Insonning irsiy kasalliklari genetik modelini tuzish uchun hayvonlardan foydalanish

Download 4,64 Mb.
bet	41/74
Sana	13.05.2024
Hajmi	4,64 Mb.
	#230250

1 ... 37 38 39 40 41 42 43 44 ... 74

Bog'liq
Amaliy mashg’ulot materiallari mashg‘ulot№1 Mavzu Farmatsevtik

Insonning irsiy kasalliklari genetik modelini tuzish uchun hayvonlardan foydalanish
Transgen sichqonlar - insonning irsiy kasalliklari modeli.

Kasallik	Kasallikka sabab bo'luvchi genlar	Kasallik sabablari	Inson genlarini saqlovchi sichqonlar	Geni «o'chirilgan» sichqonlar
Markaziy nerv sistemasining shikastlanishi va ruhiy kasalliklar
Al'tsgeymer kasalligi	1. APP 2. APOE4 3. PSEN1 APOE4 4. PSEN2	Beta-amiloid oqsilini kodlovchi gen mutatsiyasi, presinilin 1 va presinilin 2 oqsillarini kodlovchi gen mutatsiyasi	Mavjud	Mavjud emas
Gentington horeyasi	HG	4-hromosomada joylashgan Gentington genidagi o'zgarishlar	Mavjud	Mavjud
Herstman-Shtrausler kasalligi (serebral atoksiya)	PRP	PRP geni mutatsiyasi	Mavjud	Mavjud emas
Daun kasalligi	SOD	Superoksiddismutaza genining giperfunktsiyasi	Mavjud	Mavjud emas
Yurak-qon tomir kasalliklari
Kartagener sindromi	?	Yurak rivojlanishining buzilishi	Mavjud**	Mavjud emas
Gipertoniya	Renin Angiotenzinogen Vazopressin Vradikinin V2 retseptor Endotelin 1	Qon bosimini nazorat qiluvchi mehanizmlarni ishdan chiqishi	Mavjud Mavjud Mavjud Mavjud emas Mavjud emas	Mavjud emas Mavjud emas Mavjud emas Mavjud Mavjud
Ateroskleroz va yog'lar almashinuvi	Lipoprotein V Lipoprotein E Lipoprotein A	Yog'lar almashinuvining buzilishi	Mavjud Mavjud Mavjud	Mavjud Mavjud Mavjud
Tayanch-harakat sistemasi kasalliklari
Dyushenn miodistrofiyasi	Mdx (miodistrofin oqsilining geni)	Deletsiya natijasida gen funktsiyasining yo'qolishi	Mavjud	Mavjud*

* O'z-o'zidan boradigan mutatsiya natijasida funktsiyasi yo'qoladigan genlar saqlovchi sichqonlar.
** Insonning EGFR (epidermal hujayralarning o'sish faktoriga retseptor bo'lgan gen) genini saqlovchi transgen sichqonlar. EGFR genini yuqori darajada ekspressiyalanishi natijasida spermatogenez buziladi, spermatozoidlar harakatsiz bo'lib qoladi va o'sish davrida Kartagener sindromi kabi yurakning ham rivojlanishi buziladi.
Transgen hayvonlarni o'rganish asosida gen terapiyasi usullarini ishlab chiqish
Bir qarashda «terapiya» va «transgen tehnologiyalar» atamalari bir-biriga mutlaqo begonadek tuyuladi. Aslida unday emas. Bugungi kunda transgen tehnologiyalar asosida tibbiyotning yangi yo'nalishi – gen terapiyasi vujudga keldi. Inson genomi bilan ishlanayotganda mutahassisdan juda katta ehtiyotkorlik talab etiladi. Biroq o'ta og'ir kasalliklar bilan og'rigan bemor hayotini saqlab qolish uchun ba'zida genomga o'zgartirishlar kiritishga to'g'ri keladi. Olimlar, masalan, saraton, OITS kabi kasalliklarni davolash keyinchalik transgen tehnologiyalar yordamida amalga oshiriladi deb umid qiladilar.
Gen terapiyasida somatik transfektsiya usulidan foydalaniladi. Bunda bemor organizmining ma'lum bir hujayra va to'qimalariga genetik kontruktsiya kiritiladi.
Amerika sog'liqni saqlash assotsiatsiyasi keltirgan ma'lumotlarga qaraganda, AQSHda birgina 1999 yilning o'zida 200 ga yaqin genoterapevtik ishlanmalar klinik oldi sinovlariga ruhsat etilgan. Genoterapevtik ishlanmalar boshqa davolash usullari kabi transgen hayvonlarda sinovdan o'tkazilmoqda.
Transgen hayvonlar – inson organlari manbai
Bu fantastik loyihani bajarish ancha murakkab. Lekin dolzarbligi juda yuqori. Chunki butun dunyoda donorlik organlariga talab katta. Ko'plab bemorlar ularga buyrak yoki yurak ko'chirib o'tkazishlari uchun navbat kutadilar. Lekin navbatlari etib kelgunicha hayotdan ko'z ymadilar. Balki ushbu muammoni transgen hayvonlar yordamida hal qilish mumkindir degan fikrlar ham yo'q emas.
Bemorga hayvon organini to'g'ridan-to'g'ri ko'chirib o'tkazib bo'lmaydi. Sababi, bemor immun tizimi begona organga qarshilik ko'rsatadi. Ushbu holatni oldini olish uchun transgen cho'chqa yaratish lozim. Yaratilgan cho'chqaning begona organga qarshilik ko'rsatuvchi genlari nokaut qilingan bo'lishi kerak. Nokaut qilingan genlarni o'rniga odamning begona organga qarshilik ko'rsatuvchi genlari kiritiladi.

Download 4,64 Mb.

1 ... 37 38 39 40 41 42 43 44 ... 74

Download 4,64 Mb.