3-Mustaqil ish Mavzu: Turli interfeyslar orqali aloqa qiluvchi qurilmalarni yasash. Mikrokontrollerlar asosida “aqqli” qurilmalarni loyihalash va yasash. Ob’ektlarni monitoring qilish tizimlarini loyihalash. Interfeys

Download 246,99 Kb.
bet	1/3
Sana	16.12.2023
Hajmi	246,99 Kb.
	#120389

1 2 3

Bog'liq
3-

Mikroprotsessor va assembler tili

fanidan

3-Mustaqil ish

Mavzu: Turli interfeyslar orqali aloqa qiluvchi qurilmalarni yasash. Mikrokontrollerlar asosida “aqqli” qurilmalarni loyihalash va yasash. Ob’ektlarni monitoring qilish tizimlarini loyihalash.

Interfeys— texnik va programmalash vositalari majmui; hisoblash, boshqarish yoki oʻlchash tizimlari (EHM ning opera-tiv va tashqi xotira qurilmasi)dagi turli funksional qurilmalarning oʻzaro taʼsirini taʼminlaydi. U uzatilayotgan axborotlarni kodlash va sinxronligiga nisbatan belgilangan qoida hamda kelishuvga muvofiq tayyor modullardan sistemani, qurilmalarning mexanik va elektr birikmalarini sig-nad koʻrinishida (axborotlar va boshqa shaklida) toʻplashga imkon beradi.
Kompyuter ishlashi uchun apparatli ta’minotdan tashqari dasturiy ta’minot ham muhim ahamiyatga egadir. Kompyuter tizimini tashkil etuvchi bu ikki vositaning oʻzaro aloqasi interfeys deyiladi. Interfeys bir necha turga boʻlinadi, ya’ni: apparatli interfeys; dasturiy interfeys; apparatli-dasturiy interfeys. Apparatli interfeysni kompyuter qurilmalarini ishlab chiqaruvchilar ta’minlaydi. Dasturiy ta’minot bilan apparatli ta’minot oʻrtasidagi mutanosiblikni operatsion sistema boshqaradi. Kompyuterli tizim samarali ishlashi uchun apparatli va dasturiy ta’minotdan tashqari foydalanuvchi qatnashadi. kompyuterda ishlashi jarayonida uning apparatli ta’minoti bilan ham, dasturiy ta’minoti bilan ham aloqada boʻladi. Insonning dastur bilan va dasturning inson bilan muloqatga kirishish usuli foydalanuvchi interfeysi deyiladi. Dasturlar xilma-xil boʻlgani uchun ularning interfeysi ham turlicha boʻladi. Foydalanuvchi interfeysini xususiyatlariga koʻra bir nechta turga ajratish mumkin. Dasturning ishlash muhitiga qarab, dastur nografik yoki grafik interfeysga ega boʻladi.
Kompyuterning qanday ishlashi haqida ko'plab kitoblar yozilgan: uning “miyasi” va “yuragi” (xotira va protsessor), “asab tolalari” (avtobus), “sezgi organlari” (boshqa qurilmalar) haqida. Biroq, biz kompyuter bu biologik mavjudot emas, balki mashina ekanligini unutmasligimiz kerak. Har qanday texnik qurilmalar singari, kompyuter ham odam bilan ham mashinada, ham inson uchun majburiy bo'lgan muayyan qoidalar to'plami orqali aloqa o'rnatadi. Ushbu qoidalar kompyuter adabiyotida interfeys deb ataladi. Interfeys tushunarli va tushunarsiz, do'stona yoki yo'q bo'lishi mumkin. Ko'p sifatlar unga mos keladi. Ammo bir narsada u doimiy: u shunday va siz undan qochib qutula olmaysiz. Interfeys, ta'rifi bo'yicha, operatsion tizimning foydalanuvchilar bilan o'zaro aloqasi qoidalari, shuningdek, kompyuter tarmog'idagi qo'shni darajalardir. Insonkompyuter aloqasi texnologiyasi interfeysga bog'liq. Jumladan, foydalanuvchi interfeysining to’rt ko’rinishini farqlash mumkin: 1. Buyruqlar tili 2. To’ldiriladigan menyu yoki maxsus jadvallar 3. To’g’ridan to’g’ri mani’ulyatsiya qilish 4. Antropomorf. Buyruqlar tili interfeysi – eng eski va nisbatan murakkab bo’lgan interfeys bo’lib, foydalanuvchidan ma’lum buyruqlar ketma-ketligini kiritish vazifasini qo’yadi. Bunda foydalanuvchidan murakkab sintaksis va shifrlangan ko’rinishdagi buyruqlar ketmaketligini yodda saqlash talab qilinadi. Bu esa xotiraning doimiy zo’riqishiga sabab bo’ladi. Kichkina xatolik yuz berganda ham yuqori darajadagi sezuvchanik bilan qabul qilinib, xatolik mavjudligini ko’rsatib turadi.
