Avtomatlashtirishning mp larning programmalash tillari «Mashina tillari»




Download 340,7 Kb.
Pdf ko'rish
Sana18.05.2024
Hajmi340,7 Kb.
#243264
Bog'liq
lecture № 5 (1)




5-MAVZU 
Avtomatlashtirishning MP larning programmalash tillari
1. «Mashina tillari», «Assembler tili», «Yuqori darajadagi programmalash 
tillari». Mnemokodlar to‘g‘risida tushuncha, «Assembler» tilining maydonlari, 
tuzilishi (strukturasi). 
2. MP uchun maxsus programmalashtiriladigan vositalar. Redaktorlovchi, 
yuklovchi, modellashtiruvchi, sozlovchi programmalar. 
3. «Kompilyator» va «Assembler» programmalari, operatsion sistemalar va 
monitor to‘g‘risida tushuncha. 
Til Yaratilgan yili Mualliflar Tashkilot, firma Ada 1979-80 Jean Ichbian Cii-
Honeywell (Fransiya) Algol 1960 International Commitee ARL 1961-1962 
Kenneth Iverson, Adin Falkoff IBM DELPHI 1995 Borland VASIS, Beysik 
1964-1965 JohnKemeny, Thomas Kurtz Dartmouth Colleje C 1972-1973 Dennis 
Ritchie Bell Laboratories C++ 1980 Bjarne Strostrup Bell Laboratories Kobol 
1959-1961 Grace Murray Hopper Fort 1971 Charles H.Moore FORTRAN 1950-
1958 John Backus IBM HTML 1989 Tim Berners-Li CERN, Jeneva LISP, LISP 
1956-1960 John MCCarthy LOGO 1968-70 Seymour Papert Massachusetts 
Institute of Techn. Pascal 1967-1971 Niklaus Wirth Federal Institute of 
Technology (SHveysariya) PL1 1964-1966 PROLOG 1978 Alan 
Kalmeroe SIMULA 1967 Ole-Yoxan Dal, Kristen Nigaard Norvegiya XM Java 
1995 Djeyms Gosling Sun Microsystems Internet.
Programmani yaratish jarayonidagi uning nomlari Beta versiya - bu versiya 
programmani ommaga havola qilinib, ularning fikri bo`yicha programmaga turli 
o`zgartirishlar kiritiluvchi versiyasi. Programmaning bu versiyasi, odatda, tekin 
bo`lib, ko`pchilik hukmiga havola etiladi. Programmaning bu versiyasi orqali sizga 
yetkazilgan ziyon qoplanmaydi(fayllaringizning o`chib ketishi, OS ning buzilishi 
va h.k.). Hozirda ko`pchilik firmalar o`z mahsulotlarini Beta versiyasini chiqarib, 
o`z mahsulotlarini takomillashtirib bormoqdalar. Bundan, programma ishlab 
chiqarish bo`yicha yetakchi bo`lgan Microsoft korporatsiyasi ham mustasno 



