|
Avtomatik sistemalarni ishonchliligini hisoblash
|
| bet | 1/2 | | Sana | 16.05.2024 | | Hajmi | 92,49 Kb. | | #236774 |
Bog'liq 5 ma\'ruza
Avtomatik sistemalarni ishonchliligini hisoblash
(Ishonchlilik nazariyasining matematik modellari.)
Reja:
1. Tiklanishlar oqimi, oqimning parametralarini aniqlash.
2. Tiklanuvchi sistemalarning ishonchliligini hisoblash ketma-ketligi.
Tayanch so‘z va iboralar: Boshlang‘ich material, tuzilm, foydalanish sharoitlari, tashqi omillar, ishonchlilik darajalari, ishdan chiqishlar xavfi.
Elektron asboblar ishonchliligi ma’lum darajada ulami qurishda foydalanilgan elementlar buzilmay ishlashiga bog‘liq bo‘ladi. Bundan kelib chiqadigan ishonchlilikni ta’minlash masalasi o‘sha elementlarni buzilmay ishlashini ta’minlanishiga olib keladi. Elementlar ishonchliligini qulay sonli tavsifi ishdan chiqishlar intensivligi hisoblanadi. Jadval 3 da ko‘p tarqalgan elementlarni ishdan chiqish intensivligi A,0 haqidagi ma’lumotlar keltirilgan, ular ma’lum turli va mo‘jalii apparaturani normal ish davrida ma’lumotlami statistik analiziga asoslangan holda olingan. Bu davrda berilgan tipli elementlarni ishdan chiqish intensivligini doimiy qarash mumkin, ya’ni
Xq= const.
Elementlar ishdan chiqish intensivligi ko‘pgina faktorlarga bog‘liq:
Tayyorlanadigan materiallar sifati;
Konstruksiyasi;
Tayyorlanish texnalogiyasi;
Ishlab chiqarish madaniyati;
Ishlatish sharoitlari;
Elementlar ishlash rejimi;
Nominal sharoitlar uchun ishdan chiqishlar intensivligini Xq bilan belgilaymiz, bunda Xoni qiymati berilgan bo‘lsa u qanday haroratda, namlikda, mexanik ta’sirlarda, elektrik yuklamada va boshqalarda olinganligi ko‘rsatilishi kerak.
Ishdan chiqish intensivligiga tashqi faktorlami ta’sir qilishi a ta’sir etish koeffltsientini yordamida hisobga olinadi. Misol uchun, nominal haroratdan farqli o‘rab turgan muxit harorati ta’sir etish koeffitsienti bo‘ladi, bu erda cci -berilgan t° va boshqa sharoitdagi ishdan chiqish intensivli; Ao- nominal sharoitdagi ishdan chiqish intensivligi.
Jadval-3
Elementlar nomi
|
A0*10"3soaf1
|
Qarshiliklar (rezistor)
|
0,00001-0,015
|
Sig‘imlar (kondensator)
|
0,00001-0,164
|
Transformatorlar
|
0,00002-0,064
|
Drossel, induktivlik katushkalari
|
0,00002-0,044
|
Rele
|
0,0005-1,01
|
YArimo‘tkazgich diodlar
|
0,00012-0,5
|
Tranzistorlar
|
0,0001-0,9
|
Bir xil maqsad uchun qoilaniladigan elementlar xar xil ishonchlilik darajasida tayyorlanadi: yuqori (YU), o‘rta (0‘) va past (P).
0‘rta va past ishonchlilik darajasiga ega elementlar ishdan chiqish intensivligi, yuqori ishonchlilik darajasiga ega elementga nisbatan [Kid] oshiriladi:
A — Ao ■ Kid
Bu erda Kid - ishonchlilik darajasi koeffitsenti.
YUqori darajali ishonchli elementlar 1 ga, o‘rta darajalardagilari 10 ga, past darajadagilari 100 gateng.
A0 jadval orqali aniqlanadi.
Ishdan chiqish intensivligi umumiy xolatda quyidagi formula aniqlanadi.
