Troposfera refraksiyasi yuz berganda to‘g‘ri va qaytgan to‘lqinlar orasida yuzaga kelgan yurish farqi hisobdashlarda xatoliklarni keltirib chiqaradi. Bularni bartara etish uchun 1933 yilda Skilling, Berrouz va Ferrel Yerning ekvivalen radiusi tenglamasini taklif etdilar:
Troposfera refraksiyasi dN/dh ning qiymatlariga bog‘liq tarzda quyidagi turlarga bo‘linadi:
dN/dh>0 - manfiy refraksiya;
dN/dh=0 - refraksiya mavjud emas;
dN/dh<0 - musbat refraksiya.
Yerning ekvivalent radiusi tushunchasi
Tahliliy geometriyada nisbiy egrilikni 1/a – 1/RT ayirma orqali ifodalanadi. Bundan 1/a – 1/RT = 1/ae - 1/∞ shart kelib chiqadi. Ushbu ifodadan esa yerning ekvivalent radiusini xisoblash formulasini keltirib chiqaramiz
Normal troposfera refraksiyasi sharoitida ae=8500 km. Yer sharining ekvivalent radiusi xaqidagi tasavvur, nobirjinsli atmosferaning ta’sirini inobatga olish imkonini beradi. Bu esa, formulalardagi xaqiqiy yer radiusini uning ekvivalent qiymati bilan almashtirish orqali amalga oshiriladi. Yerning ekvivalent radiusidan foydalanilganda to‘g‘ri ko‘rinish masofasini aniqlash formulasi quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi.
Uzoq troposfera tarqalishi hodisasini tushuntiring
TUT ni mexanizmi, bu troposferani dielektrik singdiruvchanligining kuchsiz nojinsliklaridagi radio to‘lqinlarini sochilish natijasidir. Mexanizm xususiyatlari quyidagilar, TUT ni faqat radio aloqa tizimlari uchun qo‘llaniladi. TUT liniyalar xususiyatlari, radioliniya uzunligi oshishi bilan signal sathini tez kichiklashishi hisoblanadi, bu ikki sabab bilan tushuntiriladi. Sochuvchi nojinsliklar eng katta intensivligi troposferani pastki qatlamlarida kuzatiladi, shu sababli TUT liniyalarida interval uzunligidan qat’iy nazar nurlanish va qabul gorizontga nisbatan taxminan nol burchak ostida olib boriladi.
Ionosfera va uning xususiyatlari
Ионосферада радиотўлқинларнинг тарқалишига кичик масса ва инерцияга эга бўлган эркин электронлар кўпроқ таъсир кўрсатади. Ионосфера плазмасининг асосий параметрлари қуйидагилар: электронлар концентрatsiяси (зичлиги) Ne (1/м3) ва оғир заррачалардан (мусбат ионлар, нейтрал молекулалар ва атомлардан) иборат электронларнинг самарали ўзаро тўқнашиш частоталари γсам (1/s).
Ионосферадаги электронларнинг оғир заррачалар билан тўқнашувини ҳисобга олмаганда , уни идеал диэлектрик деб қараш мумкин. Ионлашган газнинг диэлектрик сингдирувчанлиги:
εи=ε0-(Nq2/mω2)
Нисбий диэлектрик сингдирувчанлик:
ε`и=εи / ε0=1- (Nq2/ε0mω2)
Электрон заряди, унинг массаси ва ε0 қийматлари қўйилганда:
и = 1-80,8 (Nе / f2);
и = 7,17 10-10 Neэф /f2, См/м.
Ionosfera qatlamlari va ularning mavjud bo‘lish vaqtlari
Maksimumlar kuzatiladigan balandliklar ichki ionosferani bir nechta qatlamga ajratadi. Bular muntazam qatlamlar bo‘lib, D, E, F1 va F2 qatlamlar nomi bilan ataladi. Ionosferaning ushbu qatlamlarning holati kundalik va mavsumiy o‘zgarishlarga bog‘liq. Bu o‘zgarishlar quyosh radiatsiyasining mavsumiy va kundalik o‘zgarishi natijasida yuzaga keladi. D qatlam– kunduzgi qatlam xisoblanadi. Kun botgandan keyin D qatlam rekombinatsiya jarayoni natijasida yo‘qoladi. E qatlam kunu-tun mavjud, biroq, uning kunduzgi vaqtdagi elektron konsentratsiyasi Ne tundagiga nisbatan yuqori bo‘ladi. F1 qatlami o‘rta kenglikda, faqat yozgi mavsumda kunduzi kuzatiladi, boshqa paytda F1 qatlami F2 qatlami bilan uyg‘unlashib (aralashib) yagona F qatlamini tashkil qiladi. F2 qatlam xar doim mavjud, ammo uning parametrlari sezilarli darajada o‘zgarib turadi.
