|
KIRISH………………………………………………………………………Bog'liq pdffox.com kurs-ishiKIRISH………………………………………………………………………...
17
Jismoniy (moddiy) eskirish asosiy fondlarning birlamchi xislatlarini ishlab
chiqarishda foydalanish va tabiiy eskirish natijasida yo’qotishdan yuzaga keladi. U
asosan bir xilda kechmaydi hamda ko’p jihatdan iqlimning ta’siri, asosiy
fondlardan foydalanish qoidalariga rioya qilish, jumladan, xodimlarning
malakasiga ham bog’liq bo’ladi.
Jismoniy eskirishni (IF) quyidagi formula asosida hisoblab topish mumkin:
;
100
н
ф
Т
Т
ИФ
yoki
.
100
с
П
И
ИФ
Bu yerda:
T
f
- asosiy fondlarning haqiqiy xizmat qiluvchi muddati;
T
n
- asosiy fondlar xizmat qilishi kerak bo’lgan normativ muddat;
I - hisoblangan amortizasiya summasi (eskirish summasi);
P
s
– asosiy fondlarning boshlang’ich(qayta tashkil qilish) qiymati.
Jismoniy eskirishi
Ma’naviy eskirishi
Asosiy fondlarni ish bilan
ta’minlash darajasi
Mehnat qurollarining sifati
Xodimlar malakasining darajasi
Asosiy fondlardan
foydalanish qoidalariga rioya
qilish
Ishlab chiqarish shart-sharoitlari
Asosiy fondlarni qayta ishlab
chiqarish qiymatining pasayishi
Asosiy fondlar(texnika)ning
ishlab chiqarish darajasi
yuqoriroq bo’lgan turlaridan
foydalanish
Asosiy fondlarning eskirishi va uni
belgilovchi omillar
KIRISH………………………………………………………………………...
18
1.3-rasm. Asosiy fondlarning eskirish turlari.
Ma’naviy eskirish - asosiy fondlarning qadrsizlanishi yoki texnik jihatdan
muddatidan avval ish qobiliyatini yo’qotilishidir. U ikki shaklda yuzaga keladi:
birinchi shaklda asosiy fondlar ularning ishlab chiqarish qiymatlari pasayishi
natijasida qadrsizlansa, ikkinchi shaklda asosiy fondlarning qadrsizlanishi yangi,
fan-texnika taraqqiyoti ta’siri ostida, yanada samaraliroq fondlarning paydo
bo’lishi natijasida ro’y beradi. Asosiy fondlar ma’naviy eskirishining yuqorida
keltirilgan shakllarini quyidagi tarzda aniqlash mumkin:
.
100
н
с
н
2
И
;
Bu yerda:
P - asosiy fondlarning to’liq boshlang’ich qiymati;
V - asosiy fondlarning tiklanish qiymati;
P
n
- yangi texnikaning unumdorligi.
Asosiy fondlarni qayta ishlab chiqarish, ya’ni jismoniy va ma’naviy jihatdan
eskirgan asosiy fondlarning o’rnini iqtisodiy to’ldirish uchun korxona bu vositalar
qiymatidan
amortizasiya ajratmalarni
ayirib tashlaydi hamda bu ajratmalar
keyinchalik xarajatlar sifatida mahsulot tannarxiga kiritiladi.
Amortizasiya
ajratmalari
quyidagi
formula
asosida
aniqlanuvchi
amortizasiya normalari (Na) asosida amalga oishiriladi:
100
*
П
А
Н
а
Bu yerda:
A - amortizasiya ajratmalari;
|
| |
