|
O’zbekistonda firma usulida avtoservisni tashkil etish tajribasi va kelajagi
| | bet | 25/162 | | Sana | 13.05.2024 | | Hajmi | 9,4 Mb. | | #228444 |
Bog'liq avtotransport vositalari servisi asoslari (1)
Respublikamizda avtoservisning paydo bo’lishiga asosiy turtki, aholi shaxsiy avtomobillar sonining o’sishi bo’lgan. 1960 yilga qadar shaxsiy avtomobillar soni kam bo’lgan va faqat aholiga xizmat qiluvchi yengil avtomobillardan iborat bo’lgan. Ularga xizmat ko’rsatish avtomobil egalarining muammolari bo’lib, soni juda kam bo’lgan xizmat ko’rsatish korxonalarida va jamoat transporti korxonalarining ustalari ishdan bo’sh vaqtida amalga oshirilar edi. 1969 yilda O’zbekiston hukumatining “Fuqorolar transport vositalariga texnik xizmat ko’rsatish va ta’mirlashni yaxshilash choralari” to’g’risidagi qaroriga asosan O’zbekiston aholisiga maishiy xizmat ko’rsatish vazirligi tarkibida “Uzavtotexxizmat” bosh boshqarmasi tashkil qilinib, uning qaramog’iga O’zbekiston Respublikasi avtomobil transporti vazirligining Namangandagi avtota’mirlash zavodi, tuman va shahar ijroiya qo’mitalari tasarrufidagi 4 ta texnik xizmat ko’rsatish stantsiyasi, 7 ta avtomobil yuvish punkti, 48 ta avtomashina, mototsikl va motoroller
ta’mirlovchi ustaxonalar berilgan.
Qarorda avtoservisning ishlab chiqqarish bazasini rivojlantirish, shaharlarda yirik, qishloqlarda yo’l yoqalarida avtomobillarga texnik xizmat ko’rsatish stantsiyalari, yonilg’i quyish shahobchalari, avtomobil yuvish punktlari, motellar va boshqa ob’ektlarni qurish bo’yicha aniq choralar keltirilgan edi va ular amalga oshirilaboshlandi.
Avtoservis mustaqil xizmat ko’rsatish sohasi sifatida rivojlanaboshladi. O’zbekistonda shaxsiy avtomobillar soni keskin o’sib borishi natijasida avtoservis ishlab chiqarish bazasi ham tezkor rivojlanaboshladi. Mavjud ishlab turgan avtoservis korxonlari qatoriga 1974 yildan boshlab, avtozavodlarga qarashli firma usulida servis xizmati ko’rsatuvchi “AvtoVAZtexxizmat”, “KamAZavtotexxizmat”, “AvtoZAZxizmat”, “Moskvichavtotexxizmat” va boshqa korxonalar faoliyat ko’rsata boshladilar. Keyingi davrda avtoservis korxonalari tarmoqlari va tarkibining yanada o’sishi ular moddiy texnika bazasining yanada mustahkamlanishi, shirkat korxonalarining va firma usulida ishlovchi servis korxonalarining tashkil etilishi natijasida bo’ldi.
Texnik xizmat ko’rsatish stantsiyalari, maxsus avtomarkazlar va ustaxonalarning umumiy soni faqat “Uzavtotexxizmat” boshqarmasi tarkibida 1991 yil yanvarida 282 korxonani tashkil etdi, ulardagi ishchi postlari soni 1152 taga yetdi.
Firma usulida xizmat ko’rsatuvchi “AvtoVAZtexxizmat”, “Moskvichavtotexxizmat”, “AvtoZAZxizmat”, “AvtoGAZtexxizmat” larning 50 ta korxonalarida ishchi postlari soni 408 taga yetdi [16]. O’zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgandan so’ng, bozor iqtisodiyoti tizimiga o’tishi munosabati bilan eski iqtisodiy aloqalar o’zgardi, yangilari shakllandi, avtomobilsozlik sanoati yaratildi, ular ishlab chiqargan maxsulotlar bilan savdo qiluvchi va avtomobillarga xizmat ko’rsatuvchi avtomarkazlar va diler stantsiyalari ishga tushirildi, avtoservisning firma usulida xizmat ko’rsatish shakli yanada rivojlandi. Paydo bo’lgan kichik va qo’shma korxonalar, firmalar o’z transport vositalariga texnik xizmat ko’rsatish va ta’mirlash bo’yicha avtoservis korxonalariga murojat qilaboshladilar. Ikkinchi tomondan mavjud avtotransport korxonalari o’z ishlab chiqarish binolarida va hududlarida avtomobillarga texnik xizmat ko’rsatish va ta’mirlash bo’yicha servis xizmati ko’rsatishni tashkil etaboshladilar, yonilg’i quyish shahobchalari va katta avtomobil saqlash binolarida ham texnik xizmat va ta’mirlashning ayrim ishlari (yuvish, shina ta’mirlash, moy almashtirish, elektrotexnik ishlari va boshqalar) amalga oshirila boshlandi. Bundan tashqari kichik va oilaviy biznes shaklida ishlovchi ko’pdan-ko’p xususiy avtoservis korxonalari, ustaxonalar, texnik xizmat ko’rsatish va ta’mirlash postlari paydo bo’ldi.
