3-mavzu: elektron darslik

O‘quv maqsadli elektron vositalarni yaratish va foydalanishdagi pedagogik-ergonomik talablar va ularni sifatini baholash. O‘quv-tarbiya jarayonining axborot-metodik ta’minotini va o‘quv muassasasi tashkiliy- boshqaruv tizimini avtomatlashtirish va uning istiqbollari. Elektron o‘quv materiallar bazasining tuzilmasi va tarkibi.

O‘quv maqsadli elektron vositalarni yaratish va foydalanishdagi pedagogik-ergonomik talablar va ularni sifatini baholash. O‘quv-tarbiya jarayonining axborot-metodik ta’minotini va o‘quv muassasasi tashkiliy- boshqaruv tizimini avtomatlashtirish va uning istiqbollari. Elektron o‘quv materiallar bazasining tuzilmasi va tarkibi.

1.Elektron ta’lim resurslari

• Zamonaviy

• o’quv jarayonidagi ahamiyati va o’rnini belgilovchi funksional xususiyatiga ko’ra;
• maqsadiga ko’ra;
• taqdim etiluvchi axborot xarakteriga ko’ra;
• matnning tashkil etilishiga ko’ra;
• ifoda etilish shakliga ko’ra.

• - bosma ekvivalentining mavjudligiga ko’ra;
• - asosiy axborot tabiatiga ko’ra;
• maqsadiga ko’ra;
• tarqatilish texnologoyasiga ko’ra;
• elektron nashr va foydalanuvchi orasidagi muloqot

xarakteriga ko’ra;

• davriyligiga ko’ra;
• strukturasiga ko’ra.

• Dasturiy-uslubiy (o’quv rejasi va dasturlari);
• O’quv-uslbiy (uslubiy ko’rsatmalar, yo’riqnomalar);
• O’qituvchi (darsliklar, o’quv qo’llanmalari, ma’ruza

matnlari);

• Yordamchi (praktikumlar, masala va mashqlar to’plamlari).

• Shu bilan birga bu guruxga nazorat qiluvchi elektron o’quv

nashrlari bo’lmish - test dasturlar va berilganlar bazalarini kiritish mumkin.

• Tuzilishiga ko’ra elektron nashrlar bir tomli (bitta axborot tashuvchida joylashtirilgan) va ko’p tomli (har bittasi

alohida axborot tashuvchiga joylashtirilgan nomerlangan ikki yoki undan ortiq mustaqil elektron nashrlar). Shunigdek bir xil formatda chiqariluvchi bir necha tomlarning majmuasidan iborat seriyali nashrlar ham mavjud.

• Materialni bayon etish shakliga ko’ra elektron o’quv nashrlar konveksion (ta’limning axborot berish funksiyasi),

dasturiy(dasturlash vositalari yordamida yaratilgan),
muammoli(muammoli o’qitish nazariyasiga asoslangan va mantiqiy fikrlashni rivojlantiuvchi) va universal (sanab o’tilgan modellarning alohida elementlarini saqlovchi)
turlarga bo’linadi. Maqsadiga ko’ra elektron o’quv nashrlar beshta asosiy guruxga bo’linadi: maktab o’quvchilari uchun, bakalavrlar uchun, mutaxassislar uchun, magistrlar uchun, boshqalar uchun.

• Bosma ekvivalentining mavjudligiga qarab ikki guruxga bo’linadi:
• -bosma o’quv nashrning elektron analogi – mos o’quv bosma nashrning electron nusxasi;
• -mustaqil elektron o’quv nashr – bosma ekvivalentga ega bo’lmagan o’quv

nashr;

• Asosiy axborot tabiatiga ko’ra elektron nashrlar quyidagi turlarga bo’linadi:
• - matnli (belgili) – asosan matnli ma’lumotni saqlaydi;
• - tasviriy electron nashr – asosan grafik tasvirlardan iborat ma’lumotlarni

saqlaydi;

• - ovozli elektron nashr – ovozli axborotlarning raqamli ifodasini saqlaydi;
• -dasturiy mahsulot – mustaqil bajariluvchi kod;
• -multimediyali electron nashr- turli tabiatdagi axborotning o’zaro bog’langan majmuasi

• Tarqatilish texnologiyasiga ko’ra:

tashuvchida joylashtirilgan electron nashr;

• tarmoq electron nashri – chegaralanmagan

• kombinatsiyalashgan electron nashr- ham lokal, ham tarmoq orqali tarqatiluvchi electron nashr.