emas(Windows Vista, Office 2007, Exchange Server 2007, Internet Explorer 7 va 
h.k.).
Release Candidate(versiya nomzodi) - bu versiyaning nomidan ma'lumki, u 
haqiqiy, sotuvga chiqariladigan versiyaga kandidat(nomzod)dir. Bu kabi versiyalar 
qisqacha RC deb ataladi. Shu turdagi versiyalar esa, RC1, RC2 kabi nomlanadi. 
Ko`pchilik RC versiyalar sotuvga chiqariladi, chunki bu versiya o`zida ma'lum bir 
imkoniyatlarni jamlagan bo`ladi va bu versiya orqali yetkazilgan zarar 
programmani yaratgan firma tomonidan qoplanadi. Final Release(so`nggi versiya) 
- programmani yaratishda qo`yilgan maqsadni "to`liq" amalga oshiruvchi versiya. 
Bu versiyani "alfa" versiya deb ham atashadi. Bu versiya o`z bahosida sotiladi, 
unga ko`rsatiluvchi xizmatlarning barchasi programma yaratuvchisi tomonidan 
ko`rsatiladi. Build XXXX(XXXX - qurish) - bu, odatda, versiya hisoblanmaydi. X 
ning 
o`rnida 
biror 
son 
keladi. 
Bu 
son 
programmaning 
kompilyatsiya(programmalash tilidan haqiqiy bajariluvchi kodga o`tkazish) sonini 
bildiradi. Programma yadrosi (qo`shimchalarsiz, asosiy qism)ga nisbatan yuritiladi. 
Masalan, Windows Vista Beta 2 Build 5308 - Windows Vistaning Beta 2 versiyasi 
turkumida 
5308-kompilyatsiya(OSga 
nisbatan 
"kompilyatsiya"ni 
ishlatish 
noo`rinroq:)). Update(yangilash) - programmaning biror teshigini(biror kichik 
xato, kamchiligi) tuzatuvchi kichik yordamchi programma.
Bu yordamchi programmaning hajmi, odatda, kichik bo`lib, faqat o`sha 
kamchilikni tuzatishgagina xizmat qiladi. Ya'ni bu programmacha biror *.dll faylni 
yoki programmaishlatuvchi funksiyalardan birortasini "tuzatib" qo`yadi, xolos. 
Bunday Update("qarz")lar har doim tekin bo`ladi. Service Pack(xizmat paketi) - 
o`zida bir qancha Update lar bajaruvchi amallarni saqlovchi paket. Uning qisqacha 
nomi SP. Programmaning haqiqiy versiyasi yoki avvalgi SP dan shu paytgacha 
bo`lgan xatoliklarni birdaniga tuzatuvchi programma. Ya'ni, u bir qancha Update 
lar ishini o`zi bajaradi.
Dasturlash tillari, ularning turlari va asoslari (dasturlash tili) Kompyuterda 
dasturlash bu – kompyuter mikroprotsessori uchun turli buyruqlar berish, qachon, 
qayerda nimani o‘zgartirish va nimalarni kiritish yoki chiqarish haqida buyruqlar 



berishdir. Ushbu maqolada, qanday dasturlash tillari borligi, eng keng tarqalgan 
dasturlash tillari va ularning farqi. Hamda, Dasturlashni o‘rganish yo‘llari haqida 
suhbatlashamiz Kompyuter dunyosida ko‘plab dasturlash tillari mavjud bo‘lib, 
dasturlash va unga qiziquvchilar soni ortib bormoqda.
Bir xil turdagi ishni bajaradigan dasturlarni Basic, Pascal, Ci va boshqa 
tillarda yozish mumkin. Pascal, Fortran va Kobol tillari universal tillar hisoblanadi, 
Ci va Assembler tillari mashi tiliga ancha yaqin tillar bo‘lib, quyi yoki o‘rta 
darajali tillardir. Algoritmik til inson tillariga qanchalik yaqin bo‘lsa, u tilga yuqori 
darajali til deyiladi. Mashina tili esa eng pastki darajali tildir. Mashina tili bu 
sonlardan iboratdir, Masalan: 010110100010101 Dasturlash tillari 2 ta katta 
guruhlarga bo‘linadi, Quyi va Yuqori darajali dasturlash tili. Quyi darajali 
dasturlash tili ancha murakkab bo‘lib ular juda maxsus sohalarda ishlatiladi va 
ularning mutaxassislari ham juda kam. Chunki quyi dasturlash tillari (masalan: 
assembler) ko‘pincha miktoprotsessorlar bilan ishlashda kerak bo‘lishi 
mumkin. Odatda turli dasturlash ishlari uchun yuqori darajali dasturlash tilidan 
keng foydalaniladi. EHM (Elektron Hisoblash Mashinasi) endi yuzaga kelgan 
paytda programma tuzishda, faqat mashina tillarida, ya’ni sonlar yordamida EHM 
bajarishi kerak bo‘lgan amallarning kodlarida kiritilgan. Bu holda mashina uchun 
tushinarli sanoq, sistemasi sifatida 2 lik, 6 lik, 8 lik sanoq sistemalari bo‘lgan. 
Programma mazkur sanoq sistemasidagi sonlar vositasida kiritilgan. Yuqori 
darajali dasturlashda, mashina tillariga qaraganda mashinaga moslashgan 
(yo‘naltirilgan) belgili kodlardagi tillar hisoblanadi. Belgilar kodlashtirilgan 
tillarning asosiy tamoyillari shundaki, unda mashina kodlari ularga mos belgilar 
bilan belgilanadi, hamda xotirani avtomatik taqsimlash va xatolarni tashhis qilish 
kiritilgan. Bunday mashina moslashgan til - ASSEMBLER tili nomini oldi.
MASHINA TILIDA PROGRAMMALASHTIRISH. 
5.1-rasm. Mashina tilida mikroEHM ga та’lumot kiritish. 



