esa - modifikatsiyalar, bitta guruh doirasida bu tovarlarning variantlari, ya'ni
ehtiyojlarni qondirishning har xil darajalariga mo’ljallangan tovarlarning soni bilan
aniqlanadi.
Tovar assortimentining rivojlanishi korxona marketingining eng muhim
funktsiyasi hisoblanadi. U ishlab chiqaruvchining an'anaviy
yoki yashirin
texnikaviy va moddiy imkoniyatlarini muayyan iste'mol qiymatiga ega bo’lgan,
xaridorni qondiradigan va korxonaga foyda keltiradigan mahsulot va xizmatlarga
tadbiq etishda namoyon bo’ladi.
Bozordagi tovar taklifining xilma-xilligiga faqatgina assortimentni
kengaytirish yo’li bilan erishilmaydi. Agar taklif etiladigan tovarlar to’plami sifati,
assortimenti va narxlari bo’yicha bir-biriga yaqin bo’lsa, birinchi o’ringa ularning
servisi chiqadi. Servis eng ko’p yakkalangan va bozorga taklif etilgan tovarlarning
raqobatbardoshligini qo’shimcha ravishda oshirish,
mustahkamlashning eng
muhim vositasi sifatida namoyon bo’ladi. Firmaning iste'molchilar orasidagi
imijini ham servis aniqroq belgilaydi.
Qator belgilariga qarab tovarlarni quyidagilarga bo’lish (tasniflash) mumkin:
bevosita insonlarning shaxsiy extiyojlarini qondirishga mo’ljallangan
tovarlar, ya'ni iste'mol tovarlari;
boshqa tovarlarni ishlab chiqarishni davom ettirish uchun ishlatiladigan
tovarlar yoki ishlab chiqarishga mo’ljallangan tovarlar (ishlab chiqarish vositalari).
Iste'mol tovarlari uchun marketingda tasniflashning ikki shakli mavjud.
Birinchisi iste'mol xususiyatiga asoslanadi. Bunda tovarlarning uch kategoriyasini
ko’rsatadilar:
1. Qisqa muddat, bir yoki bir necha marta ishlatiladigan tovarlar.
2. Uzoq muddat ishlatiladigan tovarlar. Ular ko’p marotaba ishlatiladi.
3. Xizmatlar - insonga foydali natija va qoniqish beradigan xatti-
harakatlar. Xizmatlar sotish ob'ekti bo’lib hisoblanadi (kiyim tikish,
soatlarni
tuzatish va hokazo).
Iste'mol tovarlarini tasniflashning ikkinchi shakli iste'molchining xatti-
harakatlari, uning iste'mol jarayonidagi odatlariga asoslanadi. Unda ham
tovarlarning uch kategoriyasi ko’rsatiladi:
1.
Kundalik ehtiyoj tovarlari - bu ko’p o’ylamasdan, o’zaro taqqoslashga
harakat
qilmasdan, tez-tez xarid qilinadigan tovarlar (gugurt, xo’jalik mayda-
chuydalari, yozuv qurollari).
2.
Jiddiy tanlov tovarlari - bu sotib olish vaqtida sifati, narxi,
tashqi
ko’rinishi o’xshash tovarlar bilan solishtiriladigan tovarlar (kiyim, mebelь, elektr
tovarlari). Iste'molchi o’ziga kerakli tovarlarni topish uchun ma'lum kuch sarf
qiladi.
3.
Obro’-e'tiborli tovarlar - haqiqatan ham faqat o’ziga xos
xususiyatlarga ega bo’lgan yoki mashhur ishlab chiqaruvchi firmaning nomi bilan
bog’liq bo’lgan tovarlar.
