|
6 – Amaliy mashg‘ulot
|
| bet | 6/8 | | Sana | 01.06.2023 | | Hajmi | 132.21 Kb. | | #68673 |
Bog'liq metro Ìóñòàêèë èøëàð, Mustaqil ta, types of collocations (1), Dasturiy ta’minotning arxitekturasi Dasturiy ta’minot tizimlari, 9, тошпўлат тажанг нима дейди инсц., 1-TOPSHIRIQ KT (2), mobil ilovalar 2 dedline10- Amaliy mashg‘ulot.
Etalonlarning metrologik klassifikatsiyasi, ularni saqlash, qo‘llash va solishtirish
1. Tashkiliy qism Ishning maqsadi:
Talabalarga etalonlarning metrologik klassifikatsiyasini ko‘rgazmali vositalar bilan tushuntirish;
G556 Laboratoriyasi misolida etalonlarni saqlash,qo‘llash va solishtirishni talaba vizual ko‘rgan xolda, kerakli jadvallarni to‘ldirish orqali olgan nazariy bilimlarini mustaxkamlash.
Kerakli qurilma va materiallar:
1. Nazariy qism
Kattalik birligini qayta tiklash va saqlash uchun mo‘ljallangan o‘ta yuqori (metrologik) aniqlikdagi maxsus o‘lchash vositalari etalon deb ataladi va birlik o‘lchamini uzatishda metrologik zanjirning oliy zvenosi hisoblanadi. Etalonning konstruksiyasi, uning xususiyatlari va birlikni qayta tiklash usuli mazkur kattalikning mohiyati va mazkur o‘lchashlar sohasida o‘lchash texnikasining rivojlanish darajasi bilan aniqlanadi. Etalon bir-biri bilan chambarchas bog‘langan kamida uchta o‘zgarmaslik, qaytariluvchanlik va solishtiriluvchanlik belgilariga ega bo‘lishi lozim. Sanab o‘tilgan talablarni bajarish uchun etalonli qurilmalarda birlikni qayta tiklash, qoida bo‘yicha, har xil davlatlar orasida kelishilgan alohida qattiq reglamentlangan maxsus (spesifik) yo‘l bilan o‘tkaziladi. Etalonlar konstruktiv ishlanishiga va tarkibiga qarab quyidagilarga bo‘linadi. Etalon kompleks, yakka etalon, guruhli etalon, etalon to‘plami. Etalon kompleks -fizikaviy kattalik birligi o‘lchamini qayta tiklash, saqlash va uni uzatish uchun mo‘ljallangan o‘lchash vositalarining va yordamchi qurilmalarining majmuidan tarkib topgan etalon. Etalon kompleksiga vaqt etaloni va chastota etaloni misol bo‘ladi. Bu etalonlar seziyli generatorlardan (vaqt va chastota birliklarini qayta tiklash uchun mo‘ljallangan), vodorodli generatorlardan (ularning uzluksiz ishlashida vaqt shkalasini saqlash funksiyasini bajaradigan vaqt va chastota birliklarini saqlash uchun qo‘llaniladigan), kvant-mexanik soatlar guruhidan (vaqt shkalasini saqlash uchun mo‘ljallangan) iborat bo‘ladi.
Etalon-kompleks tarkibiga yana chastotani va yalpi kompleksni funksiyasini ta’minlaydigan vositalarni ichki va tashqi solishtirish uchun mo‘ljallangan apparaturalar kiradi.Yakka etalon - birlikni qayta tiklash va (yoki) saqlash uchun tarkibida bitta o‘lchash vositasi (o‘lchov, o‘lchash asbobi, etalon uskuna) bor bo‘lgan etalon.
Yakka etalonga massa birligi etaloni-kilogramm misol bo‘ladi (platinoiridiyli toshlar ko‘rinishida amalga oshiriladigan, ba’zi etalonlarda - po‘lat toshlar).Guruhli etalon - birlikni qayta tiklash aniqligini oshirish yoki uni saqlash uchun birgalikda qo‘llaniladigan, bir xilli o‘lchash vositalarining majmuidan tarkib topgan etalon. Bir xil o‘lchash vositalari yoki etalon uskunalar bilan o‘lchash natijalarining o‘rtacha arifmetik qiymati odatda o‘lchashlar natijasi sifatida qabul qilinadi.
Guruhli etalonlarga 20 ta bir xil EYuK o‘lchovlarining guruhidan iborat - normal elementlardan (Veston elementlaridan) tashkil topgan elektr kuchlanishi birligining etaloni misol bo‘la oladi. Guruhli etalonlar doimiy (o‘zgarmas) yoki o‘zgaruvchan tarkibli guruhli etalonlarga bo‘linadi. Doimiy tarkibli etalonlarda o‘n yillab o‘lchash vositalarining bir xil nusxasi ishlatiladi.Masalan, elektr qarshiligi birligining etaloni - Om, elektr qarshiligining 10 ta manganinli germetik elektr qarshiligining o‘lchash g‘altaklaridan iborat bo‘ladi.O‘zgaruvchan tarkibli guruhli etalonlarga muntazam ravishda yangilari bilan almashtiriladigan o‘lchash vositalari kiradi.Bunday etalonlarga elektr kuchlanishi va o‘zgarmas tok elektr yurituvchi kuchi birligining guruhli etaloni misol bo‘ladi.
|
| |