Qisqa to‘lqinlarning tarqalish xususiyatlari.
Qisqa to‘lqinlar diapazoniga (dekametrli to‘lqinlar) to‘lqin uzunligi 10 m dan 100 m gacha bo‘lgan radio to‘lqinlar kiradi. Yer to‘lqini sifatida tarqaladigan qisqaroq bo‘lgan to‘lqinlardan farqli ravishda, dekametrli to‘lqinlar asosan ionosferadan akslanish yo‘li bilan tarqaladi. Qisqa to‘lqinlar diapazonida yer to‘lqinining ta’sir qilish radiusi solishtirilsa uncha katta bo‘lmaydi va odatdagi quvvatli uzatgichlarda qo‘llanilganda tarqalish radiusi bir necha o‘n kilometrdan oshmaydi. Bu Yerni yarim o‘tkazgichli sirtidagi yo‘qotishlar va Yer bo‘ylab difraksiya jarayonidagi katta yo‘qotishlar bilan bog‘liq. Qisqa to‘lqinlar radio liniyasining asosiy xususiyatlaridan biri, bu ishchi chastotasini yuqori chastota tomonidan ham, past chastota tomonidan ham chegaralangan, chunki ikki chegaradagi to‘lqinlar tarqalishi ionosferani o‘zgaruvchan tuzilishiga bog‘liq. Natijada qisqa to‘lqin liniyalarida, boshqa diapazonlardan farqli, ionosferani holatini o‘zgarishiga mos ravishda ishchi chastotalarni davriy ravishda almashtirish zaruriyati paydo bo‘ladi. Ishchi chastotalarni yuqori chegarasini quyidagilar bilan aniqlanadi: dekametrli to‘lqinlar, ayniqsa bu diapazonning qisqa to‘lqin qismi (λ ≤ 30 m), ionosferadan akslanish shartlari bo‘yicha o‘ta 85 kritikdir. Berilgan qabul qilish punktida qabul qilish mumkin bo‘lgan ionosferadan akslangan maksimal chastotadagi to‘lqinni, qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan maksimal chastota deyiladi.
Kritik chastota, maksimal qo‘llaniluvchi chastota, optimal ishchi chastota tushunchalariga ta’rif bering
Kritik chastota deb, radioto‘lqinning ionosfera qatlamiga vertikal tushishi natijasida undan qaytishi mumkin bo‘lgan eng maksimal chastotasiga aytiladi.
Agar radioto‘lqin chastotasi λi >λkr bo‘lsa, to‘lqin bu qatlamda o‘tib ketadi.
Maksimal qo‘llaniluvchi chastota deb (MQCh), radioto‘lqinning ionosfera qatlamiga og‘ib tushishi natijasida undan qaytishi mumkin bo‘lgan eng maksimal chastotasiga aytiladi.
ƒmqch> ƒkr
ƒmqch= ƒkr·sec φ0 – Sekans qonuni
Bir oyni 90% vaqt mobaynida akslanish sharti bo‘yicha aloqani ta’minlaydigan chastotani optimal ishchi chastota (OICh) deyiladi va to‘lqin jadvali tuzilayotganda ishchi chastota diapazonini yuqori chegarasi hisoblanadi . Dekametrli to‘lqinlardagi uzatishlar ionosfera to‘lqinlari yordamida berilgan hududga xizmat ko‘rsatishini nazarda tutadi. Uzatish uchun to‘lqinlar jadvali butun yil fasllarini hisobga olgan holda tuziladi. Natijada ko‘p hollarda optimal ishchi chastotadan (OICh) uzoqdagi chastotalarda ish olib boriladi, bu esa signal sathini va qabul qilish sifatini pasayishiga olib keladi. Faqat tabiiy kelib chiqishli halaqitlarni hisobga olgandagi maydonning miniaml ruhsat etilgan kuchlanganligi Yemin = 50 dB bilan aniqlanadigan radioeshittirish uzatgichining xizmat ko‘rsatish zonasini chegarasi mavjud
O‘ta uzun to‘lqinlarning tarqalish xususiyatlari
O‘ta uzun to‘lqin (O‘UT) radiodiapazonning 100 km…10 km (3…30 kHz) uzunlikdagi qismida joylashgan. O‘UT diapazonining ko‘llanilish soxasi uning tarqalish xususiyatlari bilan aniqlanadi. O‘UT diapazoni to‘lqinlari ionosfera hamda yer to‘lqinlari sifatida tarqaladi. Maydonning fazo va vaqtga bog‘liqlik qonuniyatini ionosfera to‘lqinlarining to‘lqino‘tkazgichdagi tarqalish nazariyasi aniqroq tasvirlab beradi.
