7-amaliy mashg’ulot

7-amaliy mashg’ulot.
Microsoft Word dasturi yordamida matnlarni tahrirlash asoslari. Microsoft Wordda 
jadval va grafik ma’lumotlar bilan ishlash. 

Ishdan maqsad: Word dasturida matnlar ustida ishlashni o’rganish.
Kеrakli jihozlar: Kompyutеr, Microsoft Word dasturi, proyektor, jadvallar.
Nazariy qism 
Muharrir (lotin tilida-tartibga keltirilgan)-kompyuter ob’ektlari (matn,jadval,grafik,
dastur) bilan ishlashni amalga oshiruvchi dasturiy ta’minot tizimidir. Matnli хujjat
tayyorlaydigan dasturiy guruhni asosan ikkiga ajratish mumkin. Matn muharriri va matn
protsessori.
Matn muharriri deb asosan matnli fayllarni formatlash elementlarini ishlatmasdan
tayyorlaydigan dasturga aytiladi. Formatlash elementlari deganda matn qismlarini har xil
shriftlar bilan ajratib ko’rsatilmaganligi tushuniladi.
Bunday muharrirlar asosan kompyuter dasturlari matnini yaratishda ishlatiladi. Matn
protsessori matnni formatlash, хujjatga grafika va boshqa ob’ektlar joylashtirish imkonini
beradigan dasturlardir. Bunday turdagi muharrirlarga Word matn muharririni keltirish mumkin.
Microsoft Word – MS Office paketi tarkibiga kiruvchi universal matn muharriri bo’lib,
unda matnlarni kiritish, ular bilan ishlash uchun qulay imkoniyatlar yaratib berilgan. Bu matn
muharririda o’zidan oldingi matn muharrirlarida yaratilgan matnlarni import qilish imkoni
berilishi bilan bir qatorda o’zida yaratilgan mantlarni MS Office dasturiy mahsulotining boshqa
muharrirlariga, Web saхifa ko’rinishida va boshqa ko’rinishlarda eksport qilish imkoni mavjud.
Matnlarni tayyorlashda qulayliklari juda katta bo’lgan zamonaviy dasturlardan biri -
Microsoft Wordda tayyorlanadigan matnda rasm, formula, grafiklar, ovoz yozilgan fayllar,
video-klipplarni joylashtirish imkoni mavjud.
Word 2013 dasturi ishga tushgach ekranda ishchi soha hosil bo’ladi.
Microsoft Word 2013 Menyu satri quyida aks ettirilgan.
Microsoft Word 2003 dasturi menyu bo’limi:
Microsoft Word 2007 dasturi menyu bo’limi:
Microsoft Word 2010 dasturi menyu bo’limi:
Microsoft Word 2013 Asosiy menyu qatoriga quyidagilar kiradi:
Fayl, Glavna, Vstavka, Dizayn, Razmetka Stronisiy, Vid, Vstavka, Ss’lki, RaSs’lki,
Ritsenzirovaniye Fayl menyusida hujjat bilan ishlash buyruqlari mujassamlashgan bo’lib ular
orqali hujjat yaratish, saqlangan hujjatni ochish, joriy hujjatni yopish , hujjatni saqlash, boshqa
nom bilan saqlash , Internet sahifasi shaklida saqlash, hujjatlarni mazmuni bo’yicha qidirish , bir
faylning o’zida bir nechta hujjatni (o’zgartirish kiritilish vaqtiga ko’ra) saqlash va ochish,
Internetda hujjatning qanday ko’rinishini ko’rib o’tish, hujjatni (qog’oz turini, hoshiyani)
o’zgartirish, printerdan chop etishdan oldin ko’rish, chop etish, boshqa dasturlarga (elektron
pochtaga) hujjatni yuborish, hujjat haqida ma’lumot olish, oldin ochilgan hujjatlarni ro’yxati va

dasturdan chiqish kabi menyu punktlari bor. Windows 8 OT da fayl bo’limi boshqa operatsion

sistemalardan farqli ravishda quydagicha bo’ladi.
Microsoft Word 2013 dasturida oldingi dasturlardan farqli ravishda pravka bo’limi
mavjud emas.
Глaвная menyusida Word dasturida bajariladigan asosiy amallar ketma-ketligi
joylashgan bo’lib, bu menyuga foydalanuvchi eng ko’p murojaat qiladi.
Глaвная menyu yordamida foydalanuvchi matndan nusha olish, nushalangan matnni
hosil qilish, belgilangan joyni kesish, yozuv shriftini o’zgartirish, unga rang berish, matinni
quyuq rangda yozish , qo’lyozma shaklida yozish, ostiga chizib yozish, satrlar orasidagi
masofani tanlash, va ma’lum matnga joylashuv o’zgarishlarini kiritish mumkin.
Vid menyusidan hujjatni ko’rinishini, jumladan oddiy ko’rinishda, web shaklda, saхifa
shaklida, bo’limlarni ko’rish va taхrirlash shaklida, instrumentlar panelidan panellarni
(Standartnaya) tanlash, chizg’ichni hosil qilish yoki berkitish (Lineyka), hujjatni sxematik
shaklda ko’rish, hujjat kolontitullarini taхrirlash, hujjatni butun ekran bo’yicha taхrirlash,
hujjatni mashtablash kabi punktlar mavjud.
Vstavka menyusidan hujjatga ob’ektlarni yoki sahifalarni qo’yish, hujjatni betlash, joriy
vaqt va kunni qo’yish, avto matn, klaviaturada yo’q belgilarni, mundarija va ko’rsatkichlarni,
rasmlarni, diagrammalarni, yozuvli ramka, matnli faylni, boshqa dasturlardagi fayllarni yaratish
yoki qo’yish punktlaridan foydalanish mumkin.
Tablitsa menyusi jadvallar bilan ishlash uchun mo’ljallangan bo’lib, bulardan jadvalni
chizish, jadval, ustun va satrlarni qo’yish, yoki aksincha o’chirish va ajratish, kataklarni
birlashtirish yoki bo’lish, jadval chetlarini avto tekislash, matnni jadvalga yoki aksincha jadvalni
matnga aylantirish, jadvaldagi ma’lumotlarni saralash, formulalar ishlatish, jadval hususiyatlarini
o’zgartirish singari vazifalar mujassamlashgan.

