=-18-=
Bir so’z bilan aytganda, protsessor kompyuterning barcha ishini boshqaradi va barcha
ko’rsatmalarini bajaradi.
Shaxsiy kompyuterning eng muhim ko’rsatkichi uning ishlash tezligi va
ma’lumotlarni saqlash uchun xotira hajmidir. Ma’lumki, 2 sonini turli darajalari
bo’lgan 4, 8, 16, 32, 64 lar bilan bog’liq bo’lgan mikroprotsessorlar qabul qilishi
mumkin bo’lgan betlar soni kompyuterlarning razryadini belgilaydi.
Kompyuter
taminoti va uning turlari
Kompyuter ikkita ajralmas qismdan tashkil topgan bo'ladi: apparat ta'minoti
(hardaware) va dasturiy ta'minot (software). Ular o'zaro bog'langan holda yagona
uyg'unlikda ishlaydi va muayyan vazifalarni bajaradi.
Kompyuterning imkoniyatlarini kengaytiradigan va turli vazifalar bajarishini
ta'minlaydigan vosita bu albatta dasturiy ta'minotdir. Dasturiy ta'minot odatda
kompyuterning qattiq diskida saqlanadi va kompyuter yoqilishi bilan maxsus dastur -
operasion sistema ishga tushadi.
Dasturiy ta'minot ikkita asosiy guruhga bo'linadi:
1. Sistema dasturiy ta'minoti
2. Amaliy dasturiy ta'minot
Sistema dasturiy ta'minotga odatda operasion sistema va qobiqlar, qo'shimcha
dasturiy ta'minotga ega yordamchi vazifalarni bajaradigan
har xil dastur va dasturiy
majmualar kiradi (masalan, matn muharriri, elektron jadval, grafik dasturlar va
hokazo).
Bundan tashqari, dasturiy ta'minot tarqatilishi va targ'ib qilinishi bo'yicha quyidagi 3
ta turga ajratiladi:
- Software - qiymati 100% to'langanidan keyin o'rnatilib, foydalaniladigan
dasturiy ta'minot.
- Shareware - aprobasiya, ya'ni sinovdan o'tkazish muddatiga ega bo'lgan (odatda
7 kundan 40 kungacha, yoki bir necha bor kirib ishlashga)
yoki imkoniyatlari
cheklangan dasturiy ta'minot. Undan foydalanib, zarurligi aniqlanganidan keyin xarid
qilish mumkin.
- Freeware - mutlaqo bepul dasturiy ta'minot. Aksariyat hollarda reklama sifatida
yoki dasturchilarning ilk ishlanmalari tarqatiladi.
Kompyuterga dasturiy ta'minotni o'rnatish jarayoni installyasiya deyiladi, uni
o'chirish esa deinstallyasiya deb ataladi. Biror bir dasturiy ta'minotni o'rnatishdan
oldin sistema talablarini, ya'ni kompyuterga qo'yiladigan talablarni ko'rib chiqib,
mosligini aniqlash lozim. Agarda kompyuterning konfigurasiyasi dasturning
sistemaga bo'lgan talablariga javob bermasa, u holda mazkur dastur ishlamaydi yoki
noto'g’ri ishlaydi.
Dasturiy ta'minotni o'rnatishga mo'ljallangan nusxasi odatda zich holatdagi
majmua shakliga ega bo'lib distributiv deb nomlanadi. Distributiv aksariyat hollarda
kompakt-diskda joylashgan bo'ladi, lekin zarurat tug'ilsa, uning nusxasini qattiq disk
yoki boshqa ma'lumot saqlash vositasiga ko'chirish mumkin.
Har bitta distributiv lisenzion shartnoma (yoki kelishuv)ga ega bo'lib, o'rnatish
uchun zarur bo'ladigan maxsus kalit yoki maxfiy parolga ega bo'ladi (cd-key).
Mazkur parol yoki kalit kiritilmaguncha dasturiy ta'minotni o'rnatib bo'lmaydi.