Hamma programmalashtirish tillarining ichida mashina tili ko‘proq 
umumiydir. Bu yerda programmist mashina funktsiyasidagi terminda fikr qilishi 
kerak. Mashina, bajarayotgan har bir boshqarishni programmistga ta’minlab 
beradi. Bunday boshqarish program m an ing vaqt bo‘yicha bajarilishini va 
xotiraga uni talab bo‘yicha joylashtirishni optimaliashtirib beradi. 
ASSEMBLER TILIDA PROGRAMMALASHTIRISH. 
Assembler tilini ishlatganda programmistni MP dan assembler ajratib turadi. 
Assembler - bu assembler tilidan mashina tiliga o‘tkazuvchi (transIyatsiya 
qiluvchi) vositadir
5.2-rasm. Assembler tili. 
Assembler tilining mashina tilidan afzalligi shundaki, ya’ni bu tilda 
programmalash mashina kodlariga nisbatan oddiy bo‘lgan ramziy belgilarda 
bajariladi. 
Bu yerda MP ga qo‘shimcha funktsiya yukianadi ya’ni assembler tilida 
programma tuzish hamda programmani saqlash uchun EHM xotirasining hajraini 
kattalashtirish. 
Bu usulda programmaiashda umumiy xotiradan samarali foydalanish 
yomonlashadi, chunki haqiqiy programma orqali mashina programmaning 
hammasini boshqarish mumkinchiligi imkoni bo‘lmaydi. 
YUQORI DARAJADAGI TIL. 
Bu tilga quyidagilar kiradi: ALGOL, FORTRAN, K080L, BEYSIK, RL/1. 
RL/L2, PA SKA L., KARAT, KLIPPER, DELFl va boshqalar. Bu yuqori tillarning 
har biri alohida xususiyatlarga cga va har xil belgilar, funktsiyalarga tayanadi. 
Bulaming o‘xshashligi shundaki, ya’ni uiarning hammasi tajribasi yo‘q dasturchiga 
o‘zica yaqin bo‘lgan professional tilda programmalashga imkon beradi. 
5. 3-rasm. Yuqori darajadagi iiida mikroEHM ga та’lumot kiritish. 



Programma tuzayotcanda mashina tiliga ko‘proq irntiyoz beriladi. Chunki 
mashina tilida xotira registrlarini yacheykalari juda samarali ishlatiladi. 
Mashina tilining kamchiliklaridan biri shundaki, ya’ni bu tilda murakkab 
masalaiami ycchish uchun programma tuzish juda qiyin. Chunki programma 
bevosita ikkilik kodida tuzilishi va EMM kintilishi kerak. Ikkilik kodida 
bajariiadigan amallami eslab qolish mumkin emas, xatoiiklarni tuzatish xam qiyin. 
Assembler tilida mashina tiliga nisbatan programma tuzish oson hamda 
programma aisqaroq hajmga ega, uni uizishga ko‘p vaqt ketmaydi. Lekin bu til 
qo‘shimcha xotirani talab etadi, xotira katakchalari dcyarli samarali ishlatiimaydi. 
Yuqori darajadagi til esa programmani tez tuxishi bilan ajralib turadi. Bu til 
qo‘shimcha xotirani talab etadi. Shu bilan birgalikda eng murakkab masalalarni 
yecha oladi. Bu tilda ishlovchi EHM ancha qimmat turadi. 
Programmalash oddiy tilda va shunga o‘xshash belgilar asosida tuziladi. 
Programmaning xatolarini xam tuzatish oson. 
Assembler 
tilida 
tuzilgan 
programma 
ketma-ket 
so‘zlardan 
yoki 
operatorlardan tashkil topgan. 
Assembler tilidagi operator quyidagi to‘rtta maydonni o‘z ichiga oladi: 
belgilar maydoni; 
amallar, buyruqlar maydoni; 
operandlar maydoni; 
sharxlash maydoni. 
Shu maydonlardan faqatgina amallar maydoni (buyruqlar maydoni) zarur, 
qolgan maydoniar esa bo‘lmasligi ham mumkin. 
5.1-jadval 
Belgilar maydoni berilgan operandning simvolik ismini yozish uchun kerak. 
Simvolik ism programmaning boshqa bir operatorida shu operatorga murojaat 
qilish kerak bo‘lsagina kerak bo‘ladi. 