A = Ao • Kshd • Kid-Kyu- К Bu erda Kid - ishonchlilik darajasi koeffitsenti
Ksh _ ishlatish sharoitini hisobga oluvchi koeffitsenti Kyu - elektr yuklanuvchi koeffitsent К - boshqa faktorlami hisobga oluvchi koeffitsient Elementlar ishdan chiqishiga ko‘proq mexanik va klimatik faktorlar sabab bo‘ladi: sovuq hav, issiqlik, namlik va boshqalar.
Elementlarni ishlatish sharoitidagi ishdan chiqishlar xavfini yaqinlashtirilgan (taxminiy) hisobini ishlash sharoiti koeffitsentini grafigi orqali aniqlash mumkin.
Ishonchlilik darajasini hisobga olingan holatidagi elementlar buzulishi xavfi.
A= Ao- Ksh-Kid bo‘ladi, bu erda. A0 -1 - jadvaldan olingan ishdan chiqish xavfining minamal qiymati.
A- me’yoriy (I tajriba sharoiti)
В - me’yoriy (II erdagi qurilmalar, III - kesmalar, VI - avtomobil, V- poezd, VI - togli joylar uchun qurilmalar)
V - fazaviy asboblar (VII - samalyotlar,VIII - raketalarning ilk nusxalari, aniqlash uchun grafigik.
Misol: S(Kid =10) ishonchlilik darajasiga ega bo‘lgan erdagi asboblar uchun qarshilklami ishdan chiqish xavfini (intensivligini) aniqlang.
А0= 0,0001-10'3, Kid=13 Ао= 0,0001-10"3 • 10-13 =0,13-10'3 ishdan chiqish/ soat
Statistik ma’lumotlar.
Qarshilik va sig‘imlar ishonchliligi ishdan chiqish ntensivligi X va birinchi ishdan chiqishgacha ishlashning o‘rtacha vaqti T0‘r bilan tavsiflanadi.
Qarshiliklar elektron qurilmalarda juda ko‘p ishlatiladigan elementlar turiga kiradi. Ular ishonchliligiga nisbatan ancha yuqori. Lekin qurilmalarda qarshilik va sig‘imlarni ishdan chiqish ko‘plab kuzatiladi, chunki qurilmalarda ular boshqa elementlarga nisbatan bir necha barobar ko‘p ishlatiladigan (ba’zi xolllarda elementlar soni 50% ni tashkil etadi) [9].
Statistik ma’lumotlar shuni ko‘rsatadiki, tok o‘tkazuvchi qatlamini uzilishi va tutashish joylarini ishdan chiqishi qarshiliklarda uchraydigan bzilish turlarini 50% dan ortig‘ini tashkil etadi. 35-40% ishdan chiqishlar tok o‘tkazuvchi qatlam quyishi oqibatida sodir bo‘ladi. 5% ishdan chiqishlar qarshilikni to‘satdan o‘sib ketishi oqibatida sodir bo‘ladi. (10-100 barobar oshib ketishi). Qarshiliklarni ishdan chiqishi vaqt o‘tishi bilan o‘zgarib boradi. U asosan qo‘llanish shartlari, ishlab chiqarish texnologiyasi va foydalanilgan materiallar sifatiga bog‘liq.
Qarshilikda ishlash jarayonida qarshilik qatlamini kuchlanish hisobiga qizishini tarqalishi va tashqi muhit haroratini to‘satdan o‘zgarishi, qarshilikda bartaraf etib bo‘lmaydigan o‘zgarishlar sodir bo‘ladi. Bunday o‘zgarishlar ko‘p hollarda ishdan
qarshiliklarning atrof muhit xarorati ta’siridagi ishdan chikishlar intensivligi grafigi.
- plyonkali qarshiliklar
- sig‘imli qarshiliklar
- uglerodli qarshiliklar
chiqishlami keltirib chiqaradi.
Qarshiliklarda elektr yuklagnishlarni kamaytirish, xaroratni to‘satdan o‘zgarmasligi ta’mirlovchi ish sharoitini yaratib beradi va uning ishonchliligini oshiradi.
Doimiy qarshilikka ega bo‘lgan, simli va simsiz qarshiliklar elektr yuklanishi, qarshilik yuklanish koeffitsenti bilan tavsiflash qulay. Buni qarshilikda tarqaluvchi haqiqiy kuchlanishni Rx me’yoriy kuchlanishga Rme nisbati deb qarash mumkin.
|
| |
