaat qilishlari, to'q'riroq'i, jadvallami ochishlariga ehtiyoj qolmaydi. MBni istifoda etuvchilar bazada jadvallar borligini unutsalar ham bo'ladi. Ular baza ma’lumotlaridan foydalanishlari uchun "so'rovlar" deb nomlanuvchi maxsus obyekt mavjud. MBni ishlab beruvchi mutaxassis foydalanuvchilarning barcha so'rovlarini oldin- dan ko'ra bilgan holda bu obyektni awaldan tayyorlaydi. Tayyor bo'lgan "so'rov" "База данных!' oynasining "Запросы!' panelidagi ro'yxatdan topilib, uning bclgichasini tanlagan holda Enter klavishini bosish bilan ochiladi. Bunda ekranda natijaviy jadval paydo bo'ladi, undan foydalanuvchi o'zi qiziqqan ma'lumotni topishi mumkin. Umuman olganda natijaviy jadval MB asosiy jadvallarining hyech biriga mos kelmasligi tabiiy. Chunki. natijaviy jadvalning maydonlari turli asosiy jadvallarning maydonlaridan, ulardagi qaydlar esa foydalanuvchining talabi - so'rovlari tufayli filtrlangan va saralangan qaydlardan iborat bo'lishi mumkin. Bordiyu, foydalanuvchi natijaviy jadvaldan o'ziga kerakli ma'lumotlami topa olmasa. u holda yangi so'rov tayyorlash zarurati paydo bo'ladi, bu ish MBning ishlashini ta’minlab turuvchi mutaxassis zim- masidagi vazifa hisoblanadi. So'rovlarni dastawal Konstruktor yordamida tayyorlash maqsadga muvofiq. Bu o'rganish uchun ham qulay usul. "База данный' oynasida "Запросы!' nomli boshqaruv elementi va unga mos ravishda maxsus panel bor. Mazkur paneldagi ro'yxat "Создание запроса в режиме конструктора” nomli yozuv va unga mos belgicha bilan boshlanadi. Bu belgicha (piktogramma) ”3anpocl: запрос на выборку” sarlavhali oynada maxsus blankni ekranga chi- qaradi. (7-rasmga qarang). Mazkur blankni, odatda, na’muna bo'yicha so'rov blanki deb ham atashadi. U ikki sohaga ajratilgan: yuqori sohada so'rov yo'naltirilgan jadvalning tuzilmasi aks etadi; quyi soha esa ustunlarga bo'lingan bo'lib, har bir ustunda tuzilajak natijaviy jadvalning ma’luni bir maydoni nomi, u maydon qaysi jadvaldan olinganligi, undagi ma’lumotlami saralash, ekranga chiqarish belgisi.
:n
tanlash sharti, shuningdek, "yoki" so'zi bilan boshlanuvchi satrda boshqa amallar aks ettiriladi. & Запрос 1 запрос на выборку .RIslEI
T «fpTS. s- «Я* pzcy 1 Исми 73 Шарифи Пнклби Тугилган санаси Судлаиганпиги Оиласи бории Фарзандлари нечта Досьеси *1Дактилоскопиаси
Хакер лик гурухлари Гурух рахб.эрлари Ёши Асосий иш жайи Хужум объект пари Статистикзеи Гурух йи-иладиган манзил Г урух аъзолари суоа_и
Попе Г -С'Чх рачЗарпари Лакаби Суцланганлмги Асосий иш жэми йматабойцы Уюигэн >акер>1эр т epros сстидагилар Т ергов остиаагилар Уюшган хакерлар Свргхроа»* ВыЕоанаэкоан И 0 0 0 Условие отбора «ям £U .............. 11
zi\ ± Г !
7-rasm. Na’muna bo'yicha so'rov blanki
Na’muna bo'yicha so'rovni shakllantirish quyidagicha amalga oshiriladi. Blankning yuqori qismida kontekstli meny orqali so'rov murojaat etayotgan jadvallarning sarlavhasi va maydonlarining nomlari keltirilgan oynalar ochiladi. So'ngra natijaviy jadval tarkibiga kirishi lozim bo'lgan maydonlaming nomlari ustida sichqoncha kursori turgan holda sich- qonchaning chap tugmasi ketma-ket deyarli uzluksiz ikki marotaba bosiladi. Bunda blankning quyi qismidagi ustunlar avtomatik ravishda MBBT tomonidan to'ldirib boriladi. Shu tarzda "so'rov" tuzilmasi shakllantirilgach, uning oynasini yopish oldidan so'rovga nom beriladi. Keyinchalik mazkur "so‘rov"ni ishga tushirish, "jadval"larda o'rganganimizdek tarzda, odatdagidek amalga oshiriladi. Ko'rib chiqqanimizdek tartibdagi amallar natijasida eng sodda va ayni paytda eng ko'p qo'llaniladigan "so'rov"lar tuziladi, ularni "tanlanma bo'yicha so'rovlar" deb atashadi. Chunki, bu turdagi "so'rovlar" o'zlarining asosidagi jadvallarning maydonlaridan ma’lumotlami tanlab olish iiukoniyatini beradi.