Avtomobillarga xizmat ko’rsatish sohasida avtoservis bozori shakllandi va unda raqobat paydo bo’ldi, bu esa, xizmat ko’rsatish sifatini yanada ko’tarishga xizmat qiladi. Bunday sharoitda firma usulida xizmat ko’rsatuvchi korxonalarning ahamiyati katta. Ular daromadining 85-90 foizini avtomobil va ehtiyot qismlar sotish, 10-15 foizini texnik xizmat ko’rsatish va ta’mirlash tashkil etadi. SHuning uchun ular mustahkam moddiy texnika bazasiga ega, eng zamonaviy diagnostik asboblar, qurilmalar va stendlar bilan jixozlangan yuqori malakali mutaxassis va ishchilar bilan ta’minlangan firmaviy avtoservis korxonalarida avtomobillarni sotish, ularga sotisholdi davridagi, kafolat davridagi va ko’pgina avtomobillar uchun esa kafolatdan keyinga davrdagi servis xizmati ko’rsatiladi. “DjiEM Uz” YoHJ korxonasi tomonidan ishlab chiqarilayotgan “SHevrolet” firmasining “Epika”, “Takuma”, “Kaptiva” avtomobillari O’zbekiston va xorijiy avtomobil bozorini yanada boyitdi va firmaviy servis xizmati ko’rsatishning mavqeyini yanada yuqori pog’onaga ko’tardi. Bundan tashqari Respublikada “Toyota”, “Xunday”, “Mersedes Bents”, “Ford” va boshqa firmalarning ham dilerlari faoliyat ko’rsatmoqdalar.
Doimiy mijozlarga xizmat ko’rsatish (abonementli xizmati) avtomobillar texnik holatini hisobga olib borish, uning resursini bashorat qilish, bo’lg’usi sarf-xarajatlarni oldindan rejalashtirib berish, doimiy maslahatlar va imtiyozlar berish hisobiga firmaviy servis korxonalarining raqobatbardoshligini yanada oshiradi.
Kelgusida firmaviy avtoservis yanada rivojlanib, mijozlarning ma’lumotlari kompьyuterga kiritilib, maxsus dastur asosida servis xizmat ko’rsatish davrlari grafigini bir necha yil oldindan tuzish, sarf xarajatlar xisoblanib, mijoz byudjetini oldindan rejalashtirish imkonini beradi.
Firmaviy avtoservisning navbatdagi dolzarb masalalari:
-
yangi markadagi avtomobillarga servis xizmati ko’rsatishni birinchilardan bo’lib tashkil etish;
-
xizmat turlarining yangilarni joriy qilish (avtomobil sotishda lizing usulini qo’llash, ijaraga berish, ishlatilgan avtomobillarni sotishga tayyorlash, sotish va ularga kafolatli xizmat ko’rsatish);
-
avtomobil tyuningini rivojlantirish – oldingi chiqqan modellarga keyingi modellarda qo’llanilgan rul gidrokuchaytirigichi, konditsioner, avtonavigator, akssessuarlar va boshqa yangiliklarni o’rnatish;
-
avtoservis sifati menejmenti tizimini rivojlantirish;
-
servis xizmat ko’rsatish me’yorlarini aniqlashtirish va ularni mijozlarga yetkazish (O’zbekiston sharoiti va uning mintaqalariga moslab servis xizmat ko’rsatish davriyligi va amallar sonini, xar 1000 km.ga to’g’ri keladigan joriy ta’mir solishtirma ish xajmini avtomobilning ekspluatatsion sharoitdagi ishonchliligi tadqiqotlari natijasida
belgilash lozim);
-
avtomagistral yo’llar yoqasidagi avtoservisni rivojlantirish va boshqalar.
Firmaviy avtoservis bilan bir qatorda mustaqil servis korxonalari va ustaxonalari ham rivojlanib bormoqda. Mijozlarni jalb qilish uchun arzonroq baxoda va tez xizmat qilish, ixtisoslashgan ishlarni bajarish (yuvish, moy almashtirish, kichik joriy ta’mir ishlari, shina ta’mir, kuzov pachoqlarini ta’mirlash va bo’yash va boshqalar) atrofida yaqin o’rnashgan mijozlarga kafolatdan keyingi davrdagi servis xizmatini ko’rsatish, magistral yo’llar yoqasida, markazdan uzoqdagi xududlarda servis xizmatini tashkil qila olish va boshqalar ularning asosiy afzalligi va keng tarqalganligining sababidir.
O’zbekistonda firmaviy avto-servis xorijiy avtomobillar uchun asosan Toshkent shahrida, mamlakatimizda ishlab chiqarilayotgan avtomobillar uchun shahar va tuman markazlarida faoliyat ko’rsatayapti va uning ko’lami kengayib bormoqda. Horij tajribasida ham shunday, AQSH da barcha avtoservis xizmati ko’rsatuvchi korxonalarning 9 foizigina firma usulida ishlaydi, ular bajargan ishlarning ulushi 1996 yilda 16 foizni tashkil etgan [16].
Respublikamizda avtoservis tizimi yanada rivojlanmoqda, uning xizmatidan bir milliondan ortiq avtomobil egalari muntazam foydalanmoqdalar. Avtoservisning moddiy-texnika bazasini bugungi kun talablari darajasigacha rivojlantirish, sohada qonun ustivorligini ta’minlash, servis xizmati madaniyatini oshirish, tashkiliy-iqtisodiy isloxotlarni amalga oshirish, fan va texnika yangiliklarini ishlab chiqarishga joriy qilish avtoservis bo’yicha texnik siyosatni belgilovchi omillar bo’lishi lozim.
|
| |
