|
Akt sohasida iqtisodiyot
|
| bet | 2/11 | | Sana | 15.05.2024 | | Hajmi | 43,06 Kb. | | #233862 |
Adabiyot sharhi:
Adabiyotlar sharhi resurslarni taqsimlash, iqtisodiy tizimlar va rivojlanish iqtisodiyoti bilan bog'liq mavzular bo'yicha seminal ishlarni va so'nggi tadqiqotlarni o'z ichiga oladi. Asosiy mavzularga quyidagilar kiradi:
Resurslarni taqsimlashning nazariy modellari: klassik iqtisodiyotdan bozor sotsializmi va ekologik iqtisodiyot kabi zamonaviy nazariyalargacha.
Tengsizlik va qashshoqlik bo'yicha empirik tadqiqotlar: daromadlarni taqsimlash, boyliklarning nomutanosibligi va qayta taqsimlash siyosatining ta'sirini tahlil qilish.
Iqtisodiy tizimlarning qiyosiy tahlili: kapitalistik, sotsialistik va aralash iqtisodiyotlarni resurslar samaradorligi, innovatsiyalar va ijtimoiy ta'minot natijalari bo'yicha tekshirish.
I BOB: IQTISODIY RESURSLARNI TAQSIMLASHNI TUSHUNISH
1.1 Resurslarni taqsimlash tamoyillari
Resurslarni taqsimlash iqtisodiyotda asosiy tushuncha bo'lib, ushbu jarayonni tushunish va optimallashtirish uchun turli xil nazariy modellar ishlab chiqilgan. Ushbu modellar raqobatdosh foydalanish o'rtasida kam resurslarni taqsimlash to'g'risida qaror qabul qilish uchun asos yaratadi.
Resurslarni taqsimlashning nazariy modellari bir qator yondashuvlarni o'z ichiga oladi, ularning har biri taqsimlash qarorlarini boshqaradigan mexanizmlar haqida tushuncha beradi. Ushbu modellarga quyidagilar kiradi:
Neoklassik Iqtisodiyot: ratsional tanlov nazariyasi tamoyillariga asoslanib, neoklassik iqtisodiyot resurslar bozor mexanizmlari orqali samarali taqsimlanishini ta'kidlaydi, bu erda narxlar talab va taklifni muvozanatlash uchun moslashadi.
Marjinal mahsuldorlik nazariyasi: ushbu nazariya shuni ko'rsatadiki, raqobatbardosh bozorlarda resurslar eng samarali foydalanishga ajratiladi, bu erda har bir resursning marjinal mahsuldorligi uning narxiga teng bo'ladi.
Pareto samaradorligi: Pareto samaradorligiga ko'ra, agar biron bir odamni boshqa birovni yomonlashtirmasdan yaxshiroq qilish imkonsiz bo'lsa, resurslarni taqsimlash maqbuldir. Ushbu kontseptsiya resurslarni taqsimlash natijalari samaradorligini baholash uchun etalonni taqdim etadi.
Resurslarni taqsimlash markazlashtirilmagan bozor mexanizmlari yoki hokimiyat tomonidan markazlashtirilgan rejalashtirish orqali sodir bo'lishi mumkin. Har bir yondashuv o'zining afzalliklari va cheklovlariga ega:
Bozor mexanizmlari: bozor iqtisodiyotida resurslar raqobatbardosh bozorlarda talab va taklifning o'zaro ta'siri orqali taqsimlanadi. Narxlar signal bo'lib xizmat qiladi, ishlab chiqaruvchilar va iste'molchilarga o'zlarining afzalliklari va cheklovlari asosida resurslarni samarali taqsimlashga rahbarlik qiladi.
Markazlashtirilgan rejalashtirish: aksincha, markazlashtirilgan rejalashtirish resurslarni taqsimlash qarorlari ustidan hukumat nazoratini o'z ichiga oladi. Markaziy rejalashtiruvchilar oldindan belgilangan maqsad va vazifalar asosida ishlab chiqarish maqsadlarini, resurslarni taqsimlashning ustuvor yo'nalishlarini va tarqatish mexanizmlarini belgilaydilar.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida resurslarni taqsimlashda talab va taklif dinamikasi hal qiluvchi rol o'ynaydi:
Ta'minot: yetkazib beruvchilar ishlab chiqarish xarajatlari, texnologik yutuqlar va resurslarning mavjudligi kabi omillar ta'sirida talabga javoban tovarlar va xizmatlarni taklif qilishadi.
Talab: iste'molchilar bozorda mahsulot miqdori va narxlarini shakllantirib, tovarlar va xizmatlar uchun to'lashga o'zlarining afzalliklari va tayyorligini bildiradilar.
Muvozanat: bozor muvozanati taklif qilingan miqdor ma'lum narx darajasida talab qilingan miqdorga teng bo'lganda yuzaga keladi. Muvozanatda narxlarning o'zgarishi tendentsiyasi mavjud emas, bu resurslarning samarali taqsimlanishini ko'rsatadi.
|
| |
