|
7-sanlı lekciya Tema: O’zbekstan aymag’ında paydalı qazılmalar ha’m olardan paydalanıw Tiykarg`i sorawlar
|
| bet | 1/3 | | Sana | 05.04.2024 | | Hajmi | 22.9 Kb. | | #188386 |
Bog'liq tabiyiy resurslar Buddaviylik va xristianlik dini tarixi va falsafasi-fayllar.org, 3-Mavzu Buddaviylik ва xristianlik dini tarixi ва falsafasi rej, 4- MAVZU, 8-sinf Unit 11. Food demo, 1-topshiriq Gulasal, Xomidov Sodiq Amirali o\'g\'li, Neft va gaz ishi asoslari, 3-Mustaqil ish mavzulari, Kiber huquqdan 2 va 3 praktik, Kriptagrafiya 2 baza full, Rsa shifrlash rsa shifrlash algoritmiga misol. Eds va ochiq kali-fayllar.org, aaalalalal, klfksklfdlsk, llokk, wqwsasa
7-sanlı lekciya
Tema: O’zbekstan aymag’ında paydalı qazılmalar ha’m olardan paydalanıw
Tiykarg`i sorawlar:
O’zbekistanda jer resurslarınan paydalaniwdın’ mashqalaları.
Jer asti qazılmalarınan o’nimli paydalanıw mashqalalari
O’zbekistanda mineral resurslardan paydalanıw
Tayanish so`zler: ortaliq, gumus, topiraq eroziyasi, shorlanıw, batpaqlanıw, sho’lleniw, fotosintez, bakteriya, o’nimdarlıq, konkretsiya, rekultivatsiya
O’zbekistan Respublikası jer fondı 44,9 mln ga dı iyeleydi. Jer fondı to’mendegi tiplerge ajıratıladı:
Awıl xojalıg’ına mo’lsherlengen jerler;
Jasawshılar punktlerinin’ jerleri;
Sanaat, transport, baylanis, qorg’anıw h’a’m basqa ma’qsetlerge mo’lsherlengen jerler;
Tabiyattı qorg’aw, salamatlastırıw, rekreatsiya ma’qsetlerine mo’lsherlengen jerler;
Tarixiy-ma’deniy a’h’miyetke iye jerler;
Tog’ay fondi jerleri;
Suw fondı jerleri;
Qosımsha jerler.
Awıl xojalıg’ında paydalanılatug’ın jer fondı u’sh tipke bo’linedi: suwg’arılatug’ın jerler, lalmikar jerler, tabiyiy jaylawlar.
Tabiiy jaylawlar 50,1%, suwg’arılatug’ın jerler 9,7%, lalmikar jerler 1,7%, tog’aylar 3,2%, basqa paydalanalmaytug’ın jerler 35,3 % ti quraydi. Suwg’arılatug’ın jerler 4,3mln ga dı quraydi h’a’m awıl xojalıq o’nimlerinin’ 93% ten artıg’ın beredi (48-su’wret).
O’zbekstandag’ı suwg’arılatug’ın jerlerdin’ 50% ten artıg’ı shorlang’an. A’sirese Qaraqalpaqstan Respublikası, Buxara h’a’m Sırda’rya wa’layati topıraqlari ku’shli shorlang’an. Topıraqlarda shirindi mug’darı 30-50% ge shekem kemeygen. 2 mln gektardan artıq jerler eroziyag’a ushırag’an. Samal eroziyası u’lken maydandı iyelegen. Suw eroziyası tiykarınan taw aldı, tawlı jerlerde ku’zetiledi h’a’m jaylawlardan nadurıs paydalanıw, tik janbawırlardı naduris aydaw h’a’m o’simlik qaplamının’ kemeyiwi na’tiyjesinde a’melge asadi. Bunday jerler Ferg’ana, Surxanda’rya, Qashqada’rya wa’layatlarında ken’ tarqalg’an.
O’zbekstanda topıraqlardin’ mineral o’git h’a’m za’h’a’rli ximiyaliq zatlar menen pataslanıw da’rejesi h’a’r dayım joqarı bolg’an. Bunday awh’aldın’ tiykarg’ı sebebi uzaq waqıt dawamında joqarı o’nim alıw h’a’m parazitlerge qarsı gu’res ma’qsetlerinde ximiyalıq zatlardın’ h’a’dden tıs artıqsha isletilgenliginen. Aqırg’ı jıllarda paxta maydanlarının’ kemeyiwı, almasıp egiwdin’ ken’irek ko’rsetip beriliwi, mineral to’ginler, pestitsid h’a’m gerbitsidler isletiliwinin’ normallasıwı h’a’m basqa tadbirler topıraqlar jag’dayın jaqsılanıwına alıp kelmekte.
Qalalar h’a’m sanaat protsesslerinde topıraqlardın’ awır metallar h’a’m basqa za’h’a’rli birikpeler, sonday-aq qorg’asın, mis, kadmiy menen ku’shli pataslanıwı bayqaladı. A’sirese Almalıq, Nawayı, Tashkent qalası h’a’m a’tirapi topıraqları ku’shli pataslang’an.
Jer quramındag’ı o’zgerislerdi o’z waqtında anıqlaw, jerlerge bah’a beriw, keri h’a’reketlerdin’ aldın alıw h’a’m aqıbetlerin tamamlaw ushın jer fondinın’ h’alatın baqlap turiw sisteması jer monitoringi keriledi.
O’zbekstan ju’da’ bay jer resurslarına iye. Biraq usı ku’nge shekem olardan o’nimli paydalanıw jaqsı jolg’a qoyılmag’an. Respublikada 160 mın’ gektardan artıq jerler texnogen buzılg’an. Jer h’a’m jer resurslarınan paydalanıwdı ta’rtipke salıw ma’qsetinde O’zbekistan Respublikasında 1998-jılı “Jer kodeksi” qabıl qılıng’an.
|
| |
