|
Resurslarni taqsimlashning xalqaro istiqbollari
|
| bet | 7/11 | | Sana | 15.05.2024 | | Hajmi | 43,06 Kb. | | #233862 |
2.3 Resurslarni taqsimlashning xalqaro istiqbollari
Global savdo resurslarni taqsimlashda muhim rol o'ynaydi, ishlab chiqarish, iste'mol va mamlakatlar bo'ylab taqsimlanish shakllariga ta'sir qiladi. Ushbu bo'limda resurslarni qayta taqsimlash uchun global savdoning oqibatlari ko'rib chiqiladi:
Savdo nomutanosibliklari: Global savdo resurslarni taqsimlashdagi nomutanosibliklarga olib kelishi mumkin, ba'zi mamlakatlar tabiiy resurslarni eksport qiladi va ishlab chiqarilgan mahsulotlarni import qiladi, boshqalari esa yuqori qo'shimcha qiymatli ishlab chiqarishga ixtisoslashgan.
Ta'minot zanjirlari: Global ta'minot zanjirlari firmalarga butun dunyo bo'ylab kirish va bozorlarga kirishga imkon berish orqali resurslarni samarali taqsimlashni osonlashtiradi. Biroq, ta'minot zanjiridagi uzilishlar covid-19 pandemiyasi paytida ko'rinib turganidek, resurslarni taqsimlashda qiyinchilik tug'dirishi mumkin.
Savdo shartnomalari: mintaqaviy va ikki tomonlama savdo shartnomalari savdo to'siqlarini kamaytirish va tartibga solish standartlarini uyg'unlashtirish orqali resurslarni taqsimlashni shakllantiradi. Biroq, savdo shartnomalari, agar etarli kafolatlar bilan ishlab chiqilmagan bo'lsa, tengsizlik va atrof-muhit degradatsiyasini kuchaytirishi mumkin.
Transchegaraviy moliyaviy oqimlar va rivojlanishga yordam oluvchi va donor mamlakatlarda resurslarni taqsimlashga ta'sir qiladi. Ushbu bo'lim ularning ta'sirini o'rganadi:
To'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalar (FDI): FDI qabul qiluvchi mamlakatlarda infratuzilmani rivojlantirish, texnologiyalarni uzatish va ish o'rinlarini yaratishni moliyalashtirish orqali resurslarni taqsimlashga hissa qo'shishi mumkin. Biroq, FDI oqimlari tengsizlikni kuchaytirishi va samarali tartibga solinmasa, mahalliy sanoatni buzishi mumkin.
Pul o'tkazmalari: chet elda ishlayotgan muhojirlarning pul o'tkazmalari ko'plab rivojlanayotgan mamlakatlarda resurslarni taqsimlashda, maishiy iste'mol, investitsiyalar va qashshoqlikni kamaytirishda hal qiluvchi rol o'ynaydi.
Rivojlanish yordami: rasmiy rivojlanish yordami (ODA) va gumanitar yordam sog'liqni saqlash, ta'lim va infratuzilma loyihalarini qo'llab-quvvatlovchi qabul qiluvchi mamlakatlardagi resurslardagi kamchiliklarni bartaraf etishga yordam beradi. Biroq, yordam samaradorligi boshqaruv, hisobdorlik va qabul qiluvchining ustuvorliklari bilan moslashish kabi omillarga bog'liq3.
Resurslarni taqsimlashning o'zaro bog'liqligi va manfaatdor tomonlarning xilma-xilligi tufayli global resurslarni boshqarish ko'plab muammolarga duch kelmoqda. Ushbu bo'lim asosiy muammolarni ta'kidlaydi:
Resurs tanqisligi: suv, energiya va minerallar kabi cheklangan resurslarga bo'lgan talabning o'sishi resurslarni barqaror taqsimlash uchun qiyinchiliklar tug'diradi. Resurs tanqisligini bartaraf etish xalqaro hamkorlik va resurslarni boshqarish texnologiyalarida innovatsiyalarni talab qiladi.
Atrof-muhitning buzilishi: iqlim o'zgarishi, o'rmonlarning kesilishi va biologik xilma-xillikning yo'qolishi kabi Global ekologik muammolar resurslarni taqsimlash uchun chuqur ta'sir ko'rsatadi. Resurslarni barqaror taqsimlashga erishish atrof-muhitga ta'sirini yumshatish va yashil texnologiyalarni targ'ib qilish bo'yicha birgalikda harakatlarni talab qiladi.
Geosiyosiy keskinliklar: geosiyosiy ziddiyatlar va tabiiy resurslar bo'yicha ziddiyatlar global ta'minot zanjirlarini buzishi va resurslarni taqsimlashga to'sqinlik qilishi mumkin. Geosiyosiy xavflarni bartaraf etish va tinchlik va barqarorlikni ta'minlash uchun diplomatik harakatlar va ko'p tomonlama asoslar zarur.
Global savdo dinamikasini, moliyaviy oqimlarni va boshqaruv mexanizmlarini tushunib, siyosatchilar va manfaatdor tomonlar xalqaro miqyosda resurslarni yanada adolatli, samarali va barqaror taqsimlashga ko'maklashish strategiyasini ishlab chiqishlari mumkin.
Qo’shimcha sifatida shuni ta’kidlash mumkinki, ekologik tashqi ta'sirlarni iqtisodiy siyosatga kiritish ekologik xarajatlarni o'zlashtirish va resurslarni barqaror boshqarishni rivojlantirish uchun juda muhimdir.