Uzun to‘lqinlarning tarqalish xususiyatlari
Узун тўлқин (УТ) радиодиапазоннинг 10 km…1 km (30…300 kHz) uzunlikdagi qismida joylashgan. UT diapazonining ko‘llanilish soxasi uning tarqalish xususiyatlari bilan aniqlanadi. UT diapazoni to‘lqinlari ionosfera hamda yer to‘lqinlari sifatida tarqaladi. Maydonning fazo va vaqtga bog‘liqlik qonuniyatini ionosfera to‘lqinlarining to‘lqino‘tkazgichdagi tarqalish nazariyasi aniqroq tasvirlab beradi.
O‘rta to‘lqinlarning tarqalish xususiyatlari
O‘rta uzunlikdagi to‘lqinlar diapazoni – λ = 1000...100 m. 300 kHz...3000 kHz 1 km...100 m Gektometrli yoki o‘rta to‘lqinlar (O‘T, SV, MW) O‘rta chastota (MF). Troposfera ta’sir etmaydi. Bu diapazon to‘lqinlari taxminan bir xil tarqalish sharoitlari bilan xarakterlanadi, ularni asosiy xususiyatlaridan, bu kunduzi faqat yer (sirt) to‘lqinlarni, tunda esa - yer (sirt) ham, fazo to‘lqinlarni ham qabul qilish mumkin. O‘rta to‘lqin diapazonidagi maydon kuchlanganligiga hudud relefi sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Uzun va o‘rta to‘lqin diapazon uchun yer sirtini ko‘p turlari, baland tog‘lardan tashqarii g‘adir-budirli sinfga kiradi, ularda ko‘p katta bo‘lmagan (h < λ) notekisliklar statistik bir tekis taqsimlangan.
Ultraqisqa to‘lqinlarning tarqalish xususiyatlari
To‘lqin uzunligi 10 metrdan kichik bo‘lgan radioto‘lqinlar UQT deb ataladi. UQT juda katta chastota diapazonini qamrab oladi. Shu sababli uning yordamida juda katta oqimdagi axborotlarni uzatish imkoniyati mavjud. UQT diapazonidagi radioto‘lqinlar butunlay o‘zgacha tarzda tarqaladi. Ular ionosfera qatlamidan akslanmaydi, yer sirtini ayladib chiqmaydi. Shu sababli UQT orqali aloqa faqat to‘g‘ridan – to‘g‘ri ko‘rinish masofasida (40-50 km) amalga oshiriladi. UQT maydon kuchlanganligi to‘g‘ridan – to‘g‘ri ko‘rinish masofasidan tashqari holatlarda difraksion, to‘g‘ridan – to‘g‘ri ko‘rinish masofasi oralig‘ida interferension tenglamalar yordamida aniqlanadi. UQT Yer to‘lqini sifatida tarqalganda yer sirtining tekisligi muhim axamiyatga ega. Aks holda qaytarish koeffitsientining real qiymatlari hisoblanganidan kichik bo‘ladi. Ular eksperimentlar natijalari asosida aniqlanadi. Bulardan tashqari releyf tuzilishiga ko‘ra radiotrassalar ochiq, yarim ochiq va yopiq turlarga bo‘linadi. Metrli va undan qisqa to‘lqinlardagi qabul qilish sharoiti qabul qilish antennasini, uni atrofida o‘rab turgan predmetlar va mahalliy relef notekisliklariga nisbatan joylashishiga bog‘liq. Ko‘rilayotgan diapazoni to‘lqinlarining difraksiyasi katta yo‘qotishlar bilan yuz beradi. Bino devorlari, daraxtlar guruhi turidagi to‘siqlar ichiga singish va yutilish hisobiga boshqa katta yo‘qotishlar bilan ham kuzatiladi.
