www.
kokanduni.uz
ishtirok etadigan kishilar bir-birlariga nisbatan xayrixoh, ijobiy hissiyotda bo‘lishlari, bir-birlarining
fazilatlarini o‘zaro baholashlari, qadrlashlarini nazarda tutadi.
O‘quvchilar bilan muomala qilish pedagogning o‘z tarbiyalanuvchilari bilan muloqot olib borish
mahoratini taqozo etadi.
Muloqot - yunoncha so‘zdan olingan bo`lib, so‘zlashuv, suxbatlashuv, shaxslararo suhbat va fikr
almashinuv degan ma`nolarni anglatadi. Haqiqiy
pedagog faqat bilimga emas, so‘zalshish
madaniyatiga ham ega bo‘lishi kerak. Maktabda, umuman o‘qish jarayonida 2 ta asosiy shaxs –
o‘qituvchi va o‘quvchi bo‘ladi. Bu ikkala shaxsning dars jarayonida, sinfdan tashqari ish olib borish
jarayonida ularning bir-biri bilan to‘g‘ri munosabatda bo‘lish, o‘quvchi
shaxsi shakllanishida
ta'limimiy-tarbiyaviy jarayon yaxshi ta'sir ko‘rsatadi.
Demak, o‘qituvchining muomala odobi - u aloqa qiladigan odamlar, muassasalar bilan o‘z
kasbiy vazifasini bajarayotganda sodir bo‘ladigan axloqiy munosabatlar majmuidir. Bu yondoshuv
asosida pedagogik muomala odobini shartli ravishda quyidagi guruhlarga ajratish mumkin:
❖
o‘qituvchi bilan o‘quvchilar o‘rtasidagi muomala;
❖
o‘qituvchi bilan pedagogik jamoa o‘rtasidagi muomala;
❖
o‘qituvchi bilan ota-onalar o‘rtasidagi muomala;
❖
o‘qituvchi bilan maktab rahbarlari o‘rtasidagi muomala.
O‘qituvchining o‘quvchilar bilan muomalasi tarbiyani boshqarish
vositasi sifatida qaralib,
birlashtiruvchi, o‘rnini to‘ldiruvchi vazifasini ham bajaradi. Muomala o‘zaro munosabatlar doirasida
sodir bo‘ladi. Boshqarish vositasi bo‘lgan muomala o‘quvchilarning faoliyatiga hamrohlik qiladi
nihoyat, boshqarish vositasi bo‘lgan muomala faoliyatidan keyin boradi.
Muomala - insonlar o‘rtasidagi o‘zaro aloqa vositalaridir.
Muomalada asosiy vosita til
hisoblanadi. Shuning uchun ham til - aloqa quroli deyiladi. Insonning tili shirin,
muomalasi
madaniyatli bo‘lsa, qisqa vaqt ichida xalq orasida obro‘-e'tibor topadi. So‘zga chechanlik, hech
qachon kishiga obro‘ keltirmaydi. Shuning uchun ham o‘tmishda yashab o‘tgan mutafakkirlarimiz
tilga, so‘zga hurmat bilan yondashishlarini uqtirib o‘tganlar.
Xulosa qilib aytganda pedagogik mahoratiga ega boʼlgan oʼqituvchi,
bilim saviyasining va
tafakkurining kengligi, oʼtkir
dunyoqarashi, maʼnaviy madaniyat darajasi,
pedagogik qobiliyati,
taʼlim-tarbiyaviy maqsadlarning mutanosibligi har qanday dars va darsdan tashqari taʼlim-
tarbiyaviy tadbirning muvaffaqiyatini taʼminlovchi hamda jonli muloqotini tashkil
etuvchisihisoblanadi. Oʼqituvchi kasbiy faoliyatidagi jonli muloqot qobiliyatini
takomillashtirish
uchun oʼz oldiga doimo quyidagi savollarni qoʼyib, unga mustaqil fikr-mulohazasi asosida javob
bera olishi kerak: Mahoratli oʼqituvchi faoliyatining asosida nimaga oʼrgatish, kimni oʼrgatish,
qanday oʼrgatish masalasi turadi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati:
1. R.А.Мavlonova, N.H.Rahmankulova, К.О.Мatnazarova, P.T.Хolmatov,
2. М.К.Shirinov, “Umumiy pedagogika” Darslik. - Т.: "Navroʻz", 2016.
3. Xaydarova R.A. “Umumiy pedagogika”. O‘quv qo‘llanma. TDShU 2021.
4. Xoliqov A. “Pedagogik mahorat”. Darslik.-T.: Iqtisod-moliya, 2011
5. Axmedjanov M.M., Xo`jaev B.Q. “Pedagogik mahorat”. Buxoro Ma`ruzalar matni 2004 yil