Simvolik ism sifatida alfavit, rakam ketma-ketligidan tuzilgan ishoralarni 
(belgilarni) ishlatish mumkin. Eng yuqori uzunlikdagi ism har xil assembler 
tllarida har xildir va odat bo‘yicha 8 ta ishoradan oshmasligi kerak. 
Belgiga bittadan to‘rttagacha yoki 8 tagacha bo‘lgan ishoralarni ishlatish 
mumkin
Operandlar maydoni - bitta yoki bir nechta operandiarga ajratilgan. 
Operandlar bir nechta bo‘lsa, ular bir-biridan vergul bilan ajratiladi. Operandlar 
sifatida sonlar, simvolik ism va ifoda bo‘lishi mumkin. Ifodada arifmetik ishoralar 
ishlatilishi mumkin. O‘zgarmas sonlar o‘n oltilik, o‘nlik. sakkizlik, yoki ikkilikda 
bo‘lishi mumkin. 
Masalan, o‘nlik 27 sonini har xil ko‘rinishda keltirishga misollar: 
o‘n oltilikda 1 VN ( 1 VN =l*16
l
+V*16°-1*16+11*1=27) 
o‘nlikda 27 D yoki 27 
sakkizlikda 33 O yoki 33 Q 
ikkilikda 11011B yoki MVIB:22N ma’nosi V registriga o‘n oltilikda 22 
sonini ko‘chirilsin. 
STA 32841D - Akkumulyatordagi qiymat o‘nlik sonidagi 32841 adresda 
eslab qolinsin. 
IN 62Q - Sakkizlikdagi 62 kanalni qiymati kiritilsin. Tekstli belgilar 
(simvollar). Tekstli belgilar bittalik opostroflarning orasiga olingan bitta yoki bir 
qancha ishoralardan tuzilgan. Misol: 
A'-bitta tekstli belgi. 



'AV' "S+D` - tekstii belgilar ketma-ketligi. 
Ifoda, Ifoda quyidagi operatorlar bilan bog‘liq bo‘lgan I - ILI, o‘zgarmas 
simvollardan tuzilgan. Ifodalarni hisoblaganda amallar quyidagi ketma-ketlik 
bo‘yicha bajariladi. 
1) qavsdagi ifodalar: 
2) *, F, MOD, SHL. SNR; 
3) +, -; 
4) NOT; 
5) AND: 
6) OR; XOR. 
Ifodalarga misollar: 
(A+V)F2 AND 11V+17; 
`A` AND 77Q. 
Bu yerda: 
MOD - bo‘lingandan keyin qolgan qoldiq. 
NOT - razryad bo‘yicha inkor etish. 
AND - razryad bo‘yicha I. 
OR - razryad bo‘yicha ILI 
XOR - razryad bo‘yicha chiqarib tashlash. 
SHL- chapga surish. 
SHR - o‘nga surish. 
Sharxlash maydoni. Bu maydonga operatorning yoki boshlang‘ich 
programmaning fragmentini tushuntirib beradigan va programmani bajarishga 
halaqit bermaydigan ixtiyoriy tekstni joylashtirish mumkin. 
Hamma sanalgan (keltirilgan) maydonlar bir-biridan eng kami bitta probel 
yoki qo‘shtirnoqli belgilar orqali ajratiladi. 
Assembler tilida quyidagi gurux operatorlari bor: 
mashina buyruqlarining operatori; 
psevdobuyruqlar operatori; 
—makrokomanda; 