Radioreley aloqa tizimlarini qurish xususiyatlari
RRL liniyalar aloqa tizimlarida muhim o‘rin egallaydi. Ularning uzunligi mamlakatimizda minglab kilometrni tashkil qiladi, bunda qo‘shni stansiyalar orasidagi masofa asosan 40...70 km va har bir stansiya qabul qilinuvchi-uzatuvchi qurilma va antennalar bilan ta’minlangan. RRL uchun antennalar tipi, asosan ishchi chastotalar diapazoni va liniya sig‘imi (telefon va televizion kanallar soni) bilan belgilanadi. Dm diapazonda ishlovchi to‘g‘ri ko‘rinishli RRL liniyalarida, asosan talab qilinadigan elektr xarakteristikalarga ega, tayyorlanishi yetarlicha sodda va shamol yuklanishlariga mustahkam bo‘lgan spiral antennalar qo‘llaniladi. Bunda kuchaytirish koeffitsientini oshirish uchun, ikki yoki to‘rtta parallel ulangan spiral nurlatgichlardan foydalaniladi. Bunda 50-70 km masofada aloqaning mustahkamligini ta’minlash uchun KK 30 ... 48 dB bo‘lishi kerak. RRL antennalari 100 metrgacha balandlikda joylashtiriladi. Ammo bunday tizimda keng chastota polosasida kam yo‘qotishli liniyani, katta qiymatli YuTK hosil qilish mushkul.
Sun’iy yo‘ldosh to‘lqinlarining tarqalish xususiyatlari
Xozirgi kunda katta uzunlikka ega bo‘lgan aloqa liniyalari juda xam muxim o‘rin egallab kelmoqdi. Bunda aloqa Yerning sun’iy yo‘ldoshida (ESY) o‘rnatilgan retranslyatorlar yordamida amalga oshiriladi. Faoliyat Yer – YeSY – Yer sxema bo‘yicha olib boriladi. Kosmik liniyalarni ishlash sharoitida tarqalish jarayonini o‘rganishda hisobga olish kerak bo‘lgan bir qator xususiyatoarga ega. Aloqa YeSY larini Yer sirtiga nisbatan optimal uchish balandligi 10 000...40 000 km oralig‘ida bo‘lishi o‘rnatilgan. Bort retranslyatorlarini bunday balandlikda joylashishi ionosfera sirtidan akslanmaydigan 100 MHz dan (λ < 3 m) katta chastotalarni qo‘llash zaruriyatiga olib keladi. Tarqalish sharoitlariga baho berish uchun sun’iy yo‘ldosh aloqasining chastota polosalari to‘g‘risida aniq ma’lumotlar talab qilinadi, chunki metrlidan desimetrliga va keyinchalik santimetrli, millimetrli to‘lqinlarga o‘tishda tarqalish sharoiti sezilarli murakkablashadi. Hozirgi vaqtgacha o‘zgarmas sun’iy yo‘ldosh aloqasi 1...10 GHz (30...3 sm) turli diapazon polosasida ishlagan. Ko‘pchilik ichki va xalqaro sun’iy yo‘ldosh aloqa liniyalari hozirgi vaqtda 6/4 va 8/7 GHz polosalarda ishlaydi
Sun’iy yo‘ldoshli aloqa turining afzalliklari va kamchiliklari
Tarqalish traktidagi asosiy yo‘qotishlar. Uzatishdagi asosiy yo‘qotishlar. Bir necha o‘n ming kilometrlar bilan baholanadigan Yer – YeSY liniyaning katta uzunligi, uzatishni asosiy yo‘qotishlarining L0 katta qiymatda bo‘lish sababi hisoblanadi. Agar sun’iy yo‘ldoshlarning orbitalarini balandligi 10 000 … 36 000 km ni tashkil qilsa, unda Yerdagi punkt bilan sun’iy yo‘ldosh orasidagi maksimal masofa 17 000 … 40 000 km oralig‘ida o‘zgaradi. Bunday masofalarga 3 GHz chastotadagi uzatishda 185 dan 193 dB gacha, 30 GHz chastotada esa 205 dan 214 dB gacha asosiy yo‘qotishlar mos keladi. Bunday katta yo‘qotishlarni kompensatsiya qilish uchun Yerdagi murakkab uskunalari yordamida m a’lum darajada ta’minlanadigan liniyani katta energetik salohiyati (potensiali) zarur bo‘ladi. Energetik hisoblashda to‘lqin tarqalish troektoriyasini minimal ruhsat etilgan ko‘tarilish burchagi Δmin bo‘lgandagi Yer punkti bilan YeSY orasidagi maksimal masofa uchun rmax asosiy yo‘qotishlar aniqlanadi.