• Foydalanuvchi va electron nashr orasidagi muloqot xarakteriga ko’ra:
• mazmun va undan foydalanish uslubi foydalanuvchi tomonidan o’zgartirilmaydigan elektron nashrlar;
• mazmun va foydalanish uslubi tanlanishi mumkin bo’lgan

elektron.

• Yaratilish texnologiyasiga ko’ra electron nashrlar pedagogik,o’rgatuvchi, nazorat qiluvchi, namoyish qiluvchi, yordamchi, shuningdek, trenajerlar, modellashttirish, o’quv jarayonini boshqarish, o’quv maqsadidagi dasturlar yaratish, kasb tanlash va rivojlanishda nuqsoni bo’lgan bolalarni o’qitish uchun mo’ljallangan turlarga bo’linadi.

• Elektron o’quv nashrlarining mazmuni zamonaviy o’qitish texnologiyalariga mos bo’lishi, o’quv jarayonida kompyuter texnikasidan aktiv foydalanish zarurati hisobga olinishi kerak.
• O’quv jarayonining asosiy turi ma’ruza hisoblanadi. Ma’ruza –talabalar tomonidan o’zlashtirilishi kerak bo’lgan o’quv materiali uchun yo’naltiruvchi asos bo’lgan bilimlarni shakllantiruvchi o’quv jarayonining tashkil qilinish shaklidir. Ma’ruzaning uchta asosiy turi mavjud bo’lib, ular kirish ma’ruzasi, infomatsion ma’ruza va abzor ma’ruzalaridir. O’rganilayotgan fan predmeti va didaktik maqsadlardan kelib chiqib, ma’ruzalarninng quyidagi shakllaridan foydalanish mumkin: muammoli ma’ruza, visual ma’ruza, press-konferensiya mа’ruza va hokazo. Ma’ruzalarda qo’llaniluvchi elektron o’quv nashrlari bayon etiluvchi materialni videotasvirlar, ovozli animatsion roliklar bilan boyitish, ma’ruzachiga murakkab jarayonlarni namoyish etishga yordam berishi kerak.

• Nazariy materialni oorganishni tashkil etishda quyidagi turdagi elekctron o’quv nasrlaridan foydalanish mumkin:
• Videoma’ruza. Ma’ruza videokamera yordamida yozib olinadi.Ushbu ma’ruza turining yutuqli tomoni uni qilay vaqtda takror eshtish mumkinlgi va qiyin joylariga to’xtab ketish imkoniyatining mavjudligidir.
• Multimedia ma’ruza. Mustaqil ta’lim uchun o’rgatuvchi interaktiv dasturlar yaratilishi mumkin.Bunday o’quv qo’llanmalaridan foydalanishda har bir o’quvchi o’zi uchun qulay bo’lgan o’rganish traektoriyasini , optimal o’rganish tempini va usulini tanlashi mumkin. O’zlashtirish ko’rsatkichi ko’p jihatdan nazorat qiluvchi vositalar hisobiga ham ko’tarilishi mumkin.
• An’anaviy nashrlar: elektron ma’ruza matnlari, tayanch konspektlar, nazariy materialni o’rganish bo’yicha uslubiy qo’llanmalar va hokazo

• Zamonaviy o’quv multimedia kursi – video va audio materiallar bilan boyitilgan matnli interaktiv materialgina bo’lmay, undagi o’quv materiallari turli shakl va turli axborot tashuvchilarda joylashtirilishi kerak. Multimedia kurs ta’lim oluvchiga illyustrativ, ma’lumotli, trenajerli va nazorat qiluvchi qismlari yordamida kompleks ta’sir o’tkazish vositasi hisoblanadi. O’UMning asosini uning interaktiv qismi egallaydi. Ushbu qism faqat kompyuterda realizatsiyalanadi. Unga quyidagilar kiradi:
• -elektron darslik;
• - electron ma’lumotnoma;
• - trenajerli majmua;
• - misol va masalalar to’plami;
• - electron laboratoriya praktikumi;
• - kompyuterli test tizimi.

