bog`lanish sxemasi butun dunyoga tarqaldi va chet el tarmoqlari tashkilotchilari AQSh tarmog`iga
ulanishga rozi bo`lishdi. INTERNET ning butun dunyoni qamrab olishi quyidagi tarmoqlarning
qo’shilishi hisobiga bo`ldi. NSFNET - AQShning ilmiy-tadqiqot institutlarini, korporatsiya va
hukumat idoralarini birlashtiruvchi tarmoq. (1980 yil) EUNET (Europe Union Network) -
Evropaning UNIX operatsion sitemasida va UUCP hamda TCP/IP da ishlaydigan mashinalari
tarmog`i. Markazi Amsterdam shaxrida. (1982 yil) EARN (European
Academic Research
Network)- Evropaning o’quv, ilmiy-tekshirish va tadqiqot muassasalarining tarmog`i (1983
yil) JUNET - Yaponiyaning UNIX mashinalari tarmog`i (1984 yil) JANET - Buyuk Britaniyaning
birlashgan akademik tarmog`i (1984 yil). Shulardan NSFNETni - Internet Blackbone
yoki "internetning asosi" deb atashadi. Tashkil etilgan vaqtda 1980 yilda u 56 Kbit-s tezligida
axborot uzata olish qobiliyatiga ega edi. 1988 yilda esa unin tezligi 1,544 Mbit-s oshdi. 1991-
yili NSFNET tarmog`i takommilashtirildi va uzatish tezligi 44.736 Mbit-s ga etdi. Internetga
ulangan kompyuterlar soni 1987 yilda 10 000 bo`lsa, 1989 yilda 100 000 taga etdi, 1995 yilda
esa 6,5 million deb hisoblangan. Hozirgi kunda esa dunyoning 150 dan ortik mamlakatida 100
milionlab kompyuterlar Internetga ulangan bo`lib, har oyda tarmoq abonentlar mikdori 7-10%
ortib bormoqda. Internet dagi kompyuterlar aksariyati AQSh da joylashgan. 90- yillar INTERNET
da xizmat tarmoqlari tashkil qilingan davr bo`ldi. 1990 yili Bill Xilan, Elan Emtidj va Piter Deych
ARCHIE programmasini ishlab chiqishdi. 1991 yili Bryuster Kaale WAIS programmasini tuzdi,
Minnesota universitetida Pol Lindner va Mark Mak-Kayl tomonidan Gopher programmasi tuzildi.
1992 yilda Nevada shtati universitetida yaratilgan Veronica sistemasi
ishga tushirildi va shu
sababli tarmoqdagi kompyuterlar soni milliondan oshib ketadi. Ammo Internetning 90-yillardagi
rivojlanishiga asosiy sabab World Wide Web (Butun Dunyo Tarmog`i) ning tuzilishi bo`ldi. Uni
birinchi nusxasini 1990 yilining noyabrida CERN (Evropa atomni tekshirish markazi) xodimi Tim
Berns-Li yaratdi, lekin 1992 yilgachi ishga tushirilmadi. 1993 yilda NCSA (National Center
for
Supercomputer Applications
, Superkompyuterli Hisoblash Milliy Markazi) tomonidan Mosaic
programmasi ishlab chiqarildi va shu yil oxiriga 200 ta WWW server ishga tushirilib WWW
bo`yicha axborot oqimi 1% ni tashkil qilgan. Internet tushunchasi. Internet bu yagona standart
asosida faoliyat ko`rsatuvchi jahon global kompyuter tarmog`idir. Uning nomi ikki xil talqin
qilinadi, ya'ni “International Network” – xalqaro tarmoq va “Interconnected networks”
«tarmoqlararo» degan ma'noni anglatadi. U mahalliy (lokal)
kompyuter tarmoqlarni
birlashtiruvchi axborot tizimi bo`lib, o`zining alohida axborot maydoniga ega bo`lgan virtual
to`plamdan tashkil topadi. Internet tarmoqg`i, unga ulangan barcha kompyuterlarning o`zaro
ma'lumotlar almashish imkoniyatini yaratib beradi. Internet tarmog`ining har bir mijozi o`zining
