7-MA‘RUZA
Rama konstruksiyalarni ishlab chiqarish texnologiyasi
Reja:
7.1. Payvandlangan rama konstruksiyalari haqida ma‘lumot.
7.2. Rama konstruksiyalarini ishlab chiqarish texnologiyasi.
7.1. Payvandlangan rama konstruksiyalari haqida ma’lumot
Ramalar alohida detallar va mexanizmlarni yaxlit bir agregatga biriktirishga mo‘ljallangan xajmiy fazoviy konstruksiya hisoblanadi. Ramalarga qo‘yiladigan asosiy talablardan konstruksiya qattiqligini aytish mumkin. Payvand ramalar balkalardan tashkil topadi va ular bir-biri bilan qattiq yoki yordamchi elementlar vositasida biriktiriladi. Ramalar o‘lchamlari va shakllari turli xil bo‘lib, ularni tayyorlash usullari ham xar hil bo‘ladi.
7.2. Rama konstruksiyalarini ishlab chiqarish texnologiyasi
Og‘ir mashinasozlikda prokat stanlarni rama kletlari katta po‘lat quyma ko‘rinishidagi balkali zagotovkalardan yig‘iladi va payvandlanadi. 7.1-rasmda to‘rt quyma zagotovkadan tashkil topgan prokat stani vertikal ramasi tasvirlangan. Zagotovkalarni tutashtirish joylari payvand deformasiyalar simmetrikligi va elementlar shaklidan kelib chiqib belgilanadi. Tutashtirish joyidagi murakkab qo‘shtavr kesimi o‘rniga yaxlit kesim tanlanib, (A-A, B-B) elektroshlakli payvandlash bilan biriktiriladi. Tutashtirish joyini bunday ko‘rinishda amalga oshirish ko‘p qavatli payvandlashga qaraganda texnologik jihatdan oson. Elektroshlakli payvandlashdan so‘ng rama payvand birikma mexanik xossalarini yaxshilash maqsadida termik ishlovdan o‘tkaziladi. Rama o‘lchamlarini aniqlashtirish uchun mexanik ishlovdan o‘tkaziladi.
7.1-rasm. Vertikal klet ramasi
Temir yo‘l vagonlari ramalari nisbatan murakkab elementlari yupqa devorli quyma ko‘rinishda tayyorlanadi. Misol sifatida elektrovoz aravasi ramasini ko‘rsatish mumkin. Bu rama (7.2-rasm) yonbosh (1), quyma shkvornya brusi (2), chetki (konsevoy) bruslardan tashkil topadi.
Arava ramasi ko‘p sonli dinamik yuklanishlar ta’sirida sinaladi. Shu sababdan rama konstruksiyasi va yig‘ish-payvandlash texnologiyasi bunday sharoitda kam darajadagi kuchlanishlar to‘planishini ta‘minlashi kerak bo‘ladi. Yuqoridagilarni hisobga olgan holda rama konstruksiyasi va tayyorlash texnologiyasini takomillashtirish imkoniyati mavjud. Elektrovoz aravasi ramasini tayyorlashda balkali elementlar tayyor zagotovka ko‘rinishida uzatiladi (7.2-rasm). Bu ramada yonboshdan chetki brusga o‘tish ravonligini ta‘minlash uchun burchakli uloq yordamida amalga oshirilib, uchma-uch birikma bilan payvandlanadi. Bunday birikmalar nisbatan yuqori darajada kuchlanishlar to‘planishiga ega bo‘lib, toliqish darzlari hosil bo‘lishiga sabab bo‘lishi mumkin. Shuning uchun rama konstruksiyasi va yig‘ish-payvandlash tartibini o‘zgartirib, bir tomonlama uchma-uch payvandlashdan voz kechish mumkin bo‘ladi (7.3-rasm).
7.2-rasm. Elektrovoz ikki o‘qli aravasi ramasi.
Yonbosh va chetki brus listlari tashqi va ichki devorlarni tashkil etib, ularning poyaslari ikki tomondan payvandlanadi. Burchak poyas choklarini bajarish bilan umumiy yig‘ish ishlari tugatiladi. Katta o‘lchamdagi ramalarni seriyali tayyorlash transport konstruksiyalari ishlab chiqarishda qo‘llaniladi (vagonlar, lokomotivlar, avtomobillar). Misol sifatida bir bo‘ylama xrebet va sakkiz ko‘ndalang balkalardan tashkil topgan, qattiq mahkamlangan yarimvagon ramasini keltirish mumkin. Xrebet balka ikkita Z shaklidagi va qo‘shtavr balkadan tashkil topadi. Xrebet balkasi to‘g‘ri chiziqligini ta’minlash uchun bo‘ylama choklarni payvandlashda paydo bo‘ladigan egilish deformasiyasi o‘rnini bosuvchi dastlabki teskari egilish yig‘ish moslamasida hosil qilinadi va qisqa choklar bilan o‘rnatiladi. Ko‘ndalang balkalar ham konstruksiyani umumiy yig‘ishgacha tayyorlab olinadi. Yarimvagon ramasini yig‘ish ishlari teskari holatda amalga oshiriladi. Ramani yig‘ish moslamasida birinchi navbatda ko‘ndalang balkalar o‘rnatiladi keyin esa xrebet balkasi ko‘ndalang balkalarga perpendikular ravishda yuqori gorizontal listlarga taqalish holatigacha yetkaziladi. Umumiy payvandlash ishlari kantovatelda davom ettiriladi.
7.3-rasm. Arava ramasini tayyorlashda yig‘ish-payvandlash ishlari ketma-ketligi
7.4-rasm. Yarim vagon tugunlari:
a-shkvornya balkasini xrebet balkasi bilan biriktirish, b-oraliq balkani xrebet balka bilan biriktirish
Yuqoridagi balkalarni umumiy yig‘ish bilan rama tayyor holga keltiriladi. Rama konstruksiyalarini uzluksiz liniyalarda seriyali ishlab chiqarishni mexanizasiyalash maxsus yig‘ish-payvandlash uskunasi yordamida amalga oshiriladi. Teplovoz ramasi karkasini yig‘ish-payvandlash uchun xizmat qiladigan konduktor-kantovatel shunday uskunaga misol bo‘ladi (7.5-rasm). Yig‘ish konduktorini asosini buriluvchi rama (1) hosil qiladi va u pnevmoprijim, tirgak va fiksatorlarga ega. Konduktorni burilishi asos (2) ga sharnirli mahkamlangan gidrodomkratlar (3) vositasida amalga oshiriladi. Buriluvchi o‘qlar (4) gidrosilindrlar yordamida harakatga keltiriladi.
7.5-rasm. Gidrodomkratli konduktor-kantovatel
Nazorat savollari
1. Rama konstruksiyalarini yig‘ish va payvandlashda qo‘llaniladigan uskunalar qanday xususiyatlarga ega?
2. Ramalar qanday konstruksiyalar?
3. Ramalarga qanday talablar qo‘yiladi?
|
