O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNALOGIYALARI UNIVERSITETI
KIBERXAVFSIZLIK FAKULTETI
Hayot Faoliyat Xavfsizligi
Amaliy topshiriq
Guruh: 715-21
Bajarildi:Axtamov Behzod
Fan o’qituvchisi:Agzamova Mu’tabar
Toshkent 2024
2-variant.
3:65
Savollarga javoblar:
3:“Inson-mashina-muhit” tizimining tashkil etuvchi barcha elementlari.
"Inson-mashina-muhit" (In-Machine-Environment) tizimi, inson va avtomatlashtirilgan mashinalar orasidagi o'zaro aloqalarni ifodalaydi. Bu tizimning tashkil etuvchi asosiy elementlari quyidagilardan iborat bo'lishi mumkin:
Insonlar: Tizimning asosiy qismi insonlar. Bu insonlar tizimni boshqarish, sozlash, ma'lumotlarni kiritish va olish, natijalarni tafsilotlash va qaror qabul qilish, xavfsizlikni ta'minlash, texnik qo'llab-quvvatlash kabi vazifalarni bajarishga javob beradilar.
Mashinalar: Bu element tizimdagi avtomatlashtirilgan qurilmalar, sensorlar, serverlar, kompyuterlar, robotlar, internetga ulangan smart qurilmalar va boshqalarini o'z ichiga oladi. Mashinalar ma'lumotlarni o'qish, qayta ishlash, ma'lumotlarni saqlash, hisoblash va ishlab chiqish, avtomatik to'lovlar, ma'lumotlarni tarqatish va qabul qilish, veb-saytlarni ishlab chiqish va boshqalar kabi vazifalarni bajarish uchun ishlatiladi.
Muhit: Bu element tizimda mavjud bo'lgan fizikaviy va virtual muhitlarni ifodalaydi. Fizikaviy muhit, tizimning yo'l-yo'riq, buyumlari, tizim komponentlari, harakat qilish joyi va boshqalardan iborat bo'lib, virtual muhit esa tizimning onlayn platformalarini, ma'lumotlar bazalarini, internetni, bulut xizmatlarini va boshqalarini o'z ichiga oladi.
Ma'lumotlar: Bu element tizimda saqlanan va uzatilgan ma'lumotlarni ifodalaydi. Bu ma'lumotlar insonlar tomonidan kiritilishi mumkin va tizimdagi mashinalar tomonidan saqlanishi, qayta ishlashga olinishi, tarqatilishi va ishlatilishi mumkin. Ma'lumotlar, tizimning ishlashini ko'rsatish, yoritish va ma'lumot analitikasi kabi vazifalarni bajarish uchun foydalaniladi.
Algoritmlar: Algoritmlar, tizimning ishlashini boshqarish va uzatishning qoidalari va tartiblari hisoblanadi. Algoritmlar mashinalar uchun buyruqlar to'plamini ifodalaydi va ma'lumotlarni ishlab chiqish, hisoblash, ma'lumotlarni tafsilotlash va boshqalar kabi amallarni bajarishda ishlatiladi.
Aloqalar: Aloqalar, tizimdagi komponentlar orasidagi axborot almashishni ta'minlayadi. Bu aloqalar, inson va mashinalar orasidagi boshqaruv va ma'lumot almashishni ta'minlash uchun tuziladi. Bu aloqalar internet, lokal tarmoqlar, kabellarni orqali o'tkaziladigan ma'lumot almashish, bejiz (wireless) kommunikatsiya tizimlari va boshqalar bo'lishi mumkin.
65:Ishlarni og‘irlik va xavflilik-zararlilik darajasi bo‘yicha tasniflanishi.
Ishlarni og'irlik va xavflilik-zararlilik darajasi bo'yicha tasniflash quyidagi ko'rsatkichlar asosida amalga oshiriladi:
Ishlarni Og'irlik bo'yicha tasniflash:
a. Og'ir ishlar: Bu turdagi ishlar fizikaviy kuch, zararkunandalar, jiddiy kasalliklar yoki murakkab xavflar bilan bog'liq bo'lgan ishlar hisoblanadi. Misol uchun, qattiq kasalliklarni davolash, yuk tashish, buyuk mashinalarni boshqarish va boshqalar kabi ishlar og'ir ishlar deb hisoblanadi. Ular kuchli fizikaviy kuch va tajribaga talab qiladi.
b. O'rta og'irlikdagi ishlar: Ushbu turdagi ishlar o'rta darajadagi fizikaviy kuch va kasalliklarni talab qiladi. Misol uchun, konveyer ustida ishlash, qurilganlik jarayonini boshqarish, avtomobillarni tuzatish, elektronik qurilmalar ustida ishlash va boshqalar o'rta og'irlikdagi ishlar sifatida hisoblanadi.
c. Yengil ishlar: Yengil ishlar oson va kam zararkunandali ishlar hisoblanadi. Bu turdagi ishlar adliya, ma'lumotlarni kiritish, kompyuter bilan ishlash, administrativ vazifalarni bajarish va boshqalar kabi yengil ishlar bo'lishi mumkin.
Xavflilik-Zararlilik darajasiga ko'ra tasniflash:
a. Yuqori xavflilik darajasi: Bu turdagi ishlar jiddiy xavflar va zararli xususiyatlarga ega bo'lgan ishlar hisoblanadi. Misol uchun, bino qurish, yuksakdan yuksak joylarda ishlash, ximikorlik, elektr darajalarini boshqarish va boshqalar yuqori xavflilik darajasidagi ishlar hisoblanadi.
b. O'rta xavflilik darajasi: Ushbu darajadagi ishlar o'rta darajadagi xavflar va zararli xususiyatlarga ega bo'lgan ishlar hisoblanadi. Misol uchun, transport vositalarini boshqarish, yuksakliklarda ishlash, elektronik qurilmalar ustida ishlash va boshqalar o'rta xavflilik darajasidagi ishlar sifatida hisoblanadi.
c. Pastki xavflilik darajasi: Bu turdagi ishlar kam xavflar va zararli xususiyatlarga ega bo'lgan ishlar hisoblanadi. Misol uchun, ofisda ishlash, ma'lumotlar bazasini boshqarish, ma'lumotni kiritish va olish, idoraviy xizmatlarni bajarish va boshqalar pastki xavflilik darajasidagi ishlar hisoblanadi.
Ishlarni og'irlik va xavflilik-zararlilik darajasi bo'yicha tasniflash, ishlar haqida tushuntirish, xavflarni identifikatsiya qilish, to'g'ri muntazamlikni ta'minlash va zararli holatlarni oldini olish uchun muhimdir. Bu tasniflash ish joylarida xavf va zararining tanlanishi, qo'llaniladigan xavfsizlik choralari va muhofazalarini belgilashda yordam beradi.
|