Uglerod narxlari: uglerod solig'i yoki savdo-sotiq tizimlari kabi uglerod narxlari mexanizmlarini amalga oshirish, chiqindilarni kamaytirishni rag'batlantiradi va kam uglerodli texnologiyalarga investitsiyalarni jalb qiladi va iqlim o'zgarishini yumshatishga hissa qo'shadi.
Ifloslanish uchun soliqlar va yig'imlar: havo va suvni ifloslantiruvchi moddalar kabi ifloslantiruvchi moddalardan soliq yoki yig'imlarni undirish ifloslanuvchilarni chiqindilarni kamaytirishga va ifloslanishni nazorat qilish choralariga sarmoya kiritishga, atrof-muhit sifati va aholi salomatligini yaxshilashga undaydi.
Subsidiyalar va imtiyozlar: qayta tiklanadigan energiya, energiya samaradorligi va barqaror qishloq xo'jaligi uchun subsidiyalar va imtiyozlar berish ekologik toza amaliyot va texnologiyalarni qabul qilishni rag'batlantiradi, bu esa yashil iqtisodiyotga o'tishni rag'batlantiradi.
Barqaror ishlab chiqarish va iste'mol usullarini ilgari surish, tabiiy resurslarni saqlash strategiyasini amalga oshirish va atrof-muhitni muhofaza qilishni iqtisodiy siyosatga kiritish orqali jamiyatlar barqaror rivojlanish maqsadlarini ilgari surishlari va kelajak avlodlar uchun resurslarni mas'uliyatli boshqarishni ta'minlashlari mumkin.
Qisqacha qilib aytganda, resurslarni taqsimlashni optimallashtirish iqtisodiy samaradorlik, ijtimoiy tenglik va ekologik barqarorlikni ta'minlash uchun juda muhimdir. Ushbu xulosada resurslarni optimal taqsimlashga erishish uchun asosiy yondashuvlar ko'rsatilgan:
Tenglik va samaradorlik: Resurslarni taqsimlashda tenglik va samaradorlik masalalarini muvozanatlash juda muhimdir. Samaradorlik va ishlab chiqarishni maksimal darajada oshirishga qaratilgan bo'lsa, kapital resurslarning adolatli va adolatli taqsimlanishini ta'minlashga qaratilgan. Ushbu maqsadlar o'rtasida muvozanatni saqlash barqaror rivojlanish va ijtimoiy farovonlikka erishish uchun juda muhimdir.
Muqobil iqtisodiy tizimlar: Kapitalizm, sotsializm va aralash iqtisodiyot kabi turli xil iqtisodiy tizimlar resurslarni taqsimlashga alohida yondashuvlarni taklif etadi. Har bir tizimning kuchli va zaif tomonlarini tushunish tengsizlik va samarasizlikni bartaraf etishda iqtisodiy o'sishga yordam beradigan samarali siyosatni ishlab chiqish uchun juda muhimdir.
Xalqaro istiqbollar: Resurslarni taqsimlashga global savdo dinamikasi, moliyaviy oqimlar va rivojlanish yordami ta'sir qiladi. Xalqaro hamkorlik va boshqaruv mexanizmlari iqlim o'zgarishi, qashshoqlik va tengsizlik kabi transchegaraviy muammolarni hal qilishda muhim rol o'ynaydi. Resurslarni adolatli va inklyuziv global taqsimlashni rag'batlantirish davlatlar va xalqaro tashkilotlar o'rtasida hamkorlikdagi sa'y-harakatlarni talab qiladi.
Ta'lim va inson kapitalini rivojlantirish: Ta'lim va inson kapitalini rivojlantirishga sarmoya kiritish samaradorlikni oshirish, innovatsiyalarni rivojlantirish va resurslarni taqsimlashdagi tengsizlikni kamaytirish uchun juda muhimdir. Sifatli ta'lim olish, malaka oshirish va umrbod ta'lim olish imkoniyatlari odamlarga iqtisodiyot va jamiyatda to'liq ishtirok etish, barqaror rivojlanish va inklyuziv o'sishni ta'minlash imkoniyatini beradi.
Barqaror rivojlanish va resurslarni boshqarish: Barqaror rivojlanish tamoyillarini qabul qilish resurslarni taqsimlashni optimallashtirish uchun juda muhimdir. Barqaror ishlab chiqarish va iste'mol usullarini targ'ib qilish, tabiiy resurslarni tejash va atrof-muhit degradatsiyasini yumshatish uzoq muddatli iqtisodiy farovonlik va ekologik barqarorlikka erishish uchun ajralmas hisoblanadi.
Ijtimoiy xavfsizlik tarmoqlari va ijtimoiy ta'minot dasturlari: Ijtimoiy xavfsizlik tarmoqlari va ijtimoiy ta'minot dasturlarini amalga oshirish aholining zaif qatlamlari zarur resurslar va xizmatlardan foydalanish imkoniyatini ta'minlash uchun juda muhimdir. Umumjahon asosiy daromadlar, ijtimoiy yordam dasturlari va jamoatchilikka asoslangan tashabbuslar qashshoqlikni kamaytirish, ijtimoiy tafovutlarni bartaraf etish va ijtimoiy birdamlikni rivojlantirishda muhim rol o'ynaydi.
Tenglik, samaradorlik, barqarorlik va ijtimoiy inklyuziya tamoyillarini o'zida mujassam etgan ko'p qirrali yondashuvni qo'llash orqali siyosatchilar va manfaatdor tomonlar resurslarni taqsimlash natijalarini oshirishi, inklyuziv rivojlanishni rag'batlantirishi va 21-asr muammolariga javob bera oladigan barqaror jamiyatlarni qurishi mumkin.
|
| |