To’ldiriladigan menyu interfeysida yuqoridagiga nisbatan qulay shakllar orqali ishlash imkoniyati mavjud bo’lib, bunda faqatgina menyu satrlari namoyish etilib, ulardan birini osongina tanlash (kliknutg’) orqali buyruq amalga oshirilishi mumkin. To’g’ridan to’g’ri mani’ulyatsiya qilish interfeysi – bunda foydalanuvchi interfeys ob’ektlarini fazoda bemalol boshqarish imkoniyatiga ega bo’lishi kerak. Uni quyidagi uchta xarakteristika bilan tavsiflash mumkin: 1. Ob’ekt va uning siljitish natijasini aks ettirish uchun uzluksiz va vizual namoyish etish maydoni bo’lishi kerak; 2. Ob’ektlarni boshqarish murakkab sintaksisga ega bo’lgan buyruqlar ketmaketligini kiritish orqali emas, balki fizik xarakatlar yoki ma’lum klavishlarni bosish orqali amalga oshirilishi kerak; 3. Xarakatlar tezkor va akslantirilgan bo’lishi, ya’ni ularning obhektga nisbatan ta’sirii bevosita xarakatlar davomida kuzatib borish kerak. To’g’ridan to’g’ri mani’ulyatsiyaga ko’’lab misollarni keltirish mumkin: matn redaktorlari, nashriyot tizimlari, Autocad loyixalash tizimlari, uchish imitatorlari, video o’yinlar va boshqalar. Bunday interfeyslar WYSIWYG (What You See Is What You Get) tamoyilini qo’llaydilar ya’ni ob’ektlar va ularning ekrandagi xarakat natijalarini to’g’ridan to’g’ri moslashuvi tamoyili. Ushbu interfeyslar qator yutuq va kamchiliklarga ega. Asosiy yutug’i shundan iboratki, foydalanuvchi ishlash jarayonida ob’ektlarni bevosita xarakatini amalga oshirib, natijasini ko’rib boradi. Bu esa sintaksis murakkab buyruqlarni eslab qolishga nisbatan oson yodda qoladi. Yana bir yutug’i shuki, xatoliklar borligi to’g’risidagi xabarnomalarni minimallashadi, chunki natija vizual tarzda ekranda namoyish etib boriladi. To’g’ridan to’g’ri manipulyatsiya qilish interfeysining kamchiligi metafora va nishonlar (ikonka) bilan ishlashda yuzaga keladigan umumiy muammolar bilan bog’liq. Bunda foydalanuvchi dastur ishlab chiquvchilar ushbu nishon(ikonka) larni nima maqsadda qo’llaganliklari to’g’risidagi fikrlar bilan ishdan chalg’ib ketishi yoki ekran qismlaridan samarasiz foydalanganlik natijasi sifatida qarashi mumkin. Antropomorf interfeys – bu insonga mo’ljallangan interfeys loyixasidir. Bunday interfeys foydalanuvchi bilan belgili elementlar, vizual axborot, xatto foydalanuvchining nigohi qaratilgan elementlarni o’z ichiga olgan tabiiy tilda dialog xosil qila olishi kerak. Buyruqlar satri (komandnaya stroka) – bu foydalanuvchi tomonidan kompyuterga to’g’ridan to’g’ri ko’rsatmalar berish vositasidir. Odatda funktsional kalitlar, aloxida simvollar, abbreviaturalar yoki bir butun so’zlardan iborat buyruqlardan tashkil to’gan. U orqali tizimga to’g’ridan to’g’ri kirish imkoniyatiga egamiz.
Buyruqlar satri xotiradan juda kichik xajmni egallagani bilan, o’zaro xarakatni amalga oshirishning yirik vositasi xisoblanadi va o’zaro xarakat davomida xech qanday vositachi dasturlarni talab qilmaydi. WIMP-interfeys- bu xozirgi kunda eng ko’pqo’llaniladigan interfeys turidir. “Microsoft” kompaniyasining barcha maxsulotlari shunday interfeysga ega. WIMP abbreviaturalari quyidagilar: Windows (oyna), Icons (nishonlar, ikonka), Menus (menyu), pointers (sichqoncha ko’rsatkichlari). Ba’zida – Windows, Icons, Mice (sichqoncha), pull-down menus (ochiluvchi menyu). Xar bir elementni aloxida ko’rib chiqamiz: Windows, Icons, Menus, pointers. Windows. Oynalar turlisa joylashgan bo’lishi mumkin. Ustma-ust yoki kaskad ko’rinishida joylashishi, o’lchamlarini o’zgaritirish, butun ekran bo’ylab ochilishi, nishon xolatida yig’ilishi mumkin. Oynaning muxim qismi oynaning tarkibini yanada yaqindan ko’rish imkonini beruvchi skroll-barning mavjudligidir. Icons. Bu kichkina surat bo’lib, yo’iq oynaning talab qilinganda ochib beruvchi “vositachisi” sifatida xizmat qiladi. Bunday surat – oynaning mavjudligi to’g’risida eslatib, ekrandagi mavjud joyni tejalishiga yordam beradi. Shuningdek nishonlar tizimning boshqa elementlarini aks ettirishga ham hizmat qiladi. Masalan, karzina, turli disklar, pa’kalar va xokazo. Ushbu nishonlarni ko’rib ular ostida qanday dastur borligini aniqlash mumkin. Pointers. Ko’rtsatkichlar - WIMP-interfeysi funktsiyalarining asosi xisoblanadi. Kursorning shakli katta axamiyatga ega. Deylik, strelka, vertikal chiziq yoki kursor funktsiyalarni o’zgartirish orqali shakli almashtirilishi mumkin (rasm chizayotganda strelka ikki chiziq kesishmasiga avtomatik tarzda almashib qoladi).

Download 246,99 Kb.

1 2 3

Download 246,99 Kb.