|
Art texnologiyalari vositasida maktabgacha ta’lim tashkiloti tarbiyalanuvchilarini estetik tarbiyalash annotatsiya
|
| bet | 3/4 | | Sana | 06.02.2024 | | Hajmi | 25,05 Kb. | | #152128 |
Bog'liq дилига маколаTadqiqotlar metodologiyasi.
Maktabgacha ta’lim tashkilotlari tarbiyalanuvchilarining ta’limiy va tarbiyaviy maqsadlariga erishishlarida yordam beradigan faol ta’lim metodlari va texnologiyalarni izlashdan maqsad – ma’naviy boy, ijodiy fikrlaydigan, har tomonlama rivojlangan yetuk shaxsini tarbiyalash bo‘lib, ushbu muammoga ijtimoiy zarurat sifatida baho berish va uning ahamiyatini pedagogik jihatdan asoslash dolzarbdir.
Bolalarning estetik rivojlanishi ularning kundalik jo`shqin hayoti bilan chambarchas bog`liqdir. Ilk yoshdagi bolalarni nazarda tutganda, hali ularning estetik tarbiyasi to`g`risida emas, balki ularning hissiy va sensor rivojlanishi to`g`risida o`ylash kerak. Bola yaltiroq bo`yoqdan xursand bo`ladi, bir maromdagi tovush va harakatlardan huzur qiladi. Bola hayotining birinchi yilida ularning sensor-hissiy qabul qiluvchanligi takomillashib boradi. Bu yoshdagi bolada hissiy kechinmalarning shakllanishida kattalar muhim rol o`ynaydi. Kattalarning ochiq yuz bilan jo`shqin ohangda gapirishlari bolaga buyumlarning u yoki bu xususiyatlariga ijobiy munosabatda bo`lishlariga yordam beradi. Va, aksincha, kattalarning ogohlantiruvchi ovozi, ular yuzidagi tundlik alomati yoki xo`mrayib qarashlari, jerkib, siltab tashlashlari va hokazolar bolalarda shu buyumga yoki uning sifatiga salbiy munosabatni shakllantiradi. Bola hayotining ikkinchi yilida uning idroki sekin-asta takomillasha boradi. Bolalar endi faqat borliq xususiyatlarini emas, shu bilan birga san’at asarlaridagi ayrim estetik ifoda vositalarini ham idrok eta boshlaydilar. Bu yoshdagi bolalarda musiqaning quvnoq va g`amgin kuylariga, ularning qattiq va sokin ohangiga, ohista va tezligiga javob ta’siri paydo bo`ladi va hokazo. O`rta guruhga kelganda bolalar estetik idrokinnng rivojlanishida muhim o`zgarishlar yuz beradi. Ularning estetik idroki ancha aniq va tabaqalashgan bo`lib qoladi. Ammo shunga qaramay, u qisqa-qisqa bo`lib, bolaning shaxsiy tajribasi va qiziqishiga bog`liq bo`ladi. Bu yoshdagi bolalar badiiy obrazni eng oddiy estetik baholay oladilar, ba’zi bir estetik vositalarni to`g`ri anglaydigan, tasvir mohiyatini tushunadigan bo`lib qoladilar.
Art-pedagogikasi ilmiy va pedagogik amaliyotlarda bugungi kunda yangicha yo‘nalish texnologiyasi hisoblanib, ta’lim tarbiya jarayonida uni qo‘llash metodikasi tarbiyachilar tomonidan ilmiy va amaliy faoliyatlar davomida o‘rganib borilmoqda. Art-pedagogika psixolog va psixoterapevtlar tomonidan qo‘llanilib kelinayotgan art-terapiya o‘rnida ishlatilib kelinmoqda, ya’ni o‘quvchilarning xulqi, ularning shaxsi va xarakterini korreksiyalashda, dars jarayonida yaxshi munosabat muhitini o‘rnatishda, bolalar va kattalar munosabatini korrektirovka qilish va hokazolarda. Ko‘pincha, art-terapiya san’atning vizual doirasi, ya’ni ko‘z bilan ko‘riladigan narsa deb tushiniladi. Ushbu texnikaning samaradorligi shundaki, u hissiyotlar bilan tajriba o‘tkazishga, ularni ramziy darajada o‘rganishga va ifoda etishga imkon beradi. Art-terapiya bu sizning ongsizligingizga sayohat. Tushlar singari, u odamga qalbining yashiringan narsalarni ochib beradi. Art-terapiya jarayonida odamning o‘z travmatik tajribasi, tajribasi va kasalliklariga va kasalliklarga munosabati o‘zgaradi.
