8
To‘suvchi konstruksiyalardan issiqlik yo‘qolishini kamaytirish va energiya
samaradorligini oshirish usullari
Otajonov Muslimbek Nazirjon o‘g‘li
Toshkent arxitektura-qurilish universiteti
Qurilish muhandislik texnologiyasi kafedrasi assistenti
Annotatsiya:
Ushbu
maqolada
to‘suvchi konstruksiyalardan issiqlik
yo‘qolishini kamaytirish va energiya samaradorligini
oshirish usullari,
binolarni va
ularning tashqi to‘siq konstruksiyalarini loyihalash haqida ma’lumotlar keltirilgan.
Kalit so‘zlar: energiya, tabiiy gaz, mazut, ko‘mir, inert gazlar, izolyatsiya,
infiltratsion havo, "sovuq ko‘priklar", radiatsiya.
KIRISH
Ko‘pgina mamlakatlarda maktablar, kasalxonalar, bolalar bog‘chalari, idoralar,
turar-joy binolari va boshqalar kabi binolarda energiyani
tejash uchun katta
imkoniyatlar mavjud. Energiyani tejash bo‘yicha turli tadbirlarni amalga oshirish
orqali energiya xarajatlari ko‘pincha sezilarli darajada kamayishi mumkin. Energiya
sarfini kamaytirish ifloslanishni ham kamaytiradi. qayta tiklanmaydigan energiya
manbalaridan olinadigan muhit (tabiiy gaz, mazut, ko‘mir), bu atrof muhitga mahalliy
va global miqyosda ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Energiyani tejashning haqiqiy potensialini
aniqlash va barqaror natijalarga erishish uchun loyihalashtirish
va amalga oshirish
uchun tizimli va samarali tarzda murojaat qilish kerak.
Binolarni va ularning tashqi to‘siq konstruksiyalarini loyihalashda birinchi
navbatda insonlarning yashashi va ishlashi uchun mo‘tadil iqlim sharoiti yaratish
bo‘ladi. Insonlarning yashashi uchun mo‘tadil harorat 18-24
o
C bo‘lishi kerak. Agar
xona ichidagi harorat +8
o
S dan past bo‘lsa sovuq, +8 +15
o
C bo‘lsa salqin, +16 +28
o
C
bo‘lsa iliq, va 28
o
S dan yuqori bo‘lsa havo issiq hisoblanadi. Binolarni qish faslida
isitish va yoz faslida quyosh radiatsiyasidan himoya qilish iqlim mintaqasining
obhavosiga bog‘liq. Binolarning tashqi hajmiy–tarxiy
yechimlariga tashqi havo
iqlimining ta’siri kattadir.
Yil davomida 6 oy icitiladigan qishloq uylarining tashqi devor qalinligi sarf
bo‘ladigan issiqlik miqdorini tejash uchun, mo‘tadil iqlimda loyiha qilinadigan
binolarni tashqi devor qalinligidan qisman katta qilib olinadi.
Qishloq uylarining
energiya samaradorligini oshirishda tabiiy va iqtisodiy tamondan tejamkor qurilish
9
materiallaridan foydalanish kerak. Mahalliy issiqlik himoya materiallari bilan
zamonaviy issiqlik himoya materiallari bir - biri bilan solishtirish maqsadida tadqiqot
olib borish uchun bino tanlandi.
Isitish va shamollatish uchun issiqlik energiyasining o‘ziga xos sarfini
kamaytirishga erishish uchun energiya samaradorligi bo‘yicha
tadbirlarni ishlab
chiqish va amalga oshirish mumkin, ulardan biri qishloq sharoitidagi ko‘p xonadonli
turar—joy binolarining tashqi yopiq inshootlarini issiqlik himoyasini kuchaytirish.
- tashqi devorlar — 4,0 m2
o
S/Vt gacha;
- chordoq pollari (sovuq chordoqda) 5,2 m2 gacha
o
S/Vt;
- kombinasiyalashgan qoplamalar-6,0 m2 gacha
o
S/Vt;
- derazalar, balkonli eshiklarning oynavand qismi, vitrajlar (zinapoya va lift
tugunlari, xonalaridan tashqari) - 1,0 m2 gacha
o
S/Vt.
To‘siq konstruksilarning issiqlik uzatilishiga qarshiligining
oshishiga yanada
samarali izolyatsiyani tanlash va issiqlik o‘tkazuvchi qo‘shimchalarning ta’sirini
kamaytirish orqali, strukturaning termal bir xilligini oshirish uchun texnik
yechimlardan foydalanish orqali erishiladi. Kerakli me’yoriy ko‘rsatkichlarni
ta’minlash uchun turar-joy binolarining tashqi devorlarining yuk ko‘taruvchi va
issiqlik izolyatsiyasi qatlamlaridan iborat ko‘p qatlamli qilib qurilgan. Tashqi devor
izolyatsiyasi texnologiyasi atrof-muhitning sovuq ta’sirini o‘z zimmasiga olganligi
sababli strukturani devorlar orqali issiqlik yo‘qotilishidan maksimal darajada himoya
qiladi
Tashqi izolyatsiya qatlamlari devorlarning qalinligini
kamaytirishga imkon
beradi va issiqlik izolyatsiyasi xususiyatlarini yo‘qotmasdan ularning qurilmasida
yengilroq materiallardan foydalanadi. Teng issiqlik izolyatsiyasiga ega materiallar
qalinligining qiyosiy xususiyatlari rasmda ko‘rsatilgan.