—sharhlash maydoni; 
—assemblerni boshqarish buyrug‘i. 
Mashina buyruqlarining operatori. 
MikroEHM dagi mashina buyruqlarini simvolik ko‘rinishda yozishga to‘g‘ri 
keladi. Har bir bunday operator translyatsiya yoki assemblerlash natijasida tegishli 
mashina buyrug‘iga o‘zgartiriladi. 
Psevdo buyruqlar operatorlari (aniqlovchi buyruqlar) quyidagi vazifalarni 
bajarish uchun mo‘ljallangan: 
xotirani rezervlash (zaxiralash) uchun; 
buyruqlar sanagichini boshqarish uchun; 
o‘zgaruvchan va o‘zgarmas qiymatiarni ifoda etish (yozish) uchun; 
ekvivalent qiymatiarni ko‘rsatish uchun; 
programma modulining boshlanishi va oxirini va sh.o‘xsh. Berish uchun. Har 
xil assembler tillaridagi psevdobuyruqlarda amallar mnemonikasi har xildir. 
Masalan, DS - xotirani aniqlash, yozilishi: 
DS «ifoda». 
DB baytni aniqlash: : DB. DW so‘zni aniqlash: 
:.DW . ORQ - boshlanish; 
: ORQ . YeQV - teng;  EQV 
DS psevdo‘ouyrug‘i uchun misol: (quyida keltirilgan har qanday 
psevdobuyniq Ml indeksi bo‘yicha 11ta baytni rezervlaydi. 
Ml: DS 11; 
Ml: DS OV N; 
M1:DSK-3: 
Ml: DSK*K-5
Buyerda V=11, K=8. 
DS psevdobuyrug‘i uchun
М2: DB 0 F1H; 
DBK+ 1 0, 1 FN-ZF2, ‘A’. 



Makrobuyruqlar. Makrobuyruqlar, assembler tilidagi shunday operatorki, ular 
translyatsiya davomida tilni boshqa operatorlar ketma-ketligi bilan almashtiradi. 
Bunday ketma-ketlikni makrobuyruqni makrokengaytirish deyiladi. Bundan 
tashqari har bir makrobuyruqqa makroaniqlash to‘g‘ri keladi. 
Makroaniqlash makrobuyruq yoki makroaniqlash bibliotekasi joylashgan 
programma modulida bo‘lishi mumkin. 
Sharxlash. Berilgan (boshlang‘ich) programmaning tekstiga tushuntirish 
berish uchun kerak. Sharxlash operatori ayrim ajratilgan ishora bilan boshlanadi. 
Masalan, «.» yoki «.» belgiliri orqali. Bu belgilardan keyin erkin tekst kelishi 
mumkin. 
Assemblerni boshqaradigan buyruqlar quyidagi ishlarni bajarishi mumkin: 
1)
listingni chiqarish va uni shaklini o‘zgartirish, mashinani ishlash rejimini 
boshqarish; 
2)
boshlang‘ich programmani kiritish va translyatsiyalar natijasini chiqarish 
maqsadida tashqi qurilmani tanlashni ta’minlash uchun; 
3)
translyatsiyani davom etkazish, to‘xtatish va boshqa amallami bajarishni 
amalga oshirish uchun. 
Assemblerni boshqaradigan buyruqlar assembler tilining biron-bir qismi 
emasdir. Bu buyruqlar terminaldan boshlang‘ich programmani tuzishni diaolog 
rejimida dasturchi tomonidan har qanday bosqichda berilishi mumkin. 
Odatda dasturlash yuqori saviyali dasturlash tillari (Delphi, Java, C++, 
Python) vositasida amalga oshiriladi. Bu dasturlash tillarining semantikasi odam 
tiliga yaqinligi tufayli dastur tuzish jarayoni ancha oson kechadi. Ko‘p 
ishlatiladigan dasturlash tillari. Biz hozir biladigan va ishlatadigan tillarning 
barchasi shu guruhga mansub. Ular insonga "tushunarli" tilda yoziladi. Ingliz tilini 
yaxshi biluvchilar programma kodini qiynalmasdan tushunishlari mumkin. Bu 
guruhga Fortran, Algol, C, Pascal, Cobol va h.k. tillar kiradi(ko`pchiligi hozirda 
deyarli qo`llanilmaydi). Eng birinchi paydo bo`lgan tillardan to hozirgi zamonaviy 
tillargacha ishlatish mumkin. Lekin, hozirgi web texnologiya orqali ishlaydigan 
tillarda(PHP, ASP.NET, JSP) bunday dasturlar tuzilmaydi. Chunki bunday 