• Elektron darslik nazariy materialni mustaqil o’rganishga mo’ljallangan bo’lib, unung gipermatnli tuzilishi individual ta’lim traektoriyasi bilan ishlash imkoniyatini beradi.
• Elektron xrestomatiya – darslik mazmunini to’ldiruvchi matnlar to’plamidir. Xrestomatiya tarkibiga xujjatlar, badiiy asarlar va ulardan parchalar kiritilishi mumkin. Xrestomatiyaga kiritilgan matnlarning xususiyatlari yoritilgan metodik ko’rsatmalar o’quvchi uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Ushbu ko’rsatmalar matn bilan o’quv materiali orasidagi bog’lanishni amalga oshruvchi hamda o’quvchi- talabalarning seminar ba amaliy mashg’ulotlarga tayyorlanishida yo’naltiruvchi vosita hisoblanadi.

• Matnli axborot quyidagi formatlarda ifodalanishi mumkin:
• htm (html) – gipermatnli xujjatlar tili – Internetda xujjatlarni

• txt –stsndart matnli fayl formati. Barcha standart matn muharrirlari tomonidan o’qiladi.
• doc - MS Word matn muharriri xujjati. MS Windows muhiti standart vositalari yordamida qayta ishlanadi.
• pdf - Matni Adobe Acrobat Reader yordamida o’qish yoki bosmaga chiqarish mumkin. Grafik axborot Internetda gif, jpg, swf formatlarda ifodalanadi.

• CourseLab — bu Internet tizimida, masofaviy ta‘lim tizimlarida, kompakt disk yoki boshqa har qanday saqlash qurilmalarida ishlatish uchun mo‗ljallangan interaktiv ta‘lim materiallari (elektron darsliklar) tayyorlash uchun mo‗ljallangan kuchli va ishlatish oson bo‗lgan dasturiy vositadir.
• Elektron ta'limiy kurslar muharriri bo'lmish CourseLab WebSoft

• Hozirda CourseLab dasturining CourseLab 3.1 va CourseLab 2.7 versiyalari keng qo‘llanilmoqda.

• 22.05.2006
• Vesiya 2.1
• Rasmiy ravishda CourseLab 2.1 versiyasining relizi taqdim etilgan.
• Ushbu versiyada:
• Qator o'zgartirishlar;
• Qiyin ko'p obyektli o'zaro aloqalarni yaratishdagi masalalarni yengillashtiruvchi ssenariylar mexanizmlari qo'shilgan,

• 16.04.2006 - Vesiya 2.0
• Rasmiy ravishda CourseLab 2.0 versiyasining relizi taqdim etilgan. Kurslarni ko'rish imkonini beruvchi, butunlay qayta ishlangan dastur sezilarli darajada tezligi ortgan, Gecko-based brauzerlarini (Mozilla FireFox, Netscape) qo'llab- quvvatlanishi yaratilgan edi. Bu versiyada:
• Kurslarni taqdim etish tezlashgan;
• Yaratilgan kurslarni nafaqat Microsoft Internet Explorer brauzeri orqali, balki FireFox, Mozilla, Netscape brauzerlari orqali ham ko'rish imkoniyati tug‘ilgan;
• Ta‘lim materiallarining almashish standarti SCORM 2004 qo‘llab-quvvatlangan;
• Obyektlarni ko‘rsatishda vaqt boshqaruvi qo‘shilgan, ―Timeline tahrir paneli;
• Taqdim etish effektlarini boshqarish mukammallashtirilgan;
• Yangi mukammal obyektlar qo‘shilgan;
• Obyektlarni yangi bezatish va rang sxemalari qo‘shilgan;
• Modullarning yangi shablonlari qo‘shilgan.

• 04.09.2006 yili
• Vesiya 2.2
• Rasmiy ravishda CourseLab 2.2 versiyasining relizi taqdim etilgan.
• Yangi versiyada ushbu qo'shimchalar qo'shilgan edi:
• Microsoft PowerPoint dan taqdimotlar importi mexanizmi qayta ishlangan;
• Avtofiguralarni tahrirlashdagi yangi imkoniyatlar;
• Rasmlarni siqish mexanizmi qo'shilgan;
• Dasturni bezatish temalari yaratildi;
• Interfeysi mukammallashtirildi.

• Courselab dasturiy