I - turdagi Raul qonuniga bo’y sinadigan cheksiz
eriydigan suyuqliklar. Bosim-tarkib va harorat-tarkib holat diagrammasi. Konovalovning birinchi qonuni.
Ideal eritmalar H molekulalari polyarligi, tuzilishi va kimyoviy tarkibi bo’yicha bir-biriga o’xshash (benzol-toluol, dibrometilen-dibrompropilen v.x.) molekulalardan tashkil topgan moddalardan hosil bo’ladi.
Ideal eritmalarda erigan modda va erituvchi molekulalarining ta’sirlanishi xamda bir xil erituvchi yoki bir xil erigan modda molekulalarining o’zaro ta’sirlanishi qariyit bir xil bo’ladi. Masalan, A va V komponentlardan tashkil topgan eritma bo’lsa, molekulalarning Uzaro ta’sirlanish kuchini F deb belgilasak, quyidagi tenglik hosil bo’ladi:
Komponentlar aralashtirilib, eritma hosil qilganda issiqlik chiqmaydi va yutilmaydi (); hajm ham o’zgarmaydi ().
Ideal eritmaning istalgan komponentining partsial bug’ bosimi va eritma ustidagi umumiy bug’ bosimi Raul qonuniga mos
|
ravishda tarkibga bog’liq holda to’g’ri chiziq bo’yicha o’zgaradi. Rasmdan ko’rinib turibdiki komponentlar bug’ bosimi chizig’i koordinatlar boshidan boshlanib, rA* va rV* nuqtalarda tugaydi. Bu nuqtalar (rA* va rV*) toza A va V komponentlarning toza (individual) holdagi bug’ bosimiga to’g’ri keladi. n
|
Masalan, Raul bo’yicha
; bo’lsa (toza A komponent to’g’ri keladi) holatga, bo’lsa (toza V komponentga), to’g’ri keladi. Dalton qonuni bo’yicha eritma ustidagi umumiy bosimning tarkibga bog’liqligi ushbu holda ifodalanadi:
bo’lsa, ; holda bo’ladi. Agar bo’lsa, , umumiy bosim esa holda bo’ladi. Amaliyotda ko’pincha qaynash diagrammasidan foydalaniladi. Diagrammadan ko’rinib
|
turibdiki, berilgan temperatu-rada suyuq va bug’ fazasidagi komponentlar kontsentratsiyasi bir xil emas. Rus olimi M.I.Konovalov (1881) muvozanatdagi suyuqlik va bug’ tarkibining nisbatlarini o’rganib, o’zining mashhur ikkita qonunini yaratdi. Birinchi qonunda bug’da va unga muvozanatda bo’lgan eritmada
|
komponentlarning bir xil miqdorda bo’lmasligi ifodalanadi.
Konovalovning birinchi qonuni shunday ta’riflanadi: dastlabki eritmaga qo’shilganda, uning qaynash haroratini pasaytiradigan yoki eritma ustidagi umumiy bug’ bosimini oshiradigan komponent bug’da ko’p miqdorda bo’ladi.
Demak, bunda xar doim qaynash harorati past bo’lgan, to’yingan bug’ bosim yuqori bo’lgan, komponent ko’p bo’lib, bug’ bosim past bo’lgan komponet ko’p bo’ladi.
Bu qonun bir-birida cheksiz eriydigan suyuqliklarga oiddir. Birikma qonuni shunday tushuntirish mumkin. Agar RA0 va
|
RV0 bir-biriga teng bo’lmasa(RA0 RV0), u holda RA0 R va RV0 R (rasmga qarang). Bug’dagi komponentlarning molyar xissa-sini hisoblash uchun Raul va Dalton qonunlaridan foydala-nib, ushbu tenglama chiqariladi:
bu erda
komponentning eritma ustidagi partsial bug’
|
bosimi; bug’dagi - komponentning molyar xissasi; - eritma ustidagi umumiy bosim.
Agar A komponent uchun olsak yuqoridagi tenglama ushbu ko’rinishga o’tadi:
Bu tenglikning chap tomonlari bir xil bo’lganligi uchun tenglamani ushbu holda yozish mumkin:
yoki
Xuddi shu tarzda V komponent uchun:
|