10 
dasturlarning ishlashi uchun yana bir amaliy dastur ishlab turishi kerak. Hozirda, 
amaliy dasturlar, asosan, Visual C++, C#, Borland Delphi, Borland C++, Java, 
Phyhon kabi tillarda tuziladi. O`zbekistonda ko`pchilik Delphi dan foydalanadi. 
Buning asosiy sababi: soddaligi, komponentlarning ko`pligi, interfeysining 
tushunarliligi va h.k. Delphida birinchi ishlagan odam ham qanaqadir dastur tuzishi 
oson kechadi. Lekin, Windows da dasturning asosiy ishlash mohiyatini ancha 
keyin 
biladi(komponentlarning 
ko`pligi 
va 
API 
funksiyalari 
dasturda 
ko`rsatilmasligi uchun). Yana bir tarafi, Delphi(Pascal) operativ xotirani tejashga 
kelganda ancha oqsaydi. Unda o`zgaruvchilarni oldindan e'lon qilib qo`yish 
evaziga ishlatilmaydigan o`zgaruvchilar va massivlar ham joy olib turadi. Eng 
keng tarqalgan dasturlash tili(Windows OS ida) Microsoft Visual C++ tilidir 
CODE VISION bitta kristalli mikroprotsessorlarga dasturlar tuziladi va uni 
PROTEUS dasturida simulyatsiya qilinadi. Ko`pchilik dasturlar hozirda shu tilda 
tuziladi. Umuman olganda, C ga o`xshash(C-подобный) tillar hozirda dasturlashda 
yetakchi. Deyarli hamma zamonaviy tillarning asosida C yotadi. Bundan tashqari, 
Turli komputer o‘yinlari tuzishda yoki kichik hajmdagi dasturlar tayyorlashda 
LUA script yoki JavaScript tillari ham keng ishlatilmoqda. Biz sizga xozirgi kunda 
keng tarqalgan desktop dasturlashda ishlatiladigan dasturlash tillaridan bazilari 
haqida aytib o‘tamiz: Delphi (talaff. délfi) — dasturlash tillaridan biri. Borland 
firmasi tomonidan ishlab chiqarilgan. Delphi dasturlash tili ishlatiladi va avvaldan 
Borland Delphi paketi tarkibiga kiritilgan. Shu bilan bir qatorda 2003-yildan 
hozirgacha qoʻllanilayotgan shu nomga ega bulgan. Object Pascal — Pascal tilidan 
bir qancha kengaytirishlar va toʻldirishlar orqali kelib chiqqan boʻlib, u ob’yektga 
yoʻnaltirilgan dasturlash tili hisoblanadi. Avvaldan ushbu dasturlash muhiti 
faqatgina Microsoft Windows amaliyot tizimi uchun dasturlar yaratishga 
mo‘ljallangan, keyinchalik esa GNU/Linux hamda Kylix tizimlari uchun 
moslashtirildi, lekin 2002-yilgi Kylix 3 sonidan so‘ng ishlab chiqarish to‘xtatildi, 
ko‘p o‘tmay esa Microsoft.NET tizimini qo‘llab quvvatlashi to‘g‘risida e'lon 
qilindi. Lazarus proekti amaliyotidagi (Free Pascal) dasturlash tili Delphi 
dasturlash muhitida GNU/Linux, Mac OS X va Windows CE platformalari uchun 