Maktabgacha yoshdagi bolalarga zamonaviy ta’lim yondashuvlari asosida ta’lim-tarbiya berish va bunda Art texnologiyasidan samarali foydalanish bir qator afzalliklarga ega bo‘lib, ular bola ongining to‘g‘ri rivojlanishiga yo‘nalish berishda muhim omil hisoblanadi. Jumladan,
O‘z-o‘zini tasvirlash va ijobiy o‘z-o‘zini anglashni shakllantirish;
O‘z his tuyg‘ularingizni o‘rganish va ifoda etish;
Muloqot qobiliyatlarini rivojlantirish;
Oyla a’zolarini hissiy jihatdan yaqinlashtirish;
Oylada va ishda psixo-yemotsional stressdan xalos bo‘lish;
Ijodiy faoliyatning har xil turlari uchun qobiliyatlarni rivojlantirish;
Ichki potentsialingizni ochib berish.
Bugungi kunda maktabgacha ta’lim tashkilotlari tarbiyalanuvchilariga innovatsion bilimlarni berishda Art texnologiyasining quyidagi terapiyaning keng tarqalgan turlaridan foydalanish tavsiya etiladi:
Art-terapiya (Art-terapiya) yoki izoterapiya.
Musiqa terapiya (musiqa terapiya).
Raqs terapiya.
Dramaterapiya.
Эrtak terapiyasi.
Biblioterapiya (ijodiy yozuv).
Mazkur pedagogik terapiya turlaridan foydalanishda tarbiyachi yuqori saviyadagi kasbiy mahoratga va kompetentlikka ega bo‘lishi talab etiladi.
Ta’lim va tarbiya tamoyillari tarbiyachilarning pedagogik tafakkuri va hatti-harakatlariga rahbarlik qiluvchi fundamental, aniq ifodalangan talablardir. Ular pedagogik jarayonlarning mohiyatini tushunishga, haqiqiy pedagogik tajribani umumlashtirishga asoslanadi.Ta’lim va tarbiya tamoyillari pedagogik jarayondagi muntazam aloqalarni aniqlash va ular asosida ta’limni tashkil etish va amalga oshirishning mazmuni, metodikasi va texnologiyasini belgilash, pedagogik faoliyatda kerakli natijaga erishish imkoniyatini beradi. Artpedagogika tamoyillarini ajratib ko‘rsatsak, biz korreksion ishlarni tashkil etish va o‘tkazishning umumiy pedagogik tamoyillariga, alohida ta’limga muhtoj kishilar uchun maxsus ta’limning konseptual qoidalarini aks ettiruvchi maxsus pedagogika tamoyillariga, shuningdek, badiiy estetik rivojlanish tamoyillariga tayanamiz.Shu bilan birga, biz uchun A.D.Goneyev, V.I.Smirnov, I.A.Zimnaya, YE.V.Nazarova, N.A.Vetlugina kabi mualliflarning mavjud bo‘lgan ta’lim va tarbiya tamoyillarini tasniflash asos buladi
Didaktikadagi metodlar deganda “tarbiyachi va tarbiyalanuvchi” o‘quv materialini o‘rganish orqali ma’lum maqsadga erishishga qaratilgan o‘zaro ta’sir qilish usullarining ketma-ket almashishi tushuniladi (Y.K.Babanskiy). Usulni tashkil etuvchi harakatlarga turli harakatlar tizimida takrorlanadigan ma’lum operatsiyalar kiradi. Bu operatsiyalar “texnika” atamasi bilan belgilanadi.
