a b c
To’g’ri burchakli izometriyada aylananing ellips shaklida chiziladi, bunda ellipsning
katta o’qi 1.22d ga va kichik o’qi 0.7d ga teng bo’ladi.
182- shakl
Dimetriya. To’g’ri burchakli dimetriyada koordinata o’qlari 183a-shakldagidek, qiyshiq
burchakli dimetriyada 183b-shakldagidek chiziladi.
a b
183- shakl
To’g’ri burchakli dimetriyada aylananing ellips shaklida quyidagicha chizuladi. 184-
shakl.
Proyeksiyalar tekisliklariga nisbatan parallel joylashgan aylanalar ellipslarining kichik
o’qlari izometriyaga o’xshash tegishli o’qqa parallel joylashgan bo’ladi, katta o’qi unga
perpendikulyar bo’ladi.
Ortogonal dimetriyada ellipslarning o’qlari quydagicha boladi: ellipsning katta o’qi
1.06d, kichik o’qi esa 0.35d ga teng. Frontal proyeksiyalar tekisligida yotgan aylana
ellipsining katta o’qi 1.06d ga, kichik o’qi esa 0.95d ga teng bo’ladi. 184- shakl
Detallarning aksonometrik tasvirlarini yasash.
Buyumning aksonometrik tasvirini yasashdan oldin, uning aksonometrik eskizini
qo’lda tasvirlab, buyum haqida tasavvurga ega bo’lib, so’ngra uning izometriya yoki
dimetriyasini qurish maqsadga muvofiqdir. Detalning eskizi yoki chizmasiga asosan uning
aksonometrik proyeksiyasini yasashda koordinatalar usulidan foydalaniladi va quyidagi
tartib bo’yicha bajariladi:
1. Berilgan har qanday detal uchun aksonometrik proyeksiyalar turi (izometriya yoki
dimetriya) aniqlanadi.
2. Yetarli bo’lgan joy ajratilib, koordinata boshi O nuqta belgilanadi va aksonometrik
X, Y va Z o’qlar chiziladi.
3. Buyumning orthogonal chizmasida X, Y va Z koordinata o’qlarining yo’nalishi
belgilanadi.
4. Ortogonal chizmadagi o’lchamlar bo’yicha, jismning simmetriya va undagi
chiziqlarning parallellik xususiyatlariga amal qilingan holda uning aksonometrik
proyeksiyasi quriladi.
5. Buyumning ortogonal chizmasidagi ma’lum nuqtalardan foydalanib, uning
balandlik qismi, ichki qismi va yon tomonlari quriladi.
185- shakl
Aksono’metrik proyeksiyasi bo’yicha berilgan detalning shakli diqqat bilan
o’rganiladi va uning tashkil etgan elementlari qanday geometrik jisimlardan tuzulganligi
aniqlanadi.
Detalni uchta ko’rinishi, yani
