prokatlash deyiladi.
Metall har bir jo‘va bilan AВ (dugasi) yoyi orqali tegib, bu yoyni
qamrash yoyi deyiladi. Shu yoyga to‘g‘ri keladigan
burchagini esa
qamrash burchagi deyiladi. Metalni deformatsiyalanishga kirish AA
tekisligi bilan defor matsiyalanishdan chiqish ВВ tekisligi oralig‘idagi
xajmni deformatsiyalanish qismi deyiladi.
-burchagini miqdori
jo‘valarni silliqligiga, diametriga va prokatlanayotgan zagotovkani
temperaturasiga bog‘liqdir. Jo‘va diametri katta bo‘lgan sari
- burchak
shunchalik kichiklasha boradi. Silliq yuzali jo‘valarda prokatlashda -
burchagi kertilgan yuzaligiga nisbatan kichik bo‘ladi. Sovuq xolatda
prokatlashda . =3- 8
o
, listlarni qizdirib prokatlashda =15-22
o
, sortli
materiallarni prokatlashda 22-24
o
, kertilgan jo‘valardi =27-34
o
, qilib
olinadi.
Prokatlash jo‘valari silliq (listlar prokatlash uchun), pog‘onali (polosa
prokatlash uchun) va ariqchali (profillar prokatlash uchun) bo‘lishi
mumkin. Jo‘vaning tanasi “bochka” deyiladi.
Ariqchali jo‘vaning ish sirtlariga (bochka) o‘yiqlar qilingan, bu o‘yiqlar
“ariqchalar” deyiladi. Ikki jo‘vaning bir-biriga ro‘para ariqchalari kolibrni hosil
qiladi. Kolibrlar ochiq (a) va yopiq (b) kolibrlarga bo‘linadi.
Metallarni prokatlash uchun foydalaniladigan zagotovka quyma bo‘lib,
prokatlash natijasida olingan maxsulot prokat deyiladi. Prokatning profillari va
o‘lchamlari xilma xil, shu sababli ularni sortimentlar deyiladi.
Prokatlarni tubandagi asosiy gruppalarga ajratiladi.
1. Sortli prokat-list, polosa, doiraviy, kvadrat, shveller, rels, qushtavr va
boshqalar.
2. List prokat (listning qalinligi 4 mm gacha bo‘lsa yupqa, 4-60 mm bo‘lsa qalin
listlar deyiladi)
3. Trubaga mo‘ljallangan po‘lat prokat (chokli va choksiz trubalar)
4. Maxsus po‘lat prokatlarga vagon g‘ildiraklari, tishli g‘ildiraklar kiradi.
5. Davriy prokatlarga vagon o‘qi, shatunlar, armaturalar va boshqalar kiradi.
Metallarni prokatlovchi mashina prokatlash
stani deyiladi. Prokatlash stanining asosiy
qismi ish kleti deyiladi.
Prokatlash stanlarini asosan, tubandagi
ko‘rsatkichlarga ko‘ra gruppalarga bo‘lish
qabul qilingan: ish kletining jo‘valari soniga,
ishlab chiqariladigan maxsulot xiliga,
kletlarning o‘rnatilishiga.
