56
Ion bog‟lanish. Ion bog‘lanish elektrostatik nazariya asosida tushuntiriladi. Bu
nazariyaga muvofiq atomning elektron berishi yoki elektron biriktirib olishi
natijasida hosil bo‘ladigan qarama-qarshi zaryadli ionlar
elektrostatik kuchlar
vositasida o‘zaro tortishib ularning tashqi qavatida 8 ta (oktet) yoki 2 ta (dublet)
elektroni bo‘lgan barqaror tizim hosil bo‘ladi. Ion bog‘lanishli moddalar kristall
holatda
uchraydi, shuningdek, suvli eritmalarda ion bog‘lanishli molekulalar
o‘rniga ularni tashkil etuvchi ionlar bo‘ladi.
Ion bog‘lanish ionlararo o‘zaro ta‘sir natijasida hosil bo‘ladi. Har
qaysi ionni
zaryadlangan shar deb qarash mumkin: shuning uchun ionning kuch maydoni
fazoda hamma yo‘nalishlar bo‘yicha
tekis tarqaladi, yaqin ion o‘ziga
qarama-
qarshi zaryadli boshqa ionni har qanday yo‘nalishda bir tekisda torta oladi. Demak,
ion bog‘lanish yo‘naluvchanlik xossasini namoyon qilmaydi. Bundan tashqari,
manfiy va musbat ion o‘zaro birikkan bo‘lsa ham, manfiy ion boshqa
musbat
ionlarni tortish hossasini yo‘qotmaydi. Masalan, +1 zaryadli musbat ion ham
yonida bitta manfiy ion bo‘lishiga qaramay, yana boshqa manfiy ionlarni o‘ziga
tortaveradi. Demak, ion bog‘lanish to‘yinuvchanlik xususiyatiga ega emas.
Ion bog‘lanish yo‘naluvchanlik va to‘yinuvchanlik xossalariga ega
bo‘lmaganidan, har qaysi ion atrofida maksimal miqdorda
unga teskari zaryadli
ionlar bo‘ladi. Ionlarning maksimal miqdori kation va
anionlar radiusining bir-
biriga nisbatan katta-kichikligiga bog‘liq. Masalan, Na
+
atrofida eng ko‘pi bilan 6
ta xlor, Ag
+
atrofida esa 8 ta Cl ioni joylasha oladi.
Ion bog‘lanish yo‘naluvchanlik va to‘yinuvchanlik xossalarini namoyon
qilmasligi tufayli, bitta musbat va bitta manfiy iondan iborat ion bog‘lanishli
molekulalar odatdagi sharoitda yakka-yakka mavjud bo‘la olmaydi, ular
birlashib
juda ko‘p ionlardan tarkib topgan gigant molekula – kristallni hosil qiladi.
