170
HL larini titrashdan himoya qilish mexanik kuchlanishning natijaviy
kamayishi, titrayotgan
sim materialining sinalishida, xavfsiz qiymatgacha
shu narsaning charchash chegarasiga etkazmasdan va titrashni
sundiruvchilarni qo‗llab titrashni xavfsiz qiymatigacha bartaraf etish.
13.2.4 - rasm. a) - GVN titrashni sundirgich: 1 - chuyanli yuk; 2 - HL simi; 3 -
siqqich; 4 - po‗lat tros, b) - HL yo‗nalishda. simlar uchini biriktirish: v) - parallel
payvandlangan va burab cho‗zinchoq biriktiriigan; 1 - sim; 2 - cho ‗zinchoq
biriktirgich; 3 - simlarni termitli payvandlash kirani; 4 - qo‗shimcha sim bo‗lagi.
§13.3 Liniyalar ishlash jarayonida ortiqcha yuklanishi.
HL ishlashida quyidagi
holatlar yuzaga keladi, simlarning ishlash
sharoitiga bog‗likligi, o‗zgacha ish holatida bo‗lishi, chunki atrof muhit
tashkil qiladigan sharoitdagi sim, shu sharoitlar o‗zgarishi
natijasida
ishlayotgan HL texnik tavsiflari o‗zgaradi.
HL lari uchun atrof muhit bu havo hisoblanadi, u o‗zinig haroratini,
namligini o‗zgartiradi, siljish tezligini va ma‘lum miqdorda ishqor, kislota,
tuz ni tashkil etadi.
Elektr toki HL simlaridan o‗tayotganida issiqlik chiqaradi va simni
isitadi. Sim isishi natijasida quyidagi o‗zgarishlar yuzaga keladi:
1)
sim uzayadi, shu sababli ko‗proq osilib qoladi, simning osilish
o‗qi uzayadi, еrgacha va o‗ning yuzasida turgan narsalargacha bo‗lgan
tashqi o‗lchov o‗zgaradi;
2)
sim tarangligi va o‗ning mexanik yuklamaga bo‗lgan
qobiliyati o‗zgaradi;
3)
sim qarshiligi o‗zgaradi va buning
natijasida simdan ajralib
chiqayotgan issiqlik miqdori, ya‘ni energiya va elektr quvvatining isrofi
o‗zgaradi.
HL lari ishlayotganida nominal yuklama simlardagi harorat 60-70
o
С
oralig‗ida bo‗ladi. Tok yuklamasi oshganida balki quvvat isrofi oshgani
sababli simlar harorati ham oshishi kuzatiladi, bu o‗z-o‗zidan sim harorati
oshishi atrofga issiqlik taratadi va bu sim harorati
isituvchi va sovutiladi
yoki issiqliklik o‗tkazuvchi bo‗lib xizmat qiladi. HL simlarining issiqlik
byerish hisobi har xil iqlim sharoitida aniqlanadi. Olingan taxlil
171
ma‘lumotlari issiqlik isrofi shamol tezligi o‗zgarishi bilan HL simlarida
atrof muhit harorati pasayishi bilan birdan oshib ketadi. Agar havo harorati
-40 С +40 С gacha va shamol tezligi 1-20 m/s ga oshganida issiqlik isrofi
50-1000 Vt/m ga o‗zgaradi.
Ortiqcha yuklanishning kuchlanish yo‗qolishi o‗sishiga ta‘siri.
Ma‘lum bir sim qarshiligining o‗sishi quyidagicha aniqlanadi:
R
e
2
R
e
1
(1
K
t.u.s
.(
2
1
))
bunda R
e2
-
2
haroratdagi
sim qarshiligi, Om; R
e1
- ish sharoitiga to‗g‗ri
keladigan hisobli yuklama haroratidagi sim qarshiligi, Om; K
t.u.s.-
qarshilikning haroratga bog‗liqlik koeffisienti, Om/
o
С dan ma‘lumki HL
simlari yuklama 30-50% ga oshganida qarshilik 1 km faza simda
maksimumgacha oshishi mumkin:
a)
30% ortiqcha yuklamada AC-35/4,2,
θ
2
=80°C; θ
1
=50°C; K
t.u.s.
=0,004;
R
e80
=R
e50
*[1+K
t.u.s.
(
2
1
)]=1,42[1+0,004(80-50)]=1,59 Om;
b)
50% ortiqcha yuklamada AC25/4,2
θ
2
=90°C; θ
1
=50°C; K
t.u.s.
=0,004; R
e90
=1,65 Om
AC, A, M markali simlar qarshiligi hisobi ilovada keltirilgan.
Kuchlanish isrofining 30% dan ortiqcha yuklanishida kamaygan:
a)
U=5% HL hisobida
U30%=
U%(1+
R%)=5%*1,12=5,6%;
b)
U=10% HL hisobida
U30%=10%*1,12=11,2%.
HL 50% ortiqcha yuklamada kuchlanish isrofi olinishi quyidagiga
teng:
a)
U=5% hisobida
U50%=5%*1,16=5,8%;
b)
U=10% hisobida
U50%=10%*1,16=11,6%;
Yuklama grafigini hisobga olgan holda sho‗ni ta‘kidlash mumkin HL
50% ortiqcha yuklamada qisqa muddatga kuchlanish
isrofi chegaraviy
ruxsat etilgan qiymatini 0,8-1,6% oshirsa, bu elektr energiya sifatiga
sezilarli ta‘sir qilmaydi.
