Amaliy mashg’ulot №1 Avtomatlashtirishning pnevmatik texnik vositalarini tadqiq qilish

Amaliy mashg’ulot №1 Avtomatlashtirishning pnevmatik texnik vositalarini tadqiq qilish.

Fan: Avtomatlashtirishning texnik vositalari:

Tuzuvchi: ass. Usmonov F.

Kafedra: Muhandislik texnologiyalari

Pnevmatika – texnikaning muhandislik muammolarini hal qilish uchun keng qo'llaniladigan alohida sohasi bo’lib, bosimli gazlar oqimi natijasida hosil bo'lgan mexanik harakatdan foydalanishga asoslangan. Pnevmatik tizimlar asosan tog'-kon va umumiy sanoat ishlarida qo'llaniladi. Pnevmatik qurilmalar ko'pincha butun dunyo bo'ylab mashinasozlik kompaniyalari tomonidan maxsus texnika va qo'shimcha qurilmalarda qo'llaniladi. Transport va maxsus texnika sohasida havo tormozlari, avtobuslar va yuk mashinalarida – havo kompressorlari, pnevmatik dvigatellar, jakammerlar va vakuum nasoslari keng qo'llaniladi. Ushbu segment pnevmatik texnologiyaga asoslangan mexanik uskunalarni qo'llash sohasida eng mashhurlaridan biridir. Pnevmoavtomatika – bu texnik kibernetikaning bir sohasi bo'lib, u avtomatik tizimlar va ularning tarkibiy qismi bo’lgan qurilmalarini havo va turli xil gazlar dinamikasi effektlaridan foydalangan holda boshqarish. Pnevmatik qurilmalar mashinasozlikda texnologik jihozlarni avtomatlashtirish va mexanizatsiyalashtirishning effektiv vositalari hisoblanadi.

Pnevmoavtomatikada asosiy rostlash obyekti bu havom asosiy rostlash parametrlari esa bosim, harorat va uzayuvchi hajmdir. Pnevmoavtomatikada asosiy kuch manbai sifatida 3 xil darajadagi havo bosimlaridan foydalaniladi: - yuqori bosim (0,4-1 MPa yoki 4-10 Pa atm.bosimi); - o’rta bo’sim (0,1-0,4 Mpa yoki 1-4 Pa atm.bosimi); - quyi bosim (0,1 Mpa dan kichik yoki 0,01-0,02 atm.bosimi). Xuddi shunday foydalaniladigan bosim kattaligiga qarab qurilmalar ham 3 turga: yuqori, o’rta va quyi bosim qurilmalariga bo’linadi. Yuqori bosimda ishlovchi pnevmatik tizimlarda nazorat va rotlash qurilmalari sifatida holat datchiklar, ketma-ketlik klapanlar va mantiqiy elementlardan foydalaniladi. Hozirgi kunda bu darajadagi tizimlarda FESTO(Avstriya), SMC(Yaponiya), COMMOZIO(Italiya) firmalarining qurilmalari keng qo’llaniladi. Biroz murakkabroq bo’lgan o’rta bosimda ishlovchi pnevmatik tizimlarda asosan membranali texnikalarning elementlaridan foydalaniladi. Bunday elementlarga USEPPA, PERA, YANTAR tipidagi qurilmalari kiradi. Tezkor ta’sir va kichik gabarit talab qilinadigan past bosimda ishlovchi pnevmatik tizimlarda reaktiv texnikaning qurilmalari yoki past bosimda ishlovchi pnevmonikalardan foydalaniladi. Bunday qurilmalarga misol qilib “Volga” tipidagi elementlarni olishimiz mumkin.

Pnevmoavtomatikada bu ularning o‘ziga hos prinsipial afzalliklaridan kelib chiqadi. Ushbu afzalliklar detallarni qisish va qayd etish jarayonini bajarishda, chiziqli o‘lchamlarini nazorat qilishda, detallarni qirrasi bo‘ylab burishda, yig‘uv jarayonini bajarishda, yuklarni transportlarda tashish, detall va instrument asosiy ishlov berish sirtini tozalashda, sanoat robortlari harakatini amalga oshirishda namoyon bo‘ladi. Pnevmatik tizimlar va aktuatorlar barcha sohalarda keng qo'llaniladi. Pnevmatik haydovchi nasos (kompressor), tarqatish va tartibga solish moslamalari (filtr, namlikni tozalash moslamasi, bosim regulyatori, tezlikni boshqarish va boshqalar), pnevmatik dvigatel va quvurlardan iborat. Pnevmatik aktuatorda (gidravlik aktuatorga o'xshash) energiyaning ikki tomonlama o'zgarishi sodir bo'ladi: mexanik siqilgan havo energiyasiga aylanadi, keyinchalik u pnevmatik motorning mexanik energiyasiga aylanadi. Havo kompressor tomonidan havo dvigateliga quyiladi va chiqindi havo atmosferaga kiradi.

Pnevmatik qurilmaga kiradigan siqilgan havo namlik va mexanik aralashmalardan tozalanishi, havo bosimini nazorat qilish va uni tartibga solish imkoniyati ta'minlanishi kerak. Buning uchun havo o'tkazgich liniyasi tegishli uskunalarni o'z ichiga olishi kerak. Eksantrik kran havo oqimini bo'shliqlarga yoki pnevmatik dvigatelga yo'naltiradi, pistonga tegishli yo'nalishda harakatni bildiradi.

Pnevmatik boshqaruv tizimining qurilmalariga quyidagilar kiradi: - Pnevmatik bosqonlar (presslar), burg’ular; - Gilyotin qaychilari; - Uzluksiz quyish mashinalari; - Portlash pechlari; - Aniq payvandlash mashinalari; - Avtomatik dozatorlar, vibratorlar; - Konveyer tasmalar, ko’targichlar; - Qum tozalash mashinalari; - Aralashtiruvchi qurilmalar.

Pnevmoavtomatikada avtomatlashtiriladigan operatsiyalari: - Qisish, fiksatsiyalash, detallarni aralashtirish; - Pozitsiyalash, - Ochish, yopish (eshik va to’sqichlarni); - Ko’tarish, tushurish; - Burish, qaytarish; - Siljitish, jo’ratish; - To’ldirish, bo’shatish; - Chiziqli o’lchamlarni nazorat qilish.

Avtomatik tizimlarda pnevmatik vositalarning vazifalari - kiruvchi element (datchik) yordamida tiziminig holati haqdida ma’lumot olish; - mantiqiy hisoblash elementlari (protsessor) yordamida ma’lumotlarni qayta ishlash; - taqsimlovchi elementlar (quvvat kuchaytirgich) yordamida ijro mexanizmlarini boshqarish; - yakuniy qarorni ijro mexanizmlari (dvigatel) yordamida amalga oshirish.

Pnevmoavtomatik majmualarning tarkibida qo’llaniladigan qurilmalar: - kompressor; - havo to’plagich; - siqma havoni tayyorlovchi blok; - reduksion klapan; - ortiqcha bosimni chiqarib yuboruvchi klapan; - filtr-rostlagich; - moy purkagich; - mantiqiy klapanlar (VA, YOKI); - qoldiq gazlarni chiqarib yuboruvchi klapan; - vaqtni tutib turuvchi klapan - pnevmosilindrlar