11 
dasturlar yaratishga imkoniyat beradi. Visual Basic (talaffuzi: "Vijual Beysik") – 
Microsoft korporatsiydan dasturlash tili va uning uchun dasturlash muhitdir. U 
BASICdan ko`p tushunchalar oldi va tez rasmli interfeys bilan dasturlar taraqqiyot 
ta`minlaydi. Oxirgi versiya 6.0 1998 yilda reliz kelishdi. Microsoftdan voris Visual 
Basic .NET 2002 yilda paydo bo`ldi. Java dasturlash tili - eng yaxshi dasturlash 
tillaridan biri bo‘lib unda korporativ darajadagi mahsulotlarni(dasturlarni) yaratish 
mumkin.Bu dasturlash tili Oak dasturlash tili asosida paydo bo‘ldi. Oak dasturlash 
tili 90-yillarning boshida Sun Microsystems tomonidan platformaga(Operatsion 
tizimga) bog‘liq bo‘lmagan holda ishlovchi yangi avlod aqlli qurilmalarini 
yaratishni maqsad qilib harakat boshlagan edi. Bunga erishish uchun Sun 
hodimlari C++ ni ishlatishni rejalashtirdilar, lekin ba'zi sabablarga ko‘ra bu 
fikridan voz kechishdi.Oak muvofaqiyatsiz chiqdi va 1995-yilda Sun uning nomini 
Java ga almashtirdi, va uni WWW rivojlanishiga hizmat qilishi uchun ma'lum 
o‘zgarishlar qilishdi. Java Obyektga Yo‘naltirilgan Dasturlash (OOP-object 
oriented programming) tili va u C++ ga ancha o‘xshash. Eng ko‘p yo‘l qo‘yildigan 
xatolarga sabab bo‘luvchi qismalari olib tashlanib, Java dasturlash tili ancha 
soddalashtirildi. Java kod yozilgan fayllar (*.java bilan nihoyalanuvchi) 
kompilatsiyadan keyin bayt kod(bytecode) ga o‘tadi va bu bayt kod interpretator 
tomonidan o‘qib yurgizdiriladi. C++ (talaffuzi: si plyus plyus) — turli maqsadlar 
uchun moʻljallangan dasturlash tili. 1979-yili Bell Labsda Biyarne Stroustrup 
tomonidan C dasturlash tilining imkoniyatlarini kengaytirish va OOP(object 
Oriented Programming) xususiyatini kiritish maqsadida ishlab chiqarilgan. 
Boshida „C with Classes― deb atalgan, 1983-yili hozirgi nom bilan yaʼni C++ deb 
oʻzgartirilgan. C++ C da yozilgan dasturlarni kompilyatsiya qila oladi, ammo C 
kompilyatori bu xususiyatga ega emas. C++ tili operatsiyon tizimlarga aloqador 
qisimlarni, klient-server dasturlarni, EHM oʻyinlarini, kundalik ehtiyojda 
qoʻllaniladigan dasturlarni va shu kabi turli maqsadlarda ishlatiladigan dasturlarni 
ishlab chiqarishda qoʻllaniladi. Quyidagi jadvalda programmalash tillari haqida 
ma’lumotlar keltirilgan.


12 
Savollar: 
1.
«Mashina tillari», «Assembler tili» xaqida tushuntiring.
2.
«Yuqori darajadagi programmalash tillari». Mnemokodlar to‘g‘risida 
tushuncha, «Assembler» tilining maydonlari, tuzilishi (strukturasi)xaqida
gapirib bering. 
3.
MP uchun maxsus programmalashtiriladigan vositalarini aytib bering.
4.
Redaktorlovchi, yuklovchi, modellashtiruvchi, sozlovchi programmalar 
xaqida nimani bilasiz. 
5. «Kompilyator» va «Assembler» programmalari, operatsion sistemalar va 
monitor to‘g‘risida tushuncha bering. 

Download 340,7 Kb.




Download 340,7 Kb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Avtomatlashtirishning mp larning programmalash tillari «Mashina tillari»

Download 340,7 Kb.
Pdf ko'rish