9. Metallarni bosim bilan ishlash asoslari

Download 19.21 Kb.
bet	1/4
Sana	24.11.2023
Hajmi	19.21 Kb.
	#104656

1 2 3 4

Bog'liq
№9. Metallarni bosim bilan ishlash asoslari-fayllar.org
2 5352785795038064242, ABDUQODIROVA DILDORA, Amaliyot ishi, 1-amaliy topshiriq (1), O`zgarmas tok qonunlari O zgarmas tok, Elektron raqamli imzo va uni resublikamizda tadbiq etilish holati., 9, 1-MAVZU TOPSHIRIQ KIBERXAVFSIZLIK ASOSLARI CYSF16MBK (4) (5), Inavatsion Iqtisodiyot

Umumiy ma’lumot

№9. Metallarni bosim bilan ishlash asoslari

MA’RUZA MAVZUSI

№9. Metallarni
bosim bilan ishlash
asoslari.

Reja:
1.
Umumiy ma’lumot
2.
Metallarni bosim bilan ishlash oldidan
qizdirish va qizdirish qurilmalari.
3.
Metallarni prokatlash.
4.
Prokatlash texnologiyasi
xaqida ma’lumot.
5.
Trubalar prokatlash


Umumiy ma’lumot

Metallarni bosim bilan ishlashda zagotovkadan buyumning
talab etilgan shakli qo‘yilgan tashqi kuch ta’sirida
zagotovkaning ayrim xajmlarini qayta taqsimlash natijasida
hosil qilinadi. Metallarni bosim bilan ishlash shu
metallarning plastikligidan foydalanishga asoslangan.
Metallarning plastiklik xossasi ularning xiliga, ximiyaviy
tarkibiga, ishlov berish xarakteriga bog‘liqdir. Toza
metallarning plastikligi eng yuqori, qattiq eritmalarniki
undan pastroq, ximiyaviy birikmalarning plastikligi esa eng
past bo‘ladi.

Metallarni bosim bilan ishlashda temperatura ko‘tarilgan sari
ularning plastikligi ortadi, deformatsiyaga qarshilik
ko‘rsatishi esa pasayadi.


Metallarni bosim bilan ishlash oldidan qizdirish natijasida plastiklik 12

marta ortishi mumkin. Barcha metallarning plastikligi erish
temperaturasiga yaqin temperaturalar zonasida ancha pasayadi. Po‘lat
uchun 300-400
o
C oralig‘ida va fazalar o‘zgarishi intervalida (perlitning
austenitga, austenitning esa perlitga aylanish intervalida, holat
diagrammasidagi P va G chiziqlari oralig‘ida) sodir bo‘ladi.
Deformatsiya tezligining ortishi plastiklikning pasayishiga olib keladi,
ammo bunda deformatsiyaning issiqlik effektini hisobga olish kerak
bo‘ladi, bu issiqlik effekti esa plastik deformatsiya uchun sarflangan
energiyaning issiqlikka aylanishi natijasida metalning qizishidan va
issiqlikning metaldan atrofdagi muxitga tarqalishidan iborat. Shuning
uchun tezlik va temperatura faktorlarini birga olib qarash va metallarni
bosim bilan ishlashda temperatura-tezlik sharoiti deb suzlash qabul
qilingan.




Metallarni bosim bilan ishlashda ularning eng muhim

texnologik xossasi bolg‘alanuvchanligidir. Bosim bilan
ishlashda metalning o‘z shaklini o‘zgartira olish xossasi uning
bolg‘alanuvchanligi deyiladi. Metallning
bolg‘alanuvchanligiga temperatura katta ta’sir ko‘rsatadi.
Temperatura qanchalik yuqori bo‘lsa, bolg‘alanuvchanlik
katta bo‘ladi.

Metallarni bosim bslan ishlashning asosiy turlari:

1. Prokatlash
2. Cho‘zish 3. Presslash

4. Bolg‘alash 5. List shtamplash 6. Xajmiy shtamplash

Bosim bilan ishlash asosi bo’lgan plastik deformatsiya
metalning strukturasi va xossalarini o‘zgartirib yuboradi.






Metallarga kuch ta’sir etganda oldin elastik va kuchni ortishi esa

plastik deformatsiyaga olib keladi. Ma’lumki metall va qotishmalar

kristallik panjaralardan iborat, ular uzaro turg’un bo‘lib har bir metall
uchun aniqdir.

Plastik deformatsiyalanishda atomlar oralig’ida masofa ortib, uning
qiymatidan ortib ketadi. Plastik deformatsiyalanish natijasida kristall
panjaralarda siljish yoki ikkilanishlar hosil bo‘ladi.

Siljish natijasida kristall panjara buziladi va donalar maydalanadi, bu
esa shu zonada metallning puxtalanishiga olib keladi. Atomlarning
siljishi, kristall panjaraning buzilishi metallda anchagina ichki
kuchlanishlar hosil bo‘lishiga olib keladi. Bunda metalning qattiqligi,
puxtaligi ortib, plastikligi pasayadi. Metallning plastik
deformatsiyalanishidan so‘ng puxtalanishi naklyop deyiladi.