Ta’lim - tarbiya jarayonida ma’lum bir sohani o‘z ichiga oluvchi sohaga oid barcha usullar ma’lum bir kombinatsiyada, kompozitsiyada qo‘llaniladi, bu aniq pedagogik vaziyatda eng katta samara berishi mumkin va bir qator xususiyatlarni hisobga olgan holda o‘qituvchi tomonidan belgilanadi. Omillar, jumladan: ta’limning maqsad va vazifalari, bolalarning yoshi, ularning individual xususiyatlari, tayorgarlik darajasi, faning mazmun va o‘ziga xos xususiyatlari, o‘qituvchining maxorati kiradi. Artpedagogikada ular kuyidagicha ko‘rsatilgan. -turli xil san’at turlari yordamida atrof-muhitga estetik munosabatni rivojlantirishda muammoli bolani shakllantirish; -rivojlanishida turli xil nuqsonlari bo‘lgan bolalarning badiiy madaniyati , axloqiy va estetik fazilatlarini shakllantirish; -bolaning turli san’t turlariga xos bo‘lgan muayyan badiiy ifoda vositalarini egallashi va ulardan o‘z his-tuyg‘ularini, dunyoqarashini, ijodiy g‘oyalarini namoyon etishda foydalanish; -san’atning har xil turlari yordamida nogironligi bo‘lgan shaxslarni o‘qitish va o‘qitishga aloxida ehtiyojlarini ta’minlash va qondirish; -bolalar bilan badiiy va ijodiy faoliyatning har xil turlari va shakllarida (badiiy va nutq, musiqa, tasviriy san’at va hunarmandchilik teatr) mumkin bo‘lgan ishtiroki asosida tuzatuvchi, korreksion rivojlantiruvchi ishlarni tashkil etish.
Badiiy pedagogikada ta’lim va tarbiya usullarini tanlash quyidagilar bilan belgilanadi:
-bolalarning yoshi, individual xususiyatlari va imkoniyatlari;
-ularning qiziqishlari va moyilliklari;
-tayyorgarlik darajasi;
-ularning rivojlanishidagi o‘qishlarning xususiyatlari va darajasi;
-bolalarning badiiy rivojlanishining maqsad va vazifalari;
-san’at turlarining har biriga ta’sir qilishning o‘ziga xos xususiyatlari;
-badiiy faoliyatni tashkil etish shakllari;
-badiiy ma’lumotlarning hajmi va sifati;
-o‘qituvchining mahorati, maxsus pedagogik texnologiyalarini o‘zlashtirish darajasi.
Badiiy pedagogikaning metodlari didaktikada, badiiy pedagogikada ularni tasniflashda e’tirof etilgan yondashuvlarga asoslanadi, bunda aloxida ta’limga muhtoj tarbiyalanuvchilarning har bir toifasi uchun shunday usullar tarkibini tanlash zaruriyati hisobga olinadi. Shunday qilib, badiiy pedagogika, artpedagogika usul va uslublari bir biri bilan uzviy ravishda uyg‘unlanishi kerak. Bu tarbiyachilardan muayan vaziyatni hisobga olgan holda, ularning optimal kombinatsiyasida usullarni juda ehtiyotkorlik bilan tanlashni talab qiladi. Badiiy pedagogikada o‘qitish va tarbiyalash metodlari va uslublarini tanlash va tuzish, bir tomondan, badiiy-estetik rivojlanishga maksimal darajada yordam berishi kerak. Boshqa tomondan, bolalarning alohida ta’lim ehtiyojlarini qondirish va tuzatish pedagogik ishlarning o‘ziga xos xususiyatlariga kiradi.
|
| |
