Avtomatlashtirishning funksional chizmalarini GOST 21-208-2013
bo’yicha AutoCAD dasturi yordamida tayyorlashni o’rganish
1. Shartli belgilanishning o‘qish texnikasi.
Shartli o„quv texnik ko„rsatmalarini shartli belgilanishiga qaraymiz
va ayrim paytlarda avtomatik vositalarda
uchraydigan qurilmalarni
belgilanishi. Shitda va joyiga o„rnatilishi 9 – rasmda haroratni o„lchash
va to„g„rilash uchun asboblarning shartli belgilanishi. U qanday
o„qiladi? Dastlabki o„lchovchi o„zgartkich (sezuvchi element) uchun
haroratlar o„zgarishi va joyiga o„rnatish.
Misol uchun: Termoelektrikli o„zgartkich (termopara), qarshilik
termoo„zgartkich (qarshilik termometri) termoballonning monometrik
termometri va hokazolar.
a) b) v) g)
d)
9 – rasmda haroratlarni o„lchash va to„g„rilash
uchun qurilmalarni
belgilanishi keltirilgan.
9.a-rasmda aylana ichida gorizantal chizig„i bo„lmagan (qurilmani
joyiga o„rnatish yoki daslabki o„lchovchi o„zgartkich 7 – jadvalda
ko„rsatilgan)
9.b-rasmda birinchi
T harf haroratni o„lchash parametrini belgisi
ikkinchi
YE harf sezuchi elementni belgisi.
Shunday qilib kerakli
ma‟lumot hajmi umumiy ko„rinishi bu shartli belgida uzatiladi.
9.
b – rasmdagi I harfi o„zgarish tavsifini ko„rsatuvchi qurilma.
9.
v – rasmda ikkala qurilmani shitga o„rnatish, rasshifrovka qilishni
belgilanishi keltirilgan. Bu yerda ikkala
T haroratni ikkala
R ro„yxatga
oladi.
S harfli qurilma esa rostlaydi.
9.g – rasmni chap tomonida
ТЕ
Т I
T R
TRC
T C
T C
TRK
T S
haroratni shkalasiz to„g„rilash, joyiga o„rnatish
tasvirlangan. S harf
regulyator ekanligini bildiradi.
Birinchi belgilanish T – haroratni o„zgarishini ko„rsatuvchi majmua,
R – ro„yxatga oluvchi, C – rostlagich va K – boshqaruv bekatni
bildiradi. Bu ikkinchi qurilma va “Start” nazorat qiluvchi blok sistemalar
bo„lishi mumkin.
9.d – rasmda harorat relesi tasvirlangan. Bu yerda T –
harorat, S – kontaktli qurilma.
a) b) v)
10 – rasmda bosimni o„lchovchi qurilmalarni belgilanishi keltirilgan.
10.a – rasmda (R) bosimlarni o„lchash uchun qurilmalarni joyiga
o„rnatish haqidagi ma‟lumotlar. I – kuzatuvchi,
manometr, difmanometr,
tyagomer, naporomer, vakummetr va h.k.; (D) – difmanometr ko„rsatish
farqi. Shkalasiz(I harfsiz) masofadan uzatish, T – manometr,
difmanometr bilan elektr yoki pnevmatik uzatgich. 10.
b – rasmda aylana
ichining yuqori qismida P va R harflar yozilgan. Bosimni ro„yxatga
oluvchi qurilmaning har qanday ko„rinishiga 2–qurilma misol bo„la
oladi.10.v–rasmda
elektrkontaktli
manometr
(vakuummetr)
va
regulyatorni o„lchash haqidagi ma‟lumot beruvchi qurilma. Bu yerda R
– bosim, I – ko„rsatgich, S – kontaktli qurilma, S – to„g„irlagich.
a) b) v)
11 – rasm. Sarfni o„lchovchi qurilmalarni belgilanishi.
11.a – rasmda qiziqarli belgilanish keltirilgan. Ichida gorizontal
chizig„i bo„lmagan aylana bu dastlabki o„lchovchi o„zgartkich yoki
PI
PDI
PT
PIS
PС
PR
FE
FI
FQI
FFR
qurilmani joyiga o„rnatish keltirilgan.
F va
E harflar sarfga tegishli
belgilash va sezuvchi element.
E bu qurilma emas lekin o„lchovchi
o„zgartkich. Shunday qilib bu belgilash balki diafragmaga, konusga
(soplu), ventilli trubaga induksion sarf o„lchagich datchikga va h.k.larga
tegishli.
Gap shundaki, oldinda qo„llanilgan GOST 3925 – 58 maxsus
shartli grafik belgilanish bilan dastlabki o„zgartkich bor edi. Chizilgan
grafikda oson o„rganiladi. Hozirgi vaqtda ko„rsatilgan standart ish
berayapti. Amalyotda shunday voqealar uchraydiki o„qigan
funksional
sxema qiyinchilik tug„diradi. Dastlabki o„zgartkichni topish uchun
GOST 3925 – 58 belgilanganday, ularni joylarda rassechka qilinadi.
Endilikda esa belgilanishni bajarish uchun GOST 21.404 – 85 va OST
36.27–77 belgilanishni dastlabki o„zgartkich
kabi boshqa qurilmalarni
ham joyida ishlatish kerak va agar bu yerda yozilgan harflarni mazmun
mohiyatiga tushinmasa, ularni hisobga olmaslik haqida gap ketadi,
ustiga ustak aloqa kanallarni bo„laklarga bo„lib o„lchash mavjud emas.
Ammo aloqa chiziq kesishuvi bilan berilganda
tasvirlovchi asosiy
trubaprovod (texnalog) oldida esa qurilma ko„rsatilgan.(o„zgartkich)
harflar bilan bog„liq ba‟zi hollarda G„ va YE bilish kerak, birlamchi
o„zgartkich ekanligi.
