International Conference on Developments in Education
Hosted from Toronto, Canada
https:
econferencezone.org
April 15
th
-16
th
2022
33
“TA’LIM OLISH JARAYONIDA O’QUVCHILARNI
RAG’BATLANTIRISH VA JAZOLASHNING O’QUVCHILAR
PSIXOLOGIYASIGA TA’SIRI .”
Karimova Dilzoda Lazizovna
Farg’ona Davlat Universiteti Ingiliz tili va adabiyoti yo’nalishi bakalavriat talabasi
Annotatsiya: Ushbu maqolada maktab yoshdagi bolalar ta’lim olish jarayonida jazolash va rag’batlantirish
metodlarining ta’lim olishiga bo’lgan psixologik ta’siri haqida fikr yuritilgan .
Kalit so’zlar: metod, rag’batlantirish , kompensatsiya, jazolash.
Ta’lim olish jarayonida o’qituvchilar va o’qituvchilar hamkorlikda bir maqsad asnosida harakat qilishadi . Bu
bosqichda o’qituvchi ta’lim berish jarayonini olib borishda turli xil metodlardan foydalanadi .Metod – lotincha
metodos so’zidan olingan bo’lib , tadqiqot yo’li , nazariya , ta’limot tushunchalarini anglatadi . O’qitish va
tarbiyalashning real jarayonlariga xos bo’lgan ichki yo’llari ,uslublari ,vositalar majmui tushuniladi .
Rag’batlantirish – xatti-harakatlarning kuchli regulyatori bo’lib, ta’lim berish jarayonini tezlashishiga va
o’quvchini o’ziga bo’lgan ishonchini oshirishiga ko’mak beradi .O’quvchining
namunali xulqi uchun
boshqalarga ibrat qilib ko’rsatish , taqdirlash hisoblanadi . Rag’batlantirishni biz psixologik kumak dorisi
desak ham bo’ladi . Chunki , qachonki biz o’quvchilarni yaxshi va chiroyli so’zlar bilan maqtaganimizda ,
ularning miyasida kata o’zgarish
yuz beradi va , meni ham qo’limdan keladi degan fikr uyg’onadi .
Maqtovning bir nechta turlari mavjud bo’lib , ular :
Kompensatsiya – ushbu turda , bolalar yuqori darajada maqtov kumagiga muhtoj bo’lishadi .
Bu turdagi
bolalar hayotda har xil psixologik qiyinchiliklarga duch kelgan , ular kimgadir suyanish istagida bo’lgan
bolalardir.
Ishonch berish – bunday bolalar iqtidorli va talabchan bolalar bo’lishadi .Biroq ular shirin so’zga muxtoj.
Ularga og’zaki maqtov ham katta yordamdek tuyuladi .
Orzu va hayol qilishiga yordam berish – agar biz bolalarni chinakamiga rag’batlantirmiqchi bo’lsak , ushbu
metoddan doimo ta’lim jarayonida foydalanishimiz kerak . O’quvchilarning kichik
yutuqlarini ham katta
yutuqga erishganidek baholashimiz kerak . Ularni bu yutuqlarini biz kelajagiga bog’lashimiz , uni bundan
ham katta yutuqlar kutayotganini aytishimiz darkor .
Bilvosita tasdiqlash –ushbu metodda rag’batlantirish jarayoni to’g’ridan – to’g’ri emas , balki bilvosita bo’ladi
. Ya’niki, ikki kishi suhbat quradi va uchinchi shaxs ( o’quvchi ) haqida gaplashishlari kerak bo’ladi . Bu
suhbatda o’quvchining yaxshi fazilatlarini , bilimini , iqtidorini , qobilyatini gapirish darkor . Eng asosiysi ,
bu suhbatni o’quvchiga eshitiladigan darajada baland ovoz bilan maqtash kerak . Ushbu metod , boshqalariga
nisbatan ancha samarali hisoblanadi . Chunki , o’quvchi o’z o’y- hayollari yordamida bu suhbatni aniq tahlil
qila oladi va uzoq vaqtgacha yodidan chiqarmaydi .
Rag’batlantirishga ,
ayniqsa , yetarli darajada qat’iyatli bo’lmagan bolalar ko’proq muhtoj bo’ladi .
Jazolash metodiga keladigan bo’lsak , ushbu metod ko’p vaqtlarda rag’batlantirishdan ko’ra ko’proq foyda
olib keladi .Chunki , jazolangan o’quvchi qolgan o’quvchilarga nisbatan ko’proq mas’uliyatni his qiladi .
Pedogogika nazariyasi va amaliyotida jazolash metodiga nisbatan qarashlar bir – biriga zid . Qadimdan ota-
bobolarimiz bu metodning samarasi kam ekanligini aytib kelganlar . Biroq , shu bilan birga , jazolash shunday
tarbiya metodiki , u bolani
ijtimoiy mayor va qoidalarga , odob va axloqqa zid salbiy xatti-harakatlardan
qaytarish , uning xulqini o’zgartirish , berilgan vazifalarni o’z vaqtida tayyorlashga
undash usuli sifatida
qo’llanilib kelinadi.
Jazolash metodining 4 ko’rinishlari mavjud:
Tanbeh berish
2.Uyaltirish
3.Ko’proq uy
vazifalari berish