shaxsiy kompyuteri orqali boshqa shahar yoki mamlakatga axborot uzatishi mumkin. Masalan,
Vashingtondagi Kongress kutubxonasi katalogini ko`rib chiqish, Nyu-Yorkdagi Metropoliten
muzeyining oxirgi ko`rgazmasiga qo`yilgan suratlar bilan tanishish, xalqaro anjumanlarda ishtirok
etish, bank muomalalarini amalga oshirishi va hatto boshqa mamlakatlarda istiqomat qiluvchi
Internet tarmog`i mijozlari bilan shaxmat o`ynash mumkin. Global tarmoq tushunchasi. Internet
tarmog`ining asosiy yacheykalari (qismlari) bu shaxsiy kompyuterlar va ularni o`zaro bog`lovchi
lokal tarmoqlardir. Internet tarmog`i – bu global tarmoq vakili hisoblanadi. Internet
alohida kompyuterlar o`rtasida aloqa o`rnatibgina qolmay, balki kompyuterlar guruhini o`zaro
birlashtirish imkonini ham beradi. Agar bironbir mahalliy tarmoq bevosita internetga ulangan
bo`lsa, u holda mazkur tarmoqning har bir ishchi stantsiyasi (kompyuteri) Internet xizmatlaridan
foydalanish mumkin.
Shuningdek, Internet tarmog`iga mustaqil ravishda ulangan kompyuterlar
ham mavjud bo`lib, ularni xost kompyuterlar (host – asosiy hisoblash mashinasi) deb atashadi.
Tarmoqqa ulangan har bir kompyuter o`z manziliga ega va u yordamida
dunyoning istalgan
nuqtasidagi
istalgan
foydalanuvchi
bilan
muloqot
qila
olishi
mumkin.
Internet
alohida kompyuterlar o`rtasida aloqa o`rnatibgina qolmay, balki kompyuterlar guruhini o`zaro
birlashtirish imkonini ham beradi. Agar bironbir mahalliy tarmoq bevosita internetga ulangan
bo`lsa, u holda mazkur tarmoqning har bir ishchi stantsiyasi (kompyuteri) Internet xizmatlaridan
foydalanish mumkin. Shuningdek, Internet tarmog`iga mustaqil ravishda ulangan kompyuterlar
ham mavjud bo`lib, ularni xost kompyuterlar (host – asosiy hisoblash mashinasi) deb atashadi.
Tarmoqqa ulangan har bir kompyuter o`z manziliga ega va u yordamida dunyoning istalgan
nuqtasidagi istalgan foydalanuvchi bilan muloqot qila olishi mumkin. Internet va WWW bir xil
emas. Internet butun dunyo kompyuterlar tarmoqlarining tuplamini belgilaydi va turli xil
kompyuter xizmatlarini ko`rsatadi. Bu - E-mail elektron pochta, Usenet telekonfirentsiyalari, FTP
ma'lumot
fayillarini uzatish sistemasi
, Telenet uzoqdan terminalga kirish sistemasi, Gopher
sistemasi va Butun Dunyo Tarmog`i- WWW. Demak WWW Internetning faqatgina bir qismidir.
Lekin u juda tez rivojlanmoqda. WWW - Internet ning ommabop xizmat turidir.
Unga ulanish
uchun kompyuter bilan modem etarlidir. Shuning uchun Butun dunyo tarmog`i butun olam
axborotlar ombori-kutubxonaga aylanib koladi va u dunyoga yoyiladi. WWW da ma'lumotlar
saxifalarda joylashadi. WWW saxifalarning soni oxirgi 3 yilda yuz milliondan oshib ketdi. Bu
saxifalarning egasi kim? Ular yirik korporatsiyalar yoki kichik korxonalar, universitet va
maktablar, tashkilotlar, jurnal va ruznomalar yoki oddiy shaxslardir. Bu saxifalarda turli-tuman
ma'lumotlar joylanadi. Hozirgi kunda WWW axborot olishning va tarqalishning eng qulay
usulidir. U unga kiruvchi va ulangan barcha kompyuterlarning o’zaro ma'lumotlar almashish
imkoniyatini yaratib beradi.