Razmetka stranits menyusida joriy ishlanayotgan hujjatga o’zgartirishlar kiritish

mumkin.
Bular quyidagilar: varaqning farmatini “ориентация” bo’limi yordamida albomnaya
holatiga o’tkazish yoki aksincha, knijnaya holatini tanlash, matnni kolonkalarga ajratish, varaqlar
orasidagi masofani tanlash va o’zgartirish, matnni interval va hoshiya bilan jihozlash mumkin.
Dizayn matnning dizaynini unga turli o’zgartirishlar kiritishni,joriy holatini va unga turli
qo’shimcha eskizni kiritish va matinni turli shrift va ranglarda tasvirlash imkonini beradi. Bu
menyu yordamida foydalanuvchi yaratadigan hujjatni chiroyli va ko’rkam qilish imkoniyatiga
ega.
Ko’rinib turibdiki, har bir menyu ma’lum vazifani o’zida mujassamlashtirgan. Word
2013 dasturini ochish. Hozir kompyuteringizga o’rnatilgan Word 2013 dasturini ochishning bir
nechta usullarini ko’rib chiqamiz.
1-usul:
Ish stolidagi Word 2013 dasturining yorlig’iga sichqoncha yordamida ikki marta
bosiladi (1).
2-usul:
«Пуск» (“Start”) menyusi ochib, eng ko’p ishlatilgan, yoki shu menyuga biriktirilgan,
yoki «Панель задач» (“Taskbar”) dasturlar qatoridagi Word 2013 ning ustiga sichqoncha
yordamida bir marta bosiladi (2).

3-usul:
«Пуск» (“Start”) menyuga kirib, “Hamma dasturlar” ( Все программи, All programs)

orqali Microsoft Office 2013 ning ichidan Word 2013 tanlanadi.

4-usul:
«Пуск» (“Start”) menyusiga Word so’zini kiritib (Win tugmasini bosib, Word so’zini

terasiz), taqdim etilgan dasturlar orasidan Word 2013 tanlanadi.
5-usul:
“Bajarish xizmati” (Win+R, Вi’полнить, Run) yordamida win word so’zini kiritib
ochiladi.
Bu usullaring ohirgi ikkitasi umumiy bo’lib, dasturni ochish uchun uning qayerda
joylashganligini bilishingiz (umuman olganda qidirib o’tirishingiz) shart emas.

Matn bilan ishlash – Ikkinchi qism

Matnni Yo’g’on (Полужирный, Bold *Ctrl+B), Kursiv (Курсив, Italic *Ctrl+I), Tagiga
chizilgan (Подчеркнутий, Underlined *Ctrl+U, matndagi bo’shliqlarni qoldirib tagiga chizish
uchun Ctrl+Shift+W), Chizib tashlangan (Зачеркнутий) qilish. Bunda matnni ham yo’g’on, ham
kursiv, ham tagiga chizilgan хam Chizib tashlanganqilish mumkin. Chiziladigan chiziqning turi
va rangini uning yonida joylashgan menyudan o’zgartiriladi.
Satr ostidagi belgi (Подстрочний знак, Superscript *Ctrl+=) va Satr ustidagi

Belgi (Надстрочный знак, Subscript *Ctrl++).

Matn effektlari va rasmiylashtirish (Текстовое эффекти и оформление, Text Effects
and Typograpхy).

Matnni belgilash rangi (Цвет виделение текста)

Matn rangi (Цвет текста, Text colour)

Barcha formatlarni yo’q qilish (Удалить все форматирование, Clear formatting

*Ctrl+Bo’shliq(Пробел, Space)). Bunda matnga kiritilgan barcha format bo’yicha kiritilgan
barcha o’zgartirishlar bekor qilinadi va matn eng oddiy ko’rinishga o’tadi (aslida, matn formati
“Oddiy uslub” (Обичний стиль, Normal style) bo’yicha bo’ladi. Uslublar haqida keyingi
darslarimizda ma’lumot beramiz).Misol uchun, bu matn:

formati yo’q qilingandan keyin quyidagi ko’rinishga keladi: Barcha formatlarni yo’q qilish

(Удалить все форматирование, Clear formatting *Ctrl+Bo’shliq (Пробел, Space)). Bunda
matnga kiritilgan barcha format bo’yicha kiritilgan barcha o’zgartirishlar bekor qilinadi va matn
eng oddiy ko’rinishga o’tadi (aslida, matn formati “Oddiy uslub” (Обичний стиль, Normal
style) bo’yicha bo’ladi. Uslublar haqida keyingi darslarimizda ma’lumot beramiz).1