- 32 -
3.Mavzu.Kompyuter viruslari va ularga qarshi kurashish mexanizmlari.
Bu nima va unga qarshi qanday kurashish kerak? Bu mavzuga o’nlab kitoblar va
yuzlab maqolalar yozilgan. Kompyuter viruslariga
qarshi minglab professional
mutaxassislar ko’plab kompaniyalarda ish olib borishmoqda. Bu mavzu o’ta qiyin va
muhimki ko’p e`tiborni talab qilmoqda. Kompyuter virusi ma`lumotni yo’qotish
sabablaridan biri va asosiysi bo’lib qolmoqda. Viruslar ko’plab tashkilot va
kompaniyalarni ishlarini buzishga olib kelganligi ma`lum. Shunday ma`lumotlar
mavjudki, Niderlandiya gospitallaridan birida bemorga kompyuter qo’ygan
tashxis
bo’yicha iste`mol qilingan dori oqibatida bemor olamdan o’tgan. Bu
kompyuter
virusining ishi bo’lgan.
E`tiborsizlik bilan qilingan ishdan kompyuter tezda virus bilan zararlanadi. Inson
kasallik virusi bilan zararlansa issiqligi o’zgarishi, vazni o’zgarishi, xolsizlanish va
og’riqning paydo bo’lishi ko’zda tutiladi. Kompyuter
virusi bilan zararlangan
kompyuterlarda quyidagilar kuzatiladi: dasturlarning ishlashining sekinlashishi,
fayllarni hajmi o’zgaradi, g’ayritabiiy va ba`zi bir noma`lum xatoliklar, ma`lumotlar va
sistema fayllari yo’qotilishi. Ba`zi viruslar zararsiz ko’payadi, lekin qo’rqinchli emas.
Bu viruslar ekranga xato ma`lumot chiqaradi. Ammo, bir turdagi viruslar hujum
qiluvchi, ya`ni, yomon asoratlar qoldiruvchi hisoblanadi. Masalan,
viruslar qattik
diskdagi ma`lumotlarni o’chirib tashlaydi.
Virus nima?
Virus(Virus) inglizcha ―yuqumli boshlanish‖, ―yomon boshlanish – buzuvchi
boshlanish‖, ―yuqumli kasal‖ degan ma`nolarni anglatadi.
Mashxur «doktor» lardan biri D.N.Lozinskiy virusni kotibaga o’xshatadi. Tartibli
kotibani faraz qilsak, u ishga keladi va stolidagi bir kunda qilishi kerak bo’lgan ishlarni
- qog’ozlar qatlamini ko’radi. U bir varog’ni ko’paytirib bir nusxasini o’ziga
ikkinchisini keyingi qo’shni stolga qo’yadi. Keyingi stoldagi
kotiba ham kamida ikki
nusxada ko’paytirib, yana bir kotibaga o’tkazadi. Natijada kontoradagi birinchi nusxa
bir necha nusxalarga aylanadi. Ba`zi nusxalar yana ko’payib boshqa stollarga ham
o’tishi mumkin.
Kompyuter viruslari taxminan shunday ishlaydi, Faqat qog’ozlar o’rnida endi dasturlar,
kotiba bu - kompyuter. Birinchi buyruq «ko’chirish-nusxa olish» bo’lsa, kompyuter
buni bajaradi va virus boshqa dasturlarga o’tib oladi. Agar kompyuter biror zararlangan
dasturni ishga tushirsa virus boshqa dasturlarga tarqalib borib butun kompyuterni
egallashi mumkin.
Agar bir dona virusning ko’payishiga 30 sekund vaqt ketsa,
bir soatdan keyin bu
1000000000 dan ortib ketishi mumkin. Aniqrog’i kompyuter xotirasidagi bo’sh joylarni
band qilishi mumkin.
- 33 -
Xuddi shunday voqea 1988 yili Amerikada sodir bo’lgan. Global tarmoq orqali
uzatilayotgan ma`lumot orqali virus bir kompyuterdan boshqasiga o’tib yurgan. Bu
virus Morris virusi deb atalgan.
Ma`lumotlarni virus qanday yo’q qilishi mumkin degan savolga shunday javob berish
mumkin:
Virus nusxalari boshqa dasturlarga tez ko’payib o’tib oladi;
Kalendar bo’yicha 13-sana juma kunga to’g’ri kelsa hamma xujjatlarni yo’q qiladi.
Buni hammaga ma`lum «Jerusalem» («Time» virusi ham deb ataladi)
virusi juda
«yaxshi» amalga oshiradi.
Ko’p xollarda bilib bo’lmaydi, virus qayerdan paydo bo’ldi.
Virusni aniqlanishi shundaki, u kompyuter sistemasida joylashib va ko’payib borishiga
bog’lik. Misol uchun, nazariy jihatdan operatsion sistemada virus davolab bo’lmaydi.
Bajaruvchi kodning sohasini tuzish va o’zgartirish ta`qiqlangan sistema misol bo’lishi
mumkin.
Virus hosil bo’lishi uchun bajariluvchi kodlar ketma-ketligi ma`lum bir sharoitda
shakllanishi kerak. Kompyuter virusining xossalaridan biri o’z
nusxalarini kompyuter
tarmoqlari orqali bajariluvchi obyektlarga ko’chiradi. Bu nusxalar ham o’z-o’zidan
ko’payish imkoniyatiga ega.