Natijaviy jadvaldagi qaydlarni tartiblash
Tanlanma asosidagi so'rovlarni qo'llash natijasida tanlab olingan ma’lumollami tartibga solish zarurati tuq'ilsa, "сортировка" -saralash buyruq'idan foydalaniladi. Yuqorida aytganimizdek, blankning qnyi qismida Sortirovka nomli maxsus satr bor. Bu satr tanlanishi bilanoq mos katak- chaning o‘ng tomonida yoyiluvchi ro'yxaL tugmasi paydo bo'ladi. Bu yoyiluvchi ro'yxatda saralash usullarining- o‘sish tartibida yoki kamayish tartibida saralash usullarining nomlari keltirilgan. Natijaviy jadvalda ma'lumotlarning saralanishi saralash tartibi qaysi maydon uchun o'rnitilgan bo'lsa o'sha maydon bo'yicha amalga oshiriladi. MBlarda ma’lumotlami bir vaqtning o'zida bir nechta maydon bo'yicha saralash imkoniyati mavjud. Bu holda saralash na’muna bo'yicha so'rov blankining ustunlarida joylashgan maydonlar bo'ylab chapdan o'ngga qarab bajarib boriladi. Binobarin, so'rovni shakllantirayotganda natijaviy jadval maydonlarini duch kelganday emas, balki kelgusida ma’lumotlarni bosqichma-bosqich saralashga to'q'ri kelib qolishini nazarda tutib joylashtirish kerak ekan. O'rin almashtirishning umumtizimga oid usullari bilan na’muna bo'yicha so'rov blankidagi ustunlarning joylashish tartibini o'zgartirish mumkin. Bunda sichqoncha yordamida "перетаскивание" amalini qo'llash kerak bo'ladi.
Natijaviy jadvalda ma’lumotlar aks ettirilishini boshqarish
Oldindan o'matilgan tartibda (ya’ni "no умолчанию") nazarda tutiladiki. "so'rov’ga kiritilgan barcha maydonlar ekranda aks ettiriladi. Biroq bu har doim ham maqsadga muvofiq emas. Ma’lumotlarning natijaviy jadvalda aks etishini boshqarish na’muna bo'yicha so'rov blankining "Вывод на экран" nomli satridagi kvadratchalar orqali amalga oshiriladi. Aytaylik, shunday hollar bo'ladiki, biror bir maydon kerakli ma'lumotlarni saralash uchun qulay
bo'lgani boisidan so'rovga qo'shilishi va ayni choqda, "begona ko’/'lardan holi bo'lishi talab qilinadi. Bunday maydonni ckranda aks ettirmaslik uchun "Вывод на экран" satrining mazkur maydonga mos kvadratchasidagi belgi olib tashlanadi. Misol tariqasida fanlarni qoniqarli o'zlashti- rolmagan talabalar ro'yxatini e'lon qilishga mo‘ljallangan "so‘rov"ni keltirlshimiz mumkin. Bu so'rov talabalaming o'zlashtirishini yoritadigan jadvallarga asoslanadi. So'rov laqatgina ro'yxatni aks ettirsada, mazkur ro'yxat aslida "ekran ortidagi" o'zlashtirish natijalari maydonlariga tayanadi.
Tanlash shartidan foydalanish
Endi e’tiboringizni na’muna bo'yicha so'rov blankidagi "условие отбора" - "tanlab olish sharti" satriga qaratamiz. Bu satming so'rovda ishtirok etayotgan har bir maydonga mos katakchasida maydonning o'zigagina tegishli alohida shart berish mumkin. Demak, "условие отбора" satri berilgan mezonlarda ma'lumotlami tanlab olish imkonini beruvchi vositadir. Buni quyidagi 8-rasmlarda namoyish etamiz. Rasmlaming izohini sinchkov o'quvchimizga mustaqil mushohada qilishi uchun qoldiramiz.
So'rovlar asosidagi so'rovlar
Biz jaiqorida ko‘rib chiqqanimiz tanlanmaga ko‘ra so'rovlar, qaytaramiz, so'rovlarning eng sodda va keng qo'llaniluvehi turidir. Mazkur sodda so'rovlar asosida bajariluvchi so‘rovlar ham mavjud. Ular quyidagilardir: yakuniy so'rovlar - bular ko'rsatilgan maydon bo'yicha arifmetik hisob-kitoblarni amalga oshira oladilar va hisob- kitoblarning yakuniy natijalarini namoyish etadilar; ko'rsatkichli so'rovlar - bu lurdagi so'rovlarning e'tiborli joyi shundaki, tanlab olish mezonini foydalanuvchining o‘zi mazkur so'rov chaqirilgan paytda kerakli ko'rsatkichni kiritish bilan berishi mumkin; kesishuvchi so'rovlar - bular jadvallar turkumini tahlil qilish tufayli olingan hisob natijalari asosida natijavly jadvallar hosil qiladilar;
n'/i/ttilirisli uchun so'rovlar- bular jadvallar maydonlarini in l< In Mining avtomatlashtirilishini ta’minlaydi. Yuqoridagi so'rovlardan tashqari MB serveriga murojaat cluvchi maxsus so'rovlardan ham foydalaniladi. Shu o'rinda (a'kidlash joizki, MB jadvallariga so'rovlar aslida maxsus dasturlash tili - SQLda yaratiladi. Microsoft Access MBBTning oddiy foydalanuvchilarga taqdim etayotgan uslub va vositalari SQLga murojaat etish holatlariga deyarli o'rin qoldirmaydi.
Shakllar bilan ishlash
Shakllar foydalanuvchilarga MB jadvallariga kirib yur- masdan ularga ma’lumotlar kiritish imkonini beradi. Qolaversa, shakllar so'rovlar ishining natijalarini yozuvlari zich joylashgan natijaviy jadval ko'rinishida einas, balki chiroyli bezalgan ko'rinishda namoyish qiladi. Aytilganlarga ko‘ra, shakl tuzilmasini formatlashning jadval asosidagi va so‘rov asosidagi turlari mavjud bo‘lib, ulaming ikkisini muvofiqlashtirilgan holda ham ishlatish mumkin. MB shakllari, odatda, avtomatlashtirish vositalari yordamida tayyorlanadi. Ulardan biri avtoshakl deb nomlangan vositadir. Avtoshaklning uch turi, ya'ni "ustunlardagC avtoshakl, lentali avtoshakl hamda jadvalli avtoshakl deb ataluvchi turlari qollaniladi. Quyidagi rasmlarga e'tibor bering (9-rasm).
Averc 120,00
Сканер HP Sarkor
Averc
Sarkor
Принтер HP1010 Naytov
Принтер Conon Haytek
Принтер HP1010
Ш Янги махсулотлар
М ахсулотлар | Е тка зц в ч и |Т ан нархи| М икдори] Сканер HP Сканер HP DIMM 128 DIMM 128 Averc Sarkor Averc Sarkor Принтер HP1010 Naytov Принтер Conon Haytek Принтер HP1010 Sarkor 120.00 122,00 3-1.00 33 00 180,00 200,00 175,00 0,00 23 20
yuqoridan pastga: ■ iistunlarda70 gi avtoshakl: 100 -ja d va lli 50 avtoshakl: 30 va 70 - lentali 0 avtoshakl.
Ko'rinib turganidck, "ustunlardagi" avtoshakl bitta qaydning barcha maydonlarini o‘zida aks ettiradi. Avtoshaklning bu turi ma'lumotlarni kiritish va tahrirlash uchun jutla qulaydir. Avtoshaklning "lentali" turi esa birdaniga bir ticchla
yozuvlami aks ettirishga mo'ljallangan bo'lib. undan natijaviy ma'lumotlami ko'rgazmali ifodalash uchun foydalanishadi. Rasmdagi jadvalli avtoshaklning izohi o'zi bilandir. Avtoshaklni yaratish uchun "База данный' oynasidagi "Формы" panelini ochish kerak va "Создать” tugmasini bosish kerak. Ekranda paydo bo'lgan "Новая форма" nomli muloqot oynasida avtoshakl turi va u asoslanayotgan jadval yoki so'rov tanlanadi. OK tugmasi bosilgan zahoti avtoshakl avtomatik tarzda shakllanadi va ma’lumotlami kiritishga yoki aks ettirishga tayyor turadi. Ta’kidlash joizki, avtoshakl faqat bitta obyektga asoslanadi. Shakl yaratishning boshqa vositalari shakl tuzilmasi asosiga bir neehta jadvallarning maydonlarini va so'rovlami qo'yish imkonini beradi. Demak, shakllami sodda va murakkab turlarga bo'lishimiz mumkin. Bir nechta o'zaro boq'langan jadvallardagi maydonlarga asoslanuvchi, shuningdek, shakllarning birlashmasini o'zida ifoda etuvchi shaklga murakkkab shakl deya olamiz. U holda avtoshakl- laming har qanday ko'rinishi sodda shaklga misol bo'ladi. Avtomatlashtirilgan vositalar qatorida MB ni ishlab chiquvchi bilan muloqot tartibida shakl tuzilmasini yaratuvchi "Мастер форм' nomli maxsus dasturiy vosita ham mavjud. U "База данный' oynasidagi "Формы' panelida joylashgan "Создание форл1ы с помощью мастера" nomli tugmani bosish bilan ishga tushiriladi. "Shakllar ustasi bilan muloqot" jarayonida, awal, tuzilajak shakl tarkibiga kiruvchi jadvallar va maydonlar tanlab olinadi, keyin, shaklning tashqi ko'rinishi, so'ngra, shaklni bezash uslubi tanlanadi, va nihoyat, shaklning biror nom ostida saqlanishi amalga oshiriladi. To'ldirilgan shakl tuzilmasini ko'rishga kelgusida ehtiyoj paydo bo'lib qolishi hisobga olinsa, "muloqot"ni yakunlashdan oldin, "Изменить макет формы" doirachasini faollashtirib qo'yish mumkin.
Shakl tuzilmasi
Shakl tuzilmasini quyidagi 10-rasmda namoyish etamiz. Ayni vaqtda Siz o‘z kompyuteringizdan l'oydalaning. O'zingiz tuzgan shaklni yana bir bor Konstruktor rejimida oching.
10 rasm. Shakl tuzilmasi. Korib turganingizdek, shakl ”Заголовок формы" nomli sarlavha sohasi, "Область данных' ma’lumotlar sohasi hamda "Примечание формы!' nomli izohlar sohasiga bo'linadi. Bu sohalarning o'lchamlari ehtiyojga qarab sichqoncha orqali odatdagi amallar bilan o'zgartirilishi mumkin, ya’ni buning uchun soha chegarasiga sichqoncha ko'rsatkichi olib kelinadi va ko'rsatkich jadvallardagi kabi olchamlami o'zgartirishga shay holatni olgach, sichqonchaning chap tugmasi bosilgani holda sichqoncha yuqoriga yoki pastga harakatlantiriladi. Shakl tuzilmasidagi yuqoridagi gorizantal chizq'ichning chap uchida o'rtasi qora kvadratchali marker - shakl markeri bolib, uni deyarli uzluksiz ikki bora bosish bilan shakl tuzilmasiga oid xossalar jamlangan oynani ochgan bo'lamiz. Xuddi shunday usulda shaklning har bir bo'lagiga. ustyozuvlariga va maydonlariga tegishli xossalar bilan tanishishimiz va ulami o'zgartirishimiz mumkin (11 rasm).
b) Shakl markeri.
Shakl bo'laklari markerlari.
с) Shakl markeri yordamida Shakl xossalari oynasi ochiladi.
11 -rasm.
Shaklning boshqaruv elementlari
"Elementlar paneli"da MB ustida ishlovchilar foydalanishlari uchun boshqaruv elementlari jamlangan. Bu panelni ekranga chiqarish Вид—>Панелъ элементов buyruq'i orqali amalga oshiriladi. Tanlangan boshqaruv elementini kerakli joyga qo'yish uchun o'sha joy, ya’ni shakl sohasining bo'sh joyi, sichqoncha kursori bilan ko'rsatilgach, yana bir marotabali "tasdiq" qo'llaniladi. Bunda shakl sohasining bo'sh joyiga boshqaruv elementi bilan birga uning biriktirilgan ustyozuvi o'rnatiladi. Dastavval ustyozuv standart holatda, aytaylik, "boq'lovchi kvadratchalar" uchun
"Флажок!", ”Флажок2" va h.k. kabi ko'rinishga ega bo'ladi. Bunda, demak, ustyozuv imzo o'mida keladi. Boshqaruv elementi xossasini tahrirlash orqali boshqaruv elemenliga mazmundan kelib chiqib boshqa imzo berish mumkin. Ma’lumki, bunda kontekstli meny qo'llaniladi, ya’ni u orqali boshqaruv elementi xossalari oynasiga kiriladi.
Shaklni bezashning asosiy elementlari matnli yozuvlar va rasmlar hisoblanadi. Shaklda matnli yozuvlarni hosil qilish uchun Надпись va Поле nomli boshqaruv elementlari qo'llaniladi (yuqoridagi 11-rasmda a)ga qarang). "Надпись” sifatida ixtiyoriy matnni berish mumkin. Pole nomli boshqaruv elementi shunisi bilan farq qiladiki, unda shakl asosidagi jadval maydonlaridan birining tarkibi aks etadi. Aks etganda ham MB jadvalidagi qaydlaming mazkur boshqaruv elementiga inos maydonga tegishli ma’lumotlari shaklda birma bir almashinib keladi. Shaklni bezashning grafik elementlarini yaratishda ''Рисунок!', "Свободная рамка объекта" (Obyeklning erkin hoshiyasi) va "Присоединенная рамка объекта" (Obyektning biriktirilgan hoshiyasi) nomli boshqaruv
Sahlfaning bo'lii
Boq'langan shakl/hisobot (Подчиненная форма/отчет) Toq'ri to'rtburchak (П рямоугольник)
elementlaridan foydalaniladi. Rasm grafik fayldan tanlanadi va shaklga cjo'yiladi. "Свободная рамка объекта" nomli boshqaruv elementi shunisi bilan farqlanadiki, u albatta rasm bolishi shart emas, u boshqa ixtiyoriy OLE obyekti bolishi mumkin. Malum bir darajada shaklni bezashga xizmat qiluvchi "Присоединенная рамка объекта” nomli boshqaruv elementining tarkibi tayinlangan fayldan emas, balki bevosita MB jadvalidan olinadi. Bunda MB jadvali OLE obyekti maydoniga ega bolishi kerak. Mazkur boshqaruv elementining tarkibi yozuvdan yozuvga o'tishda o'zgarib- almashib boradi.
Shakl bezagi
MB jadvallari "begona ko‘zlar"dan "yashirib qo‘yilishi"ni bilamiz, shuningdek, foydalanuvchilar jadvallarga shakllar orqali murojaat etishi ham bizga malum. Shuning uchun, foydalanuvehilarga e'tibor nuqtai-nazaridan, shakllarning ko'rinishiga alohida ahamiyat bilan qaraladi. Demak, shakllar ko‘rkamligiga talab ham MB ning o'ziga xosliklaridan biridir. Tabiiyki. shakldagi boshqaruv elementlari bir tekisda joylashgani ma’qul. Bu Формат —>
Выровнять, Формат —> Интервал по горизонтали ва Формат- Интервал по вертикали buyruqlari orqali amalga oshiriladi. Boshqaruv elementlarining olchamlarini va joylashishini "qoT'da o'zgartirmoqchi bo'lsak, unda boshqaruv elementi tanlanganda uning hoshiyalarida paydo bo‘ladigan markerlardan foydalaniladi. Yuqori chap burchakdagi o'lchami boshqalarnikidan bir oz kattaligi bilan ajralib turgan marker alohida maqomga ega bo'lib, bu marker bilan bajarilgan "tashib o'tish" amali boshqaruv elementiga biriktirilgan ustyozuvni undan ajratishga imkon bcradi (yuqoridagi 11-rasmda a)ga e'tibor bering). Odatda esa boshqaruv elementi biror joyga ko'chirilgudek bo'lsa, ular o'zlariga biriktirilgan ustyozuvlar bilan birga ko'chadi. Shakldagi to'r bir qarashda halal berayotgandek, ortiqchadek tuyuladi. Aslida unga shakl bezagini ishlab
chiqishda yordamchilik vazifasi yuklatilgan. To'r Bud Сетка buyruq'i orqali olib tashlanadi va o‘matiladi. To‘rga taalluqli buyruqlardan yana biri Формат —> Привязать к сетке buyruq’i bo'lib, uning vazifasi boshqaruv elementlarini to'rning tugunlariga avtomatik tarzda boq'lab qo'yishdan iboratdir.

Download 25,91 Kb.