Yer sun’iy yo‘ldoshlar qanday orbitalarga joylashtiriladi va
ular qanday xususiyatlarga ega
Geostatsionar orbitadan (Ny = 35860 km balandligda joylashuvchi ekvatorial doiraviy orbita) tashqari ihtiyoriy orbita bo‘yicha harakatlanayotganda YeSY ni Yerdagi uzatish va qabul qilish punktlariga nisbatan siljishi yuz beradi. Bunda atmosferadan o‘tib keluvchi to‘lqinni yo‘l uzunligi va gorizont chizig‘iga nisbatan to‘lqinni tarqalish traektoriyasi orasidagi burchak o‘zgaradi. Shuning uchun sun’iy yo‘ldosh orqali aloqa liniyalari faqat ∆ ≥ 5° da ishlaydi. Geostatsionar orbita uchun tkmax = 300 ms va kechikishdagi me’yorlar bitt retranslyatsion sun’iy yo‘ldosh orqali bajarish mumkin bo‘ladi
Sun’iy yo‘ldosh aloqasi uchun ajratilgan chastota diapazonlarining chegaralarini keltiring
sun'iy yo'ldosh radio aloqasi va radar uchun ishlatiladigan santimetr va millimetr to'lqin uzunliklarining chastota diapazoni. IEEE ta'rifiga ko'ra, bu diapazon elektromagnit spektrning 26,5 dan 40 Gigagertsgacha (1,13 dan 0,75 sm gacha bo'lgan to'lqin uzunliklariga to'g'ri keladi. -band (1-2 gigagertsli): quruqlik va dengiz mobil aloqasi va sun'iy yo'ldosh aloqalarining ayrim turlari uchun ishlatiladi.
S diapazoni (2-4 gigagertsli): ko'pincha sun'iy yo'ldosh aloqasi uchun ishlatiladi, shu jumladan umumiy maqsadli sun'iy yo'ldoshlar, radio boshqariladigan transport vositalari va ob-havo sun'iy yo'ldoshlari.
C-band (4-8 gigagertsli): turli xil tijorat va harbiy maqsadlarda, shu jumladan sun'iy yo'ldosh aloqasi va radar uchun qo'llaniladi.
X diapazoni (8-12 gigagertsli): sun'iy yo'ldosh aloqasi va ba'zi ilmiy ilovalar uchun ishlatiladi.
Ku diapazoni (12-18 gigagertsli): sun'iy yo'ldosh televideniesi va keng polosali sun'iy yo'ldosh aloqasi uchun juda keng tarqalgan.
Ka diapazoni (26.5-40 gigagertsli): keng polosali ilovalar, jumladan, yuqori tezlikdagi Internet va radar uchun ishlatiladi.
V diapazoni (40-75 gigagertsli): eksperimental sun'iy yo'ldoshlar va yuqori chastotali radio to'lqinlar uchun ishlatiladi.
Ushbu diapazonlar turli diapazonlarga bo'linadi (masalan, Ku diapazoni o'z ichiga oladi Ku-sub-band) va turli xil tijorat, ilmiy va harbiy dasturlarda qo'llaniladi. Ushbu chastota diapazonlaridan foydalanishni boshqarish va ularni davlatlar o'rtasida bron qilish aralashuvning oldini olish va radiochastota spektridan samarali foydalanishni ta'minlash uchun xalqaro miqyosda amalga oshiriladi.
Kosmik sun’iy yo‘ldosh antennalariga qo‘yiladigan asosiy talablarni keltiring
Kosmik sun'iy yo'ldosh antennalari kosmik sharoitda signallarni uzatish va qabul qilishda muhim rol o'ynaydi. Bunday antennalarga qo'yiladigan asosiy talablar quyidagilardan iborat:
Ixchamlik va yengillik: kosmik antennalar sun'iy yo'ldosh massasini minimallashtirish va shuning uchun uchirish xarajatlarini kamaytirish uchun ixcham va engil bo'lishi kerak.
Ekstremal sharoitlarga chidamlilik: antennalar radiatsiya ta'siri, kosmik nurlar, vakuum, kuchli harorat o'zgarishi va mikrometeoroidlar kabi ekstremal kosmik muhit sharoitlariga bardosh berish uchun mo'ljallangan bo'lishi kerak.
Keng chastota diapazoni: antennalar ma'lum bir missiya talablariga qarab turli chastota diapazonlarida samarali ishlashni ta'minlashi kerak.
Yo'naltiruvchi va yo'naltiruvchi aniqlik: samarali aloqa va ma'lumotlarni yig'ish uchun antennalar maqsadli ob'ektga yo'naltirishning yuqori yo'nalishi va aniqligini ta'minlashi kerak.
Uzatish/qabul qilish samaradorligi: sun'iy yo'ldosh va yer stantsiyasi o'rtasida ishonchli aloqani ta'minlash uchun antennalar signallarni uzatish va qabul qilishda samarali bo'lishi kerak.
Chidamlilik va ishonchlilik: kosmik missiyalar ko'p yillar davom etishi mumkinligi sababli, antennalar bardoshli va yuqori darajadagi ishonchlilikka ega bo'lishi kerak.
Ultra keng polosali ulanish qobiliyati: uzatiladigan ma'lumotlarning ko'payishini hisobga olgan holda, kosmik antennalar yuqori uzatish tezligini ta'minlashi kerak.
Boshqa sun'iy yo'ldosh tizimlariga minimal ta'sir: antennalar sun'iy yo'ldosh bortidagi boshqa tizimlarga, masalan, asboblar, quyosh panellari va boshqalarga xalaqit bermasligi kerak.
O'zgaruvchan sharoitlarga moslashish: sun'iy yo'ldoshlar turli orbitalarda bo'lishi va turli sharoitlarga duch kelishi mumkin, shuning uchun antennalar o'zgaruvchan talablar va muhitlarga moslasha olishi kerak.
Ushbu talablar kosmik sharoitda sun'iy yo'ldosh antennalarining samarali va ishonchli ishlashini ta'minlaydi.
Radioto‘lqinlarning “Er-sun’iy yo‘ldosh” trassasida tarqalishida qanday jarayonlar kuzatiladi
Antenna deb qanday qurilmaga aytiladi?
Antenna deb elektromagnit to‘lqinni tarqatish yoki qabul qilish uchun mo‘ljallangan radiotexnika qurilmasiga aytiladi. Antenna radioto‘lqinning tarqalishi yoki qabul qilinishi bilan bog‘liq bo‘lgan istalgan radiotexnika tizimining muhim elementlaridan biri hisoblanadi.
Antennalarning diapazonlik xususiyatlari bo‘yicha tasniflanishi
Antennalarni shartli ravishda to‘rtta katta guruhga bo‘lish mumkin:
1. Uncha katta bo‘lmagan o‘lchamdagi nurlatgichlar:
l ≤ λ ; f = 10 kGs…1 GGs.
Masalan: tirqishdan yasalgan yakka tebratgichli nurlatgichlar, mikrochiziqli va ramkali antennalar.
2. Yugurma to‘lqin antennalari:
λ < l ≤ 10 λ; f=3 MGs…10 GGs.
Masalan: spiral, dielektrik, to‘lqin kanalli (direktorli) antennalar.
3. Antenna panjaralari:
λ < l ≤ 100 λ; f = 3 MGs…30 GGs.
Masalan: sinfaz gorizontal diapazonli antenna, telemarkazdan uzatuvchi antennalar, panelli antennalar.
Apperturali antennalar (apertura - bu nurlatuvchi sirt):
λ < l ≤ 1000 λ; f = 100 MGs…100 GGs.
Masalan: ruporli, parabolik antennalar.
Antennalarning yo‘nalganlik xususiyatlari bo‘yicha tasniflanishi
